تفاوت ماهوی معجزه و کرامت

پرسش:
تفاوت ماهوی اعجاز و کرامت چیست با توجه به اینکه تحدی امری اعتباری و خارج از ماهیت اعجاز است؟
پاسخ:
معجزه در اصل از عجز گرفته شده، به معنی عاجز کردن است، بنابراین کارهای خارق العاده‏ای که از اولیای بزرگ رخ
اصل معجزه از پیامبران است که برای صدق نبوّت خود، معجزه از خود نشان می‏دادند و موجب ایمان و اعتقاد مردم به توحید و نبوّت می‏شدند. چنان که قرآن از دو معجزه بزرگ موسی(ع) در برابر فرعونیان یعنی معجزه عصا و ید بیضاء، تعبیر به برهان کرده و می‏فرماید: «فذانک برهانان من ربّک ؛ این دو (عصا و ید بیضاء) دو برهان از طرف پروردگارت می‏باشند.»[۱] و درباره ناقه صالح معجزه حضرت صالح پیامبر، می‏فرماید: «هذه ناقه اللّه لکم آیهٌ ؛این شتر الهی برای شما معجزه‏ای است.»[۲]
پیامبران به ویژه پیامبران اولواالعزم برای اثبات نبوت خود دارای معجزه بودند، و در قرآن مجید معجزات مختلفی از معجزات پیامبران مانند نه معجزه موسی(ع)[۳] و مرده زنده کردن عیسی(ع)[۴] ذکر شده، و از غیر پیامبران نیز در قرآن معجزاتی ذکر شده مانند معجزه عفریتی از جن و آصف برخیا[۵] و…
امّا واژه کرامت: در اصل به معنی بزرگواری و عظمت معنوی است، و در اصطلاح علم کلام، کارهای خارق العاده‏ای که از پیامبران برای اثبات نبوت صادر می‏گردد با نام معجزه خوانده می‏شود، و همین گونه کارها از غیر پیامبران، با نام کرامت ذکر می‏شود. بنابراین کرامت اصطلاحی در گفتار متکلمین به علم کلام، همان معجزه‏ای است که درباره امور خارق العاده غیر پیامبران، از اولیاء خداوند و امامان(ع) استعمال می‏شود. چرا که نشانه عظمت و بزرگواری آنها در پیشگاه خداوند است، بر همین اساس امام صادق(ع) فرمود: «المعجزه علامه اللّه لایعطیهاالّا انبیائه و رسله و حججه لیعرف به صدق الصّادق من کذب الکاذب ؛ معجزه نشانه‏ای برای خداست که خداوند آن‏را به کسی جز پیامبران و رسولان و حجّت هایش عطا نمی‏کند، و هدف از آن این است که به وسیله آن راستگویی راستگو از دروغگویی دروغگو شناخته شود.»[۶]
مطابق روایات بسیار، امامان معصوم (ع) نیز همچون پیامبران دارای معجزه بودند .که از آن به کرامت تعبیر می‏شود.و در واقع میان معجزه و کرامت فرق است.معجزه یعنی بینه و آیت الهی که برای اثبات یک ماموریت الهی صورت می‏گیرد و به اصطلاح مقرون به تحدی است، منظوری الهی از او در کار است، این است که محدود است به شرایط خاصی، اما کرامت‏یک امر خارق العاده است که صرفا اثر قوت روحی و قداست نفسانی یک انسان کامل یا نیمه کامل است و برای اثبات منظور الهی خاصی نیست.اینچنین امری فراوان رخ می‏دهد و حتی می‏توان گفت‏یک امر عادی است و مشروط به شرطی نیست.معجزه زبان خداست که شخصی را تایید می‏کند، ولی کرامت چنین زبانی نیست.[۷]
[۱]  سوره قصص، آیه ۳۲ برهان به معنی روشن کردن است، از آنجا که معجزه روشن کننده صداقت پیامبران، و روشنی بخش راه راست است به آن برهان می‏گویند.
[۲]  سوره اعراف، آیه ۷۳، واژه آیه به معنی علامت و نشانه است، زیرا معجزه نشانه صداقت پیامبران می‏باشد.
[۳]  و لقد آتینا موسی تسع آیاتٍ بیناتٍ (سوره اسراء).
[۴]  سوره آل عمران، آیه ۴۹.
[۵]  سوره نمل، آیه ۳۹ و ۴۰.
[۶]  بحارالانوار، ج ۱۲، ص ۷۷.
[۷] مجموعه آثار جلد ۲، مطهری، مرتضی
منبع: پایگاه حوزه، شماره ۱۴۵۴۷