برتری مقام امامت بر نبوت

امام صادق (ع) فرمود: خدای تبارک و تعالی ابراهیم را بنده خود برگزید قبل از آنکه پیامبر شود، و او را پیامبر نمود قبل از آنکه رسول شود، و او را رسول خود ساخت پیش از آنکه خلیل شود، و او را دوست گرفت قبل از آنکه او را امام قرار دهد، چون همه این مقامات و مراتب را فراهم آورد، فرمود: انی جاعلک للناس اماما قال و من ذریتی قال لا ینال عهد الظالمین من تو را امام و رهبر مردم قرار دادم، این مقام امامت برای ابراهیم، بزرگ جلوه کرد عرض نمود: از فرزندان من هم، به امامت می‌رسند؟ خدا فرمود: پیمان من به ستمکاران نمی‌رسد. شخص غیر خردمند نمی‌تواند پیشوای افراد پرهیزکار و عاقل قرار گیرد و ظالم از نظر خدا، کم خرد است و او نمی‌تواند در رأس امتی باشد که در بین آنان افراد متقی و وارسته وجود دارند.
در یک بیان کوتاه می‌توان فرق بین نبی و رسول و امام را این گونه بیان کرد: نبی کسی است که پیام خدا را از خدا دریافت می‌کند ولی مسؤ ول ابلاغ آن نیست. رسول پیام خدا را دریافت می‌کند و مسؤ ول رساندن آن به مردم است. امام، پیام را از خدا به صورت وحی دریافت نمی‌کند اما آنچه توسط جبرییل بر رسول نازل گشته آن را پاسداری و به مردم نه تنها ابلاغ می‌کند بلکه مأمور و مسؤ ول اجراء و انجام پیام حق نیز می‌باشد و بدین دلیل چون مسؤ ولیت امام از نبی بالاتر است مقام امامت از رسالت و نبوت والاتر است. لازم به ذکر است که با این توضیح گمان نشود که به مقام علی (ع) از پیامبر (ص) بالاتر است چون پیامبر اکرم (ص) علاوه بر مقام نبوت و رسالت، مقام امامت را نیز دارا بود.
وجود امام در کوچکترین اجتماع ضروری است، همچنان که قوق ثقل، زمین را از مخاطرات و لرزش و زیر و رو شدن حفظ می‌کند وجود امام نیز اجتماع بشری را از هرج و مرج و بی سامانی حفظ می‌کند. ابوحمزه می‌گوید به امام صادق (ع) عرض کردم آیا می‌شود زمین بدون امام باشد؟ فرمود: اگر زمین بی امام و پیشوا باشد فرو می‌رود (و نظمش از هم می‌پاشد). و این ضرورت به گونه‌ای اهمیت دارد که حتی پیشوای غیر عادل نیز از نداشتن رهبر برای جامعه بهتر است، زیرا نداشتن رهبری، بنیان اجتماع را متزلزل و ویران می‌کند. در فرهنگ اسلام لزوم امام تا بدان جاست که در روایت می‌فرماید: اگر دو نفر وجود داشته باشند یکی از آن دو رهبر و پیشوای دیگری است.
مساله انسجام و نظام اجتماع اسلامی و نظم و سازماندهی آن از نظر رسول اکرم (ص) به اندازه‌ای مهم و حساس بود که پیامبر (ص) فرمود: اگر سه نفر با هم مسافرت می‌کنید یک نفر را به عنوان سرپرست و رهبر انتخاب کنید.
امام باقر می‌فرماید: هر کس خدای را با زحمت عبادت کند ولی امام و پیشوایی که خدا معین کرده نداشته باشد عبادت و زحمتش ناپذیرفته و او گمراه و سرگردان است و خداوند اعمال او را دشمن می‌دارد و داستان چنین کسی به گوسفندی می‌ماند که چوپان و گله خود را گم کرده و تمام روز سرگردان از این سو به آن سو می‌رود و هنگام شب وقتی چوپانی را می‌بیند به سوی او می‌رود و شب را در خوابگاه آن گله بسر می‌برد، هنگام کوچ گله گوسفند متوجه می‌شود که این گله و چوپان، ناشناس است باز حیران و سرگردان به جستجوی چوپان و گله خود ادامه می‌دهد تا به آنها بپیوندد و از تنهایی و غربت برهد، باز، چوپان دیگری او را صدا می زند که بیا و به چوپان و گله خود بپیوند که تو از آشنایان خود گم گشته‌ای، پس با ترس و وحشت حرکت کند و کسی نباشد که او را به محل اصلی خود هدایت کند، در این بین گرگ از فرصت استفاده کرده او را طعمه خود می‌کند. به خدا قسم کسی که از این امت باشد و امام عادل از جانب خدا را نداشته باشد حال او چنین است؛ گم گشته و گمراه است و اگر با این حال بمیرد با کفر و نفاق از دنیا رفته است. رهبران جور و رهروان آنان از دین خدا برکنارند، خود گمراه و مایه ضلالت مردم می‌باشند اعمالی که انجام می‌دهند مانند خاکستری است که تند بادی در روز طوفانی بر آن بتازد و همه را با خود ببرد و چیزی نصیبشان نشود و این است گمراهی بزرگ.
اسماعیل بن جابر می‌گوید: به حضرت امام محمد باقر (ع) عرض کردم اجازه می‌دهید عقیده خود را که با آن، خدا را می‌پرستم بر شما عرضه کنم؟ فرمود: بگو، عرض کردم شهادت می‌دهم که جز خدای یگانه بی همتا، کسی شایسته پرستش و بندگی نیست و محمد بنده و رسول اوست و به آنچه پیامبر (ص) از جانب خدا آورده حق و شهادت می‌دهم که علی (ع) امام امت است و خدا اطاعت او را واجب ساخته است و بعد از او امام حسن و حسین (ع)… تا رسید به خود حضرت آنگاه عرض کردم شما امام و حجت خدا هستید، فرمود: دین خدا و ملائکه او همین است.