خرید کردن فقط آموزش ساده انتخاب یک شیء و پرداخت هزینه آن نیست، بلکه باید مهارت «خوب دیدن» و «درست خریدن» را نیز
و به پرورش این مهارت کاربردی و مهم در ذهن و درون آن‌ها اهتمام داشت؛ این‌که چه زمانی و چه‌طور خرید کنیم ارتباط مستقیمی با مدیریت مالی ما و فرزندانمان دارد. برخی از کودکان به‌قدری از این‌گونه مسائل دور نگه داشته می‌شوند که به‌سادگی فریب می‌خورند و حتی نمی‌توانند تفاوت میان نیاز واقعی و کاذب را تشخیص دهند.
در این سه صفحه، ما به چند اصل اشاره کرده‌ایم که باید برای یک خرید موفق به فرزندان آموخت:
نیاز واقعی یا کاذب؟
کودک، نگاهش به شماست و از رفتار شما در تمامی ابعاد الگوبرداری می‌کند؛ بنابراین حواستان باشد که اگر اهل تجملات و خرید بدون نیاز و از سر هوس باشید، کودکتان هم آن را فرا خواهد گرفت. کسی که بی‌توجه به معیارهای واقعی نیاز، بدون برنامه‌ریزی و صرفاً احساسی دست به خرید می‌زند، بدیهی‌ترین اصول مدیریت مالی را نمی‌داند و معمولاً هم چیز قابل‌توجهی دستش را نمی‌گیرد. این‌که شما کودکتان را همچون یک شیء لوکس، مُدام با لباس‌ها و وسایل گران‌قیمت بیارایید و این را نشانه شأن اجتماعی و شخصیتی خود بدانید، اثری غیرقابل‌انکار بر روح و روان او می‌گذارد. باید این اصل مهم را به کودکان آموخت که هیچ کالایی را نباید از سر تفنن، بدون هدف خاص و نیاز مشخص خریداری کرد.
کودکان، تبلیغات و فریب‌ها
از در و دیوار و شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های مختلف بارش سهمگین تبلیغات هویداست. به چه چیز و کدام مورد باید اعتماد کرد؟ آیا کودک شما تحت تأثیر تبلیغات، شیفته کالایی شده یا می‌شود؟ مطمئناً بله! والدین باید درباره کلک‌های تبلیغاتی و اغراقی که در اغلب آن‌ها وجود دارد با فرزندشان صحبت کنند. این مسئله درباره دختران نوجوانی که تحت تأثیر تبلیغات، دست به خرید لوازم‌آرایش، داروهای لاغری و چاقی و… می‌زنند، رنگ هشدار هم می‌گیرد. لازم است کودکان از برخی کلک‌های سینمایی، بزرگ‌نمایی‌ها و دروغ‌های تبلیغاتی که برای جذب مشتری به کار می‌روند، آگاهی یابند.
به فرزندتان اعتماد کنید
تا زمانی که بگویید «بچه است هنوز، خودم میرم براش خرید می‌کنم.» او هرگز راه و چاه خرید کردن را نمی‌آموزد. اجازه دهید او هم مستقلاً به خرید برود. از سوپرمارکت محلتان شروع کنید. این اولین مکانی است که می‌توانید کودک یا نوجوانتان را به‌تنهایی برای خرید کردن به آنجا بفرستید.
برای همه کودکانی که برای خرید می‌روند، دانستن چنین اطلاعاتی لازم است:
اولین گزینه همیشه بهترین گزینه نیست
کالای موردنظر را به فرزندتان معرفی کنید؛ «من یک قوطی رب گوجه لازم دارم.» از او بخواهید که رب‌گوجه‌ها را با اسم‌ها و برندهای متفاوت مقایسه کند و اولین چیزی را که به چشمش خورد یا مغازه‌دار پیشنهاد داد، نخرد.
اطلاعات روی کالا را مطالعه کن
خرید کردن بدون توجه به اطلاعاتی که روی کالا درج شده، خریدی عاقلانه و کامل نیست. بسیاری از این اطلاعات ممکن است در جایی به درد بخورد؛ از میزان کالری و مواد مصرفی استفاده شده در کالاهای خوردنی تا جنس محصول یا کشور سازنده.
علامت استاندارد
فرزندتان را با علامت استاندارد آشنا کنید تا همیشه به یاد داشته باشد کالایی را که علامت استاندارد ندارد، خریداری نکند.
بررسی تاریخ تولید و انقضا
این تاریخ‌ها در خرید همه کالاها به‌ویژه محصولات خوراکی بسیار حائز اهمیت هستند. از فرزندتان بخواهید که به‌خوبی این دو تاریخ را بررسی کند و با حساب‌وکتاب دقیق بفهمد که چه‌قدر برای مصرف آن زمان دارند و اگر مثلاً فقط دو روز تا پایان تاریخ انقضای یک بسته پنیر مانده، مطمئناً گزینه مناسبی برای خرید نیست.
هنگام محاسبه دقت کند
خیلی از ما به فروشنده سوپرمارکت محل و یا صندوق‌دار فروشگاه آن‌قدر اعتماد داریم که حتی یک‌بار هم فهرست خرید را چک نمی‌کنیم که آیا حساب‌وکتاب درست است یا نه. این اشتباه است. هم خودتان و هم فرزندتان باید بدانید که در هر فاکتور خریدی ممکن است اشتباه رخ دهد؛ بنابراین از او بخواهید که حتماً یک‌بار خودش قیمت‌ها را بررسی کرده و جمع بزند و اگر اختلاف قیمتی ـ کم یا زیاد ـ وجود دارد آن‌را مطرح کند.
باقیمانده را درست بشمار
به او گوشزد کنید که باید باقیمانده پولش را از فروشنده بگیرد و حتماً آن‌را بشمارد.
پول توجیبی را جدی بگیرید
فرزند شما برای این‌که بتواند خوب و درست خرید کردن را فرابگیرد، نیاز دارد که مقداری پول‌توجیبی از شما دریافت کند، اما خیلی واضح و روشن به او بگویید که این پول‌توجیبی برای خرید چه مواردی است. او باید بداند که لوازم‌التحریر، شارژ تلفن همراه، هزینه رفت‌وآمد و… را باید از پول‌توجیبی‌اش بپردازد و تا پایان زمان مقرر چیزی دریافت نخواهد کرد. در این صورت او لازم است که حساب‌وکتاب کند. اگر کالایی را نیاز دارد به پس‌انداز فکر کند و چیزی را بدون نیاز واقعی خریداری نکند.
رک و صریح باشد
به فرزندتان بیاموزید که خجالت کشیدن و رودربایستی را در خرید کردن کنار بگذارد و فریب لبخند‌ها و وعده‌های پوشالی فروشندگان را نخورد. بله ممکن است که فروشنده‌ای با وعده «جا باز می‌کند» «با یک کفی کارت راه می‌افتد» کفشی را که اصلاً مناسب پای شما نیست یا دوستش ندارید را به شما تحمیل کند. کودک شما باید بداند که حق انتخاب با اوست و کسی نمی‌تواند بابت انصراف از خرید احتمالی او را سرزنش کند.
تحقیق درباره کالا
تصور کنید که نوجوانتان برای خرید یک گوشی تلفن همراه، یا لپ‌تاپ و… به شما مراجعه کرده است، شما می‌توانید به او بگویید که برود تحقیق کند و ببیند با توجه به هزینه‌ای که در اختیارش قرار می‌دهید چه گزینه‌هایی پیش رویش است و بهترین آن را انتخاب کند و دلایل انتخابش را هم توضیح دهد. از او بخواهید بدون عجله و ریزبینانه تحقیق کند و نظرات دیگرانی را که از آن کالا استفاده کرده‌اند، بشنود و بعد تصمیم به خرید بگیرد. بی‌گدار به آب زدن در خرید کردن همچنان نتیجه رضایت‌بخشی به دنبال ندارد. به‌این‌ترتیب فرزند ما، سنجیدن و مقایسه کردن را به‌خوبی فرامی‌گیرد و اگر انتخاب اشتباهی کرده باشد واضح درک می‌کند که اهمیت تحقیق قبل از خرید کجاست و اگر انتخاب درستی کرده باشد اعتمادبه‌نفسش در خرید در مقابل فروشندگان بالا می‌رود و به خودش بیشتر اجازه پرسش درباره کالاها را خواهد داد.
راه و رسم خرید اینترنتی
این روز‌ها نوجوانان به خریدهای اینترنتی علاقه بیشتری نشان می‌دهند. راه و رسم خرید اینترنتی را به کودک و نوجوانتان آموزش دهید. به او بگویید که به‌هیچ‌وجه اطلاعات کارت‌بانکی‌اش را در فضای مجازی در اختیار دیگران قرار ندهد. از فروشگاه‌های مجازی معتبر خرید کند و به دنبال هر تبلیغاتی نرود.
فاطمه سعادت‌فرد
مجله آشنا، شماره ۲۱۹، صفحات ۶۹-۷۱
