تعریف بلوغ
بلوغ یعنی کامل شدن، یعنی مرحله گذر از کودکی به بزرگسالی.
در این دوره مجموعه‌ای از تغییرات جسمی، روانی، عاطفی و اجتماعی اتفاق می‌افتد و زیربنای زندگی بزرگسالی پی‌ریزی میشود.
سن بلوغ
عامل اصلی تعیین سن بلوغ وراثت است. عوامل دیگری که در شروع سن بلوغ تاثیر می‌گذارند شامل: مراقبت‌های پزشکی ، سلامت جسمی، تغذیه، محیط و شرایط جغرافیایی است.
سن شروع بلوغ در پسرها به طور متوسط در ۱۳ سالگی (۱۵-۱۲ سالگی) است و حدود ۴-۲ سال طول می‌کشد. این طولانی‌بودن زمان رشد در پسرها باعث میشود که قد پسران بلندتر از دختران شود.
دستگاه تناسلی مردانه
وجود دستگاه تناسلی مردانه در نوزاد پسر، صفت اولیه جنسی او به حساب می آید. دستگاه تناسلی مردانه از دو بخش داخلی و خارجی تشکیل شده‌است.
بخش خارجی شامل: بیضه‌ها، کیسه بیضه و آلت میباشد.
بخش داخلی شامل: لوله‌های منی ساز، لوله‌های اسپرم‌بر، پروستات و کیسه منی است. اندام شناسی دستگاه تناسلی مردانه
اسپرم در دو بیضه ساخته میشود. جایگاه بیضه‌ها در اسکرتوم یا کیسه بیضه است.
بیضه‌ها
بیضه‌ها غدد جنسی مردانه هستند. این دو غده تقریبا“ هم اندازه و بیضی شکل و هر کدام در یک طرف در کیسه بیضه که پشت آلت آویزان است قرار می گیرند. بیضه ها مسئول تولید اسپرم (سلول جنسی مردانه ) و تولید هورمون‌های جنسی مردانه (تستوسترون) هستند. این عمل‌کرد بیضه ها از سن ۱۳-۱۲ سالگی شروع میشود. همین امر سبب پیدایش صفات ثانویه جنسی در پسران میشود.
کیسه بیضه
کیسه بیضه( اسکروتوم )، یک کیسه پوستی است که بیضه‌ها را در خود نگه می‌دارد. کیسه بیضه درجه حرارت محیط بیضه‌ها را تنظیم کرده و دمای آن را ۳-۵/۱ درجه سانتی گراد پایین‌تر از درجه حرارت بدن، نگه می‌دارد.
غدد مترشحه منی ساز
اسپرم‌ها با ترشحات ویژه‌ی مترشحه از پروستات و غدد مترشحه منی‌ساز که در ابتدای محل خروجی مثانه ترکیب می‌شوند.
مایع منی
وقتی که اسپرم با ترشحات ویژه پروستات و سمینال وزیکول ترکیب می شود، مایع منی تشکیل میشود. مایع منی در غده مترشحه منی در محل مجرای خروجی مثانه ذخیره میشود.
در طول ارضاء مایع منی از طریق مجرای ادرار که در وسط آلت تناسلی قرار دارد با فشار خارج میشود.
پروستات
غده پروستات: در عمق لگن و زیر مثانه قرار دارد و با ترشح مایعی، محیط را برای حرکت اسپرم تسهیل می‌کند.
اسپرم
به سلول‌های جنسی مردانه اسپرم می‌گویند.
تولید اسپرم در بیضه‌ها انجام میشود.
حداقل ۲۰ میلیون اسپرم طبیعی در هر میلی لیتر مایع منی لازم است تا مرد توانایی باروری داشته باشد.
در هر انزال حدود ۳ میلی لیتر مایع شیری رنگ به نام منی از آلت خارج میشود.
اسپرم بخش کوچکی از مایع منی میباشد.
نشانه‌های جسمانی بلوغ پسران
رشد و تکامل دستگاه تناسلی: رشد اولیه بیضه‌ها و اسکروتوم از ۵/۱۳-۱۰ سالگی شروع و در ۱۸-۵/۱۴ سالگی تکمیل میشود.
رشد آلت:به طور متوسط در ۵/۱۲ سالگی شروع میشود.
رشد موهای زهار، زیربغل و صورت: هورمون تستوسترون (هورمون جنسی مردانه) مسؤول رویش این موهاست. هم زمان با رویش مو بر سینه و چهره فعالیت غدد عرق و چربی افزایش یافته و آکنه ایجاد میشود.
اولین احتلام: معمولا“ شبانه یا نزدیک به صبح و در خواب و غیر ارادی اتفاق می‌افتد.
جهش قد : در ۵/۱۴ سالگی شروع شده و در مدت کوتاهی ۵/۱۲-۷ سانتی متر به قد پسران افزوده میشود. به طور متوسط در ۱۵ سالگی پسران به ۹۸% قد نهایی خود می‌رسند.
شکل بدن: از حالت بچه گانه خارج شده و قدرت عضلانی و فیزیکی نوجوان و پهنای سینه افزایش می‌یابد و بدن شکل مردانه به خود می‌گیرد.
تغییر صدا در پسران: ابتدا دورگه میشود و به تدریج صدا بم‌تر شده و حالت مردانه می‌گیرد.
رشد پستان در پسرها
• پستان پسرها هم ممکن است در دوره بلوغ کمی رشد کند
• احساس برآمدگی در ناحیه زیر نوک پستان در پسرهای ۱۳-۱۴ ساله، پدیده‌ای عمومی است
• این برآمدگی‌ها حدودا به اندازه یک نخود است که گاهی در یک طرف و گاهی در هر دو طرف به وجود می‌آید
• گاهی هم نوعی رشد پستان به نام ژنیکوماستی دیده میشود
• هر دو حالت طبیعی است و به پسرتان اطمینان دهید که هر دو حالت طبیعی است و با گذشت زمان حل خواهد شد.
• اگر بزرگ شدگی پستان خیلی زیاد باشد یا برای پسر نوجوان ناراحت کننده باشد والدین او باید با متخصص مشورت کنند
موی بدن پسرها
• مدت کوتاهی پس از رشد غلاف بیضه ها و آلت در پسرها، در نواحی جدیدی از بدن آن ها مثل پاها، زیر بغل و ناحیه شرم گاهی مو پدیدار میشود
• موی شرم گاهی در پسرها ابتدا در پای آلت پدیدار می‌شودو به تدریج تمام ناحیه را تا ناف و به شکل الماس مانندی می‌پوشاند، در ران‌ها، سینه، بازوان و صورت هم موی جدید پدیدار میشود
• موی صورت به تدریج در دو طرف صورت، چانه و بقیه صورت افزایش می‌یابد و به همراه آن در سینه، پشت و زیر بغل، موی تازه رشد می‌کند، میزان پرمویی در پسرها توسط ژنتیک از قبل تعیین می شود
• موی زیر بغل در پسرها معمولا بین ۱۴-۱۵ سالگی رشد می‌کند
• میزان موی زیر بغل، لزوما با میزان موی شرمگاهی هماهنگی ندارد یعنی ممکن است موی شرم گاهی یک نوجوان زیاد و موی زیر بغل او کم یا برعکس باشد
• رنگ موی شرم گاهی هم ممکن است با رنگ موی سر یا زیر بغل متفاوت باشد
• از کی می‌توانم صورت خود را اصلاح کنم؟
• اصلاح کردن برایت هیجان انگیز است، نه؟
• بعضی از پسرها از فکر اصلاح کردن به هیجان می‌آیند و تا اولین کرک ها روی صورت‌شان پیدا شد می‌خواهند اصلاح کنند، موهای صورت تو، بعدها و در هنگام بلوغ رشد می‌کند، یادت باشد که وقتی شروع به ریش تراشیدن کردی دیگر باید تا آخر عمر آن را ادامه بدهی و این کار گاهی واقعا خسته کننده میشود، شاید هم تصمیم بگیری که اصلاح نکنی و ریش بگذاری
• میزان موی صورت تو به خصوصیات خانوادگی ارثی بستگی دارد
• ریش پدر بزرگت پرپشت و سفید است اما ریش پدرت کم پشت است
• میزان موی صورت و بدن هیچ ربطی به مردانگی‌ات ندارد
احتلام چیست؟
در سال‌های اولیه بلوغ، انزال معمولا“ در خواب اتفاق می‌افتد. به همین جهت به انزال غیرارادی در نوجوانان ”احتلام شبانه“ گفته میشود.
احتلام امری طبیعی و یکی از مراحل رشد و نمو و تکامل میباشد و نباید باعث نگرانی شود.آموزش قبل از بلوغ در مورد طبیعی بودن این امر تاثیر زیادی درکاهش نگرانی نوجوان دارد.
نعوظ و احتلام
• مراحل رشد خصوصیات جنسی مردانه:
• مرحله ۱:مرحله قبل از بلوغ : از تولد شروع می شود و تا آغاز بلوغ ادامه می یابد، اندام تناسلی پسر مانن بقیه اندام او رشد می‌کند اما این رشد چندان چشمگیر نیست
• مرحله ۲ : با دوران بلوغ آغاز میشود و مهم ترین اندامی که در این مرحله رشد می‌کند بیضه‌ها و غلاف بیضه ها است و پوست آن هم ممکن است تیره تر شود
•مرحله ۳: آلت مردانه شروع به رشد می کند و پهن تر و درازتر می شود، بیضه ها هم به رشد خود ادامه می‌دهند و غلاف بیضه ها کمی تیره‌تر میشود، رشد موی شرمگاهی هم قابل مشاهده است و امکان دارد یکی از بیضه ها کمی پایین‌تر از دیگری باشد، که این حالت باعث میشود هنگام راه رفتن بیضه ها به هم فشرده نشوند زیرا بیضه ها به شدت نسبت به ضربه حساس هستند
مراحل رشد خصوصیات جنسی مردانه:
• مرحله ۴: رشد به طور طبیعی در این مرحله ادامه دارد، بر میزان موی شرمگاهی افزوده میشود و پراکندگی بزرگسالانه پیدا می‌کند، یعنی به شکل یک الماس در می آید که آلت در قسمت پایین آن قرار دارد و از قسمت بالا به ناف می‌رسد، در این مرحله موی شرمگاهی بیشتر، ضخیم تر و تیره‌تر میشود و ممکن است در داخل ران و اطراف مقعد هم دیده شود
• مرحله ۵ : مرحله بزرگسالانه است و طی آن آلت مردانه به طور کامل رشد کرده و در حالت عادی و نرم معمولابه ۶-۱۰ سانتی متر می‌رسد، اندازه بیضه ها هم کامل شده و یکی کمی پایین تر از دیگری قرار می‌گیرد، ضمن این که یکی کمی بزرگتر از دیگری است، غلاف بیضه ها تیره تر و موی شرمگاهی هم تیره تر و ضخیم‌تر میشود
مراحل رشد خصوصیات جنسی مردانه:
• زمان بندی این تغییرات در افراد مختلف تفاوت بسیار دارد
• تغییرات مرحله ۲ تا ۵ یعنی از آغاز بلوغ تا بزرگسالی، می‌تواند از ۲-۶ سال طول بکشد
• رشد دوران بلوغ را جدول زمان بندی ژنتیکی بدن تعیین می‌کند و در هر فردی خاص خود اوست
• به پسر خود اطمینان بدهید این تغییرات در زمان و به ترتیب مناسب خود رخ خواهد داد
• در هنگام بلوغ، هورمون های متعددی که مهم ترین آن ها تستسترون است بر بدن پسر تاثیر می‌گذارند تا اسپرم به وجود آید
• اسپرم در بیضه ها تولید می شود و وقتی تولید اسپرم در بدن پسری آغاز شد تا آخر عمر او ادامه خواهد داشت
• در بدن پسرها مایعات دیگری هم تولید می شود که با اسپرم مخلوط میشود، مخلوط اسپرم و این مایعات را منی می نامند، منی هنگام انزال و از طریق مجرای ادرار بدن را ترک می‌کند، ادرار هم از همین راه از بدن خارج می شود ولی نه هم زمان با منی
نعوظ
• در جنین درون رحم مادر، در پسربچه ها و پسرهای جوان، نعوظ اتفاق می‌افتد
• نعوظ بر اثر پرخون شدن آلت ایجاد می شود و در آن هنگام آلت سفت می شود و حالتی ایستاده پیدا می‌کند
• پسرها همیشه بر داشتن یا نداشتن نعوظ کنترل ندارند و این حالت در مراحل آغازین بلوغ به صورت خود‌به خود رخ می‌دهد
• نعوظ همیشه بر اثر افکار جنسی پدید نمی آید و می‌تواند در هر زمان و تحت شرایطی متفاوت رخ دهد
• غیر قابل پیش‌بینی بودن نعوظ برای بیشتر پسرها، سخت‌ترین و شرم‌آورترین جنبه بلوغ است، نعوظ به سرعت برطرف میشود و معمولا یکی دو دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد
• برای پایان یافتن نعوظ، انزال ضروری نیست اما گاهی هم انزال همراه یک سلسله انقباضات لذت‌بخش است که در ناحیه تناسلی رخ می‌دهد، این حالت در پسرها معمولا همراه انزال و به ندرت بدون آن اتفاق می‌افتد، هنگام ارگاسم در آلت سلسله انقباضاتی به وجود می آید که به بیرون راندن منی کمک می‌کند و پس از آن هم آلت دوباره نرم میشود
• ارگاسم می‌تواند هنگام آمیزش جنسی یا هنگام اشکال مختلف تحریک جنسی هم رخ دهد
احتلام
• وقتی بدن پسر شروع به تولید اسپرم می‌کند، او نخستین انزال شبانه یا احتلام خود را تجربه می کند، این انزال به صورت غیرارادی و در هنگام خواب یا چرت زدن، رخ می‌دهد و لزوما با افکار جنسی همراه نیست، میزان منی خارج شده از بدن هم به اندازه یک قاشق چایخوری است
• مبهوت شدن پسران از این تغییرات بدنی امری طبیعی است و چنان‌چه والدین شرایطی فراهم سازند که فرزندشان بتواند با آن‌ها صحبت کند، به او کتاب‌هایی بدهید که در خلوت خود بخواند و به گونه‌ای او را مطمئن سازند که بتواند نسبت به بدن خود احساس راحتی کند، دیگر از این تغییرات نخواهد ترسید
• بسیاری از پسرها در حدود ۱۴ سالگی و بین مراحل ۲ و ۳ یعنی پس از روی دادن تعدادی از تغییرات جنسی دیگر، احتلام را تجربه می کنند
• وقتی انزال در پسری رخ می‌دهد، چه به صورت غیر ارادی به هنگام احتلام و چه در نتیجه خودارضایی او دیگر بالقوه بارور شده و می‌تواند هنگام آمیزش جنسی صاحب فرزند شود، پس اطمینان حاصل کنید که پسرتان از این موضوع آگاه است
تعریف آکنه
در اثر افزایش فعالیت غدد چربی ممکن است، جوش هایی روی صورت و پوست ظاهر شود که به آن‌ها آکنه می‌گویند.
رعایت نکات بهداشتی در آکنه
از دستکاری جوش ها پرهیز کنید.
هر روز جوش‌ها را با آب و صابون بشویید.
برای خشک کردن صورت از حوله شخصی و تمیز استفاده کنید.
از سبزی‌های تازه، میوه و شیر استفاده کنید.
از خوردن غذاهای سرخ شده، چرب و ادویه و شیرینی‌های خامه‌ای خودداری کنید.
استراحت و ورزش کنید.
اگر با رعایت دستورات بالا جوش ها بهتر نشد به پزشک مراجعه کنید.
تغییرات روحی و روانی بلوغ
ویژه‌گی‌های احساسی مثبت شامل: ”دوستی، آرمان گرایی، زیبایی دوستی، تخیل و گرایش به ادبیات و هنر و ورزش، کمال‌جویی، استقلال‌طلبی“ در نوجوانان ایجاد میشود.
ویژه‌گی‌های احساسی ناخوشایند شامل :تمایل به تنهایی، مهم شدن مسایل کم اهمیت، نگرانی، اضطراب، دوست نداشتن نزدیکان مانند سابق، عدم تحمل انتقاد، لذت از بحث و جدل، نگرانی از آینده شغلی و اقتصادی، توجه زیاد به ظاهر ممکن است بروز کنند.
برای مقابله با تغییرات روحی بلوغ چه کار باید کرد؟
افزایش ارتباط با دوستان و نزدیکان
تقویت این آگاهی که این دوران گذرا است.
ورزش
فعالیت‌های هنری
مشورت با والدین و مربیان
خوداری از مصرف بیش از حد کاکائو، چای، ادویه و غذاهای رنگی
مشورت با روان شناس
تغذیه در دوران بلوغ
نوع و میزان تغذیه مهم‌ترین عامل محیطی در پیدایش علائم جسمانی بلوغ و رشد طبیعی و کافی قد و وزن و تناسب اندام نوجوان است. به همین دلیل نیازهای تغذیه‌ای پسران به همه گروه‌های غذایی افزایش می‌یابد و نسبت به کمبودهای تغذیه‌ای آسیب‌پذیرند.
ورزش
پرداختن به ورزش در دوره نوجوانی که مرحله جهش رشد است به حفظ سلامت و تندستی، تقویت عضلات سینه و تناسب اندام و آمادگی جسمانی پسران در سن بلوغ کمک می‌کند.
ورزش در سلامت روحی و روانی نیز موثر است و سبب افزایش اعتماد به نفس، ظرفیت شخصیتی و تقویت روحی میشود. همچنین سبب بهبود کم‌رویی، افسردگی و پرخاشگری میشود.
ورزش از ابتلا به بعضی بیماری‌ها در میانسالی جلوگیری می‌کند.
خودآزمایی بیضه‌ها
بهتر است، به نوجوانان آموزش داد که ماهی یک بار بیضه‌های خود را معاینه کنند.
با این روش ساده می‌توان به وجود توده یا برآمدگی در بیضه‌ها پی برد.
اولین علامت سرطان بیضه وجود توده در بیضه است. البته این سرطان در نوجوانان شایع نیست.
اما سرطان بیضه شایعترین سرطان درمردان در بین سنین ۳۵-۱۵ سالگی است.
