حجاب؛ دستور صریح قرآن!

وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى‏ جُیُوبِهِنَّ وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاَّ لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبائِهِنَّ أَوْ آباءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنائِهِنَّ أَوْ أَبْناءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنِی إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنِی أَخَواتِهِنَّ أَوْ نِسائِهِنَّ أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِینَ غَیْرِ أُولِی الْإِرْبَهِ مِنَ الرِّجالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلى‏ عَوْراتِ النِّساءِ وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِیعاً أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (نور ۳۱)
ترجمه آیه: و به زنان با ایمان بگو: از بعضى نگاه‏هاى خود (نگاه‏هاى غیر مجاز) چشم‏پوشى کنند و دامن‏هاى خود را حفظ نمایند و جز آنچه (به طور طبیعى) ظاهر است، زینت‏هاى خود را آشکار نکنند و باید روسرى خود را بر گردن خود بیفکنند (تا علاوه بر سر، گردن و سینه‏ى آنان نیز پوشیده باشد) و زینت خود را ظاهر نکنند جز براى شوهر خود، یا پدر خود یا پدرشوهر خود، یا پسر خود، یا پسر شوهر خود (که از همسر دیگر است) یا برادر خود، یا پسر برادر خود، یا پسر خواهر خود، یا زنان (هم‏کیش) خود، یا آنچه را مالک شده‏اند (از کنیز و برده)، یا مردان خدمتگزار که تمایل جنسى ندارند، یا کودکانى که (به سنّ تمییز نرسیده و) بر امور جنسى زنان آگاه نیستند. و نیز پاى خود را به گونه‏اى به زمین نکوبند که آنچه از زیور مخفى دارند آشکار شود. اى مؤمنان! همگى به سوى خدا باز گردید و به درگاه خدا توبه کنید تا رستگار شوید.نکته‏ هایی از آیه
با اینکه خداوند در قرآن به عدد رکعت‏هاى نماز و طواف اشاره نکرده و بیان مقدار و نصاب زکات و بسیارى از مسائل دیگر را به عهده‏ى پیامبر اکرم (صلوات اللَّه علیه) گزارده، ولى در مسائل خانوادگى و تربیتى و مفاسد اخلاقى به ریزترین مسائل پرداخته است.
خداوند در این آیه بیست و پنج مرتبه با آوردن ضمیر مونث به زنان توجّه کرده است. (تفسیر قرطبى)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: مراد از آیه‏ى «یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ» آن است که حتّى زنان به عورت زنان نگاه نکنند و عورت خود را از نگاه دیگران حفظ نمایند. (تفسیر نور الثقلین)
کلمه «الْإِرْبَهِ» به معناى حاجت و نیاز است. مراد از «أُولِی الْإِرْبَهِ» خدمتگزاران و ملازمانى هستند که تمایل به همسر ندارند.(کافى، ج ۵، ص ۵۲۳)
پیامبر (صلوات اللَّه علیه) در تفسیر جمله‏ى «إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ» فرمود: خداوند آن دسته از زنان را که صورت و موى خود را براى شوهر آرایش نکنند و یا تقاضاى شوهر را نپذیرند، لعنت کرده است. (تفسیر نور الثقلین)
توبه، گاهى پشیمانى از یک گناه فردى و گاهى براى تغییر دادن یک فرهنگ فاسد عمومى است، که آیه ظاهراً درباره‏ى نوع دوّم است. زیرا در جاهلیت گردن و سینه‏ى زنان باز بود. (تفسیر کبیر فخر رازى)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: مراد از آیه‏ى «یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ» آن است که حتّى زنان به عورت زنان نگاه نکنند و عورت خود را از نگاه دیگران حفظ نمایندثمرات حفظ حجاب
حفظ حجاب و ترک جلوه‏گرى ثمرات بسیارى دارد که برخى از آنها عبارت است از:
آرامش روحى، استحکام پیوند خانواده، حفظ نسل، جلوگیرى از سوء قصد و تجاوز، پیشگیرى از امراض مقاربتى و روانى، پائین آمدن آمار طلاق، خودکشى، فرزندان نامشروع و سقط جنین، از بین رفتن رقابت‏هاى منفى، حفظ شخصیّت و انسانیّت زن، و نجات او از چشم‏ها و دلهاى هوسبازى که امروز دنیاى غرب و شرق را در لجن فرو برده است.
«خمر» جمع «خمار» یعنى روسرى و «جیوب» جمع «جیب» به معناى گردن و سینه است.
برداشتهایی از آیه
۱ـ در لزوم عفّت و پاکدامنى و ترک نگاه حرام بین زن و مرد، فرقى نیست. «یَغُضُّوا یَغْضُضْنَ یَحْفَظُوا یَحْفَظْنَ»
۲ـ جلوه ‏گرى زنان، در جامعه ممنوع است. «وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ»
۳ـ ظاهر بودن قسمت‏هایى از بدن که به طور طبیعى پیداست، (صورت، دست یا پا) مانعى ندارد. «إِلَّا ما ظَهَرَ مِنْها»
۴ـ در میان انواع پوشش‏ها، نام مقنعه و روسرى بزرگ آمده و این دلیل بر اهمیّت حجاب است. «بِخُمُرِهِنَّ»
۵ـ در قانون گزارى باید به ضرورت‏ها، واقعیّت‏ها و نیازها توجه شود. (اگر پوشاندن آن قسمت از بدن که خود به خود آشکار است، واجب مى‏شد، زندگى براى عموم زنان مشکل بود) «إِلَّا ما ظَهَرَ مِنْها»
۶ـ اسلام به نیازهاى فطرى و غریزى بشر پاسخ مثبت مى‏دهد. «إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ»
۷ـ از بردگان و غلامان و افراد ملازمى که نیازى به همسر ندارند، ستر و پوشاندن واجب نیست. «أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِینَ غَیْرِ أُولِی الْإِرْبَهِ»
توبه، گاهى پشیمانى از یک گناه فردى و گاهى براى تغییر دادن یک فرهنگ فاسد عمومى است، که آیه ظاهراً درباره‏ى نوع دوّم است. زیرا در جاهلیت گردن و سینه‏ى زنان باز بود
۸ـ هرگونه راه‏رفتنى که سبب آشکار شدن زیورهاى مخفى زن شود ممنوع است. «وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ»
۹ـ زن، حقّ مالکیّت دارد. «مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ»
۱۰ـ زن، زینت خود را تنها به زنان مسلمان مى‏تواند نشان دهد و نزد زنان کفّار باید خود را بپوشاند. «نِسائِهِنَّ» یعنى زنان خودى و مسلمان نه بیگانه.
۱۱ـ پوشش زن با تمایلات جنسى مردان نامحرم کاملًا ارتباط دارد، براى «غَیْرِ أُولِی الْإِرْبَهِ» که میلى به همسر ندارد پوشش لازم نیست.
۱۲ـ حجاب و پوشش، واجب است، «وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ» و هرکارى که زینت زن را آشکار کند یا دیگران را از آن آگاه کند ممنوع است. «لِیُعْلَمَ ما یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ»
۱۳ـ مقدار واجب براى پوشش سر و صورت، انداختن روسرى و مقنعه‏اى است که گردن و سینه را بپوشاند. «بِخُمُرِهِنَّ عَلى‏ جُیُوبِهِنَّ»
۱۴ـ با حفظ حجاب، حضور زن در جامعه مانعى ندارد. «وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ» همانگونه که شرکت زن در نماز جماعت بلامانع است. «وَ ارْکَعِی مَعَ الرَّاکِعِینَ» (آل عمران، ۴۳)
۱۵ـ همه مردم نسبت به مسأله نگاه و حجاب مسئولند و براى نگاه‏هاى حرام خود باید توبه کنند. «تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِیعاً أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ»
۱۶ـ مقتضاى ایمان، توبه به درگاه خداوند است. «تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِیعاً أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ»
۱۷ـ توبه، هم واجب است و هم کلید رستگارى است. «تُوبُوا … تُفْلِحُونَ»
۱۸ـ راه رستگارى، بازگشت از مسیرهاى انحرافى به راه خداست. «تُوبُوا إِلَى اللَّهِ … تُفْلِحُونَ»
منابع:
۱- تفسیر نور، ج ۸
۲- (تفسیر نور الثقلین)
۳- (تفسیر کبیر فخر رازى)
۴- کافى، ج ۵