استعمال دخانیات یک پدیده زیان بخش برای سلامت عمومی است و در حقیقت میتوان آن را مهم ترین آسیب برای سلامت عمومی دانست. هزینه های بهداشتی (سلامتی) سیگار کشیدن نه تن ها در کشور های توسعه یافته بلکه در کشور های در حال توسعه نیز بالاست. با توجه به این حقیقت که زیان های سلامتی ناشی از سیگار به موازات گسترش مصرف سیگار بیشتر میشود، تعجب آور نیست که بگوییم بیماری های ناشی از دود سیگار در کشور های در حال توسعه شایع تر است ، چرا که شیوع مصرف سیگار در این کشور ها در حال افزایش است.
سیگار کشیدن از طریق مکانیسم های متعددی سبب بیماری میگردد. دود سیگار محتوی بیش از ۴۰۰۰ ماده است و مطالعات دقیق سمشناسی روی تعداد نسبتاً کمی از سموم بالقوه انجام شده است. بعض سموم در گیاه تنباکو وجود دارند؛ تعداد دیگری از سموم در حین عمل آوری و اضافه کردن مواد شیمیائی خوشبو کننده و مز هاور به برگ های تنباکو و عد های در اثر تجزیه حرارتی (PYROLYSIS) تنباکوی بعمل آمده، ایجاد میشوند.
دود تنباکو شامل موادی است که میتوانند سبب گسیختگی DNA و جهش ها ژنی شوند. به علاوه این مواد میتوانند به پروتئین ها و چربی های سلولی بچسبند و آن ها را جدا کنند. به دلیل تنوع سموم، تعدد اجزاء بیوشیمیایی و سلولی که میتوانند با آن ها وارد عمل شوند، و گوناگونی قابلیت های افراد، آثار بیماری ناهمگون دود سیگار تعجب برانگیز نیست. از میان شایع ترین بیماری هایی که با استعمال دخانیات در ارتباط است، بیماری های آترواسکلروز قلبی-عروقی، سرطان ها، بیماری های مزمن ریه، حملات مغزی و … هستند.
سیگار کشیدن یک عامل خطر اصلی برای ایجاد
بیماری های قلبی- عروقی است. در حقیقت، تأثیر سیگار از نظر میزان، مشابه دو عامل خطر اصلی دیگر، یعنی فشار خون بالا و افزایش کلسترول خون است.
سیگار کشیدن با مکانیسم های مختلفی میتواند سبب ایجاد بیماری های قلبی مزمن گردد؛ شامل: صدمه مستقیم آندوتلیال بوسیله نیکوتین و منواکسیدکربن که میتواند دیواره یک شریان طبیعی و باز را تخریب و موجب ورود مواد چربی بهداخل دیواره زخمی و ضخیم شدن و تنگی و در ن هایت انسداد کامل شریان گردد؛ افزایش ضربان قلب و فشار خون با واسطه آزادسازی کاتکول آمین ها؛ هیپرلیپیدمی؛ افزایش میزان LDL؛ افزایش نوتروفیل های در گردش و افزایش انعقادپذیری خون، بنابراین نیکوتین و منواکسیدکربن با افزایش کار قلب، سبب افزایش نیاز به اکسیژن در عضله قلبی شده و از سوی دیگر ظرفیت حمل اکسیژن توسط خون را کاهش می دهد و سبب تشدید ناتوانی و اختلال عملکرد قلب میگردند و به این ترتیب زمینه را برای بروز آریتمی های قلبی مستعد میکنند.
تاثیر سیگار در ایجاد بیماری های قلبی-عروقی ، مشابه دو عامل خطر اصلی این بیماری یعنی فشار خون بالا و افزایش کلسترول خون است.
عضله قلب تن ها زمانی سالم باقی میماند که یک جریان خون کافی توسط شریان های کرونر به آن برسد. در طی سال های زندگی و به عنوان قسمتی از فرآیند طبیعی پیری، این عروق تدریجاً بهعلت فرآیند دژنراتیو دیواره اشان تنگ میشود. در سیگاری ها این فرآیند بسیار سریع تر از افراد طبیعی پیشروی میکند. به طور مکرر خون جریان یابنده از خلال این عروق تنگ ناگ هان لخته میگردد (ترومبوز کرونر) و سبب آسیب جدی به عضله قلب میشود. لخته شدن خون در عروق کرونر علت شایع مرگ در مردان و زنان ۶۴- ۳۵ ساله است.
بیماری عروق کرونر با تعداد سیگار های کشیده شده، درجه استنشاق و سن شروع سیگار کشیدن در ارتباط است. همچنین سیگار کشیدن غیرفعال در افراد مبتلا به آنژین صدری میتواند زمینهساز حمله گردد.
با کنار گذاشتن سیگار، خطر بیماری های عروق کرونر کاهش مییابد و بعد از حدود سه سال از ترک، خطر مرگ ناشی از این بیماری تقریباً مانند غیرسیگاری هاست. ادامه سیگار کشیدن بعد از یک حمله قلبی ، شانس بیمار را برای حمله دوم افزایش میدهد.
نیره ولدخانی- کارشناس علوم تغذیه تبیان
