حالات چهره و قیافه ظاهری :
سیسرون ، سخنور رومی ، گفته :«چهره ، تصویر روح است»؛ یعنی احساسات و هیجانات انسان ، غالباً در چهره ی وی منعکس است .۱
چهره هم شامل اجزای متفاوتی است که به هر یک بطور جداگانه خواهیم پرداخت:
الف) موی سر:موی سر ، یکی از عناصر اصلی در شکل ظاهری هر فرد است . زیبایی رو و صورت آدمی ، در کنار موی سر جلوه می کند که این تقارن و ملازمت صورت زیبا با موی سر ، نزد بانوان ، خود بیشتر می نمایاند. اگر فرد زیبایی را در نظر بگیرید که تمام اجزای صورت او یعنی چشم ، ابرو ، لب ها ، بینی و… متناسب و زیبا باشند امٌا موی سر نداشته باشد ، خواهید دید که نه تنها آن زیبایی جلوه نمی کند ، بلکه ممکن است آن فرد زشت هم به نظر برسد.
در همین باره حدیثی از نبی اکرم نقل شده که اهمیت موی سر را در زیبایی نشان می دهد:
وردفیالحدیث انٌ رسول الله (صلی الله علیه وآله) نهی المرأه الٌتی وصلت الی حدٌ البلوغ ان تتشبٌه بالرٌجال فی قصٌ شعرهامن الخلف،اومن الوسط اومن الامام
پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) :نهی فرمود از آنکه زنی (دختری)به حدٌ بلوغ رسیده باشد و مانند مردان موی خود را از پشت سر ، یا از میان ، یا از جلوی سر کوتاه نماید.
امام صادق (علیه السلام) نیز فرمود:
لشعرالحسن من کشوه الله فأکرموه
موی زیبا ، از پوشش های خدا است ، پس آن را گرامی بدارید.
در مورد نگهداری از مو نیز روایاتی آمده است ، از جمله پیامبر اکرم فرمود:
من اتٌخذ شعراً فلیحسن ولایته اولیجزه
هر کس موی سرش را بلند می گذارد ، خوب نگهداری کند ، یا آنکه کوتاهش نماید
امام صادق (علیه السلام) نیز فرموده است :
استأصل شعرک یقلٌ دونه ودوابه ووسخه وتغلظ رقبتک وبحلوبصرک
موی سر را کوتاه کن ، چرا که [با کوتاه شدن مو] آلودگی ها و انگل های آن کم ، گردنت استوار و نور دیده ات افزون می شود
درباره ی شانه زدن و روغن مالیدن به مو ، در فصل قبل احادیثی آورده شد، اما برای تکمیل بحث به دوحدیث دیگر اشاره می کنیم.
امام صادق (علیه السلام) در تفسیر کلمه ی «زینت»ذیل آیه«خذوازینتکم عندکل مسجد» فرموده است:
المشط ،فانٌ المشط یجلب الرزق و یحسن الشعروینجزٌ الحاجه ویقطع البلغم
[منظور از زینت] شانه است ، زیرا (شانه زدن) باعث جلب روزی است، و مو را زیبا می کند ، حاجت را برآورده می سازد و بلغم را از بین می برد.
درباره روغن زدن مو نیز امام صادق (علیه السلام) ، می فرماید :
اذا اخذت الدٌهن علی راحتک فقل:اللهم انی اشألک الزٌین والزینه
موقع روغن زدن موی سر بگو:خدایا از تو درخواست زیبایی و زینت دارم.
ب) موی سر: این قسمت مخصوص آقایان محترم است:
اسلام ، به نگه داشتن ریش و شانه زدن آن توصیه های فراوانی دارد. درباره ی پیامبر گرامی اسلام نقل شده :
و کان صلی علیه و آله سرٌح تحت لحیته اربعین مرٌه ومن فوقها سبع مرٌات و یقول:انٌه یزید فی الذٌهن و یقطع البلغم.
پیامبر اکرم ، ریش خود را چهل بار از زیر چانه و هفت بار از بالای آن شانه می زد و می فرمود: این کار ذهن را زیاد و بلغم را قطع می کند
در روایتی دیگر از ایشان آمده است :
لا یطوٌلنٌ احدکم شاربه قان الشیطان یتخذه مخبأ یستتربه
هیچ کس موی بالای لب خود را بلند نگذارد ، چون شیطان آنرا پناهگاه خود قرار می دهد
کنایه از اینکه جایگاه آلودگی ها و میکروبهای مضرّ خواهد شد.
ج) پوست صورت : از دیگر عناصر مهم در شکل ظاهری افراد ، بخصوص در بانوان ، داشتن پوستی سالم ، روشن و لطیف است . از دیر باز ، استفاده ازمواد گیاهی و روغن های مفید برای حفظ زیبایی و سلامت پوست امری رایج بوده است که آموزه های پیشوایان معصوم نیز نشان دهنده ی اهمیت آن برای کلیه ی افراد جامعه (چه زنان و چه مردان) است .
امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرموده است :
الدهن یلین البشره و یزید فی الدماغ و یذهب الفشف و یسفراللون
روغن زدن ، پوست را نرم و نیروی عقل را زیاد می کند و آلودگی پوست را بر طرف می سازد و به آن ، روشنی می بخشد
همچنین امام باقر(علیه السلام) می فرماید :
دهن الیل یجری فی العروق و یروی البشره و یبیض الوجه
روغن زدن(پوست) به هنگام شب ، باعث رسیدن آن به رگ ها شده پوست را سیراب و صورت را سفید می کند
د) پاکیزگی دهان
بی شک داشتن دندانهای تمیز و سفید ف خواسته ی هر فرد آراسته است ؛ زیرا به جزء تأثیر به سزا در سلامت جسمی افراد ، در زیبایی ظاهری آنها نیز مؤثر است . از آن گذشته ، بوی مطبوع دهان هنگام صحبت با دیگران ، الزاماً وابستگی مستقیم به رعایت بهداشت دندان ها و رسیدگی به آنها و در نتیجه سالم بودن آنها دارد. در همین زمینه امام صادق (علیه السلام) فرموده است :
لکل شیء طهور، وطهورالغم المسّواک
هر چیزی را پاک کننده ای است و پاک کننده دهان مسواک زدن است
به احتمال زیاد ، بشر شستن و یا تمیز کردن دندان را برای رسیدن به زیبایی آغاز کرده است ؛ زیرا به قول یکی از صاحب نظران ، کشش به سوی زیبایی در سرشت بشر ، نیرومندتر از کشش به سمت بهداشت است . به هر حال ، رعایت بهداشت دندان نیز همچون میل به زیبایی ، به ظهور پیامبران و تأکید آنان به صورت سنّت در آمده که روایت بسیاری مؤید این مدّعاست.
امام صادق (علیه السلام) فرموده است :
المسواک من سنن المرسلین
مسواک زدن از سنت های پیامبران است
پیامبر گرامی اسلام نیز در سفارش به مسواک زدن فرموده است :
مازال جبرئیل یوصفی بالمسواک ، حتی ظنت انه سیجعله فریضه
آنچنان جبرئیل مرا به مسواک زدن سفارش کرد که گمان بردم ان را واجب خواهد نمود
در حدیثی دیگر از ایشان آمده است :
لا ان اشقّ علی امتی لامرتهم بالمسواک مع کل صلاه
اگر نمی ترسیدم که امتم به زحمت و مشقت بیفتد ، به آنها دستور می دادم برای هر نماز ، مسواک بزنند
در آثار و فواید جسمی مسواک زدن و همچنین ثواب آن و افزایش ثواب بسیاری از عبادت ها (چنانجه با مسواک زدن همراه شوند) ، احادیث زیادی وارد شده که به یک نمونه اشاره می کنیم :
امام صادق (علیه السلام) می فرماید :
فی المسواک اثفتا عشره خصله هومن السنه ومطهره للفم ومجلاه للبصر ، ویرضی الرحمان ، یبیض الامنان ویذهب بالحفر ویشد اللثه ویشهی الطعام ، ویذهب بالبلغم ، و یزید فی الحفظ ویضاعف به الحسنات وتفرح به الملائکه
در مسواک زدن دوازده ویژگی است ، از سنت [پیامبر اکرم] است ، موجب پاکی دهان است ، نور دیده را جلوه گر می نماید ، لثه را محکم می سازد ، اشتهای به غذا را زیاد می کند ، بلغم را از بین می برد ، حافظه را افزایش می دهد ، ثواب ها را چند برابر می کند ، و ملائکه را شاد می گرداند
ح) رسیدگی به ناخن هادیگر از نعمت های خدایی و نمودهای زیبایی انسان که در نگاه اول به نظر نمی آید ، وجود ناخن در دست و پای آدمی است ؛ اما هنگامی این نعمت اهمیت خود را بیشتر نمایان می سازد که خدای ناخواسته ، بر اثر بیماری یا حادثه ای یکی از ناخن ها ی خود را از دست بدهید ، خواهید دید که شکل ظاهری دست و پا ، نمایی نا زیباخواهند گرفت .
درباره توجه به این جزء از بدن و تمیز نگاه داشتن آن ، امام باقر(علیه السلام) می فرماید :
انما قصت الاظفار ، لانها مقیل الشیطان ، وفیه یکون النسیان
به این دلیل ناخن ها را کوتاه می کنید ، چون محل استقرار شیطان است و از[آلودگی] آن ، فراموشی بوجود می آید.
همچنین امیرالمؤمنین علیه السلام) می فرماید:
تقلیم الاظفار، یمنع الداء الاعظم ویدرّالرزق
کوتاه نمودن ناخن ها از بیماری عظیم جلوگیری می کند و باعث سرازیر شدن روزی می گردد
در برخی روایات ، حتی به حنبه ی ظاهری و زیبایی ناخن برای زنان نیز توجه شده است . درباره امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که :
قال للرجال :«قصوا ظافیرکم»:وللنساء:«اترکن فانه ازین لکن»
به مردان فرمود : ناخن های خود را کوتاه کنید و به زنان فرمود: ناخن های خود را بلند نگه دارید که برای شما زیباتر است
