توصیه‌هایی به خانم‌های خانه‌دار برای تنظیم اقتصاد خانواده (۱)
تنظیم برنامهٔ خانواده، بر اساس درآمد شوهر، موضوعی است که باید با دقت و کاردانی تمام، از سوی خانم خانه، صورت بگیرد و چون نمی‌توان درآمدها، خرج‌ها و خلق و خوی افراد را صددرصد با یکدیگر تطبیق داد، این کار به وسیله خانم خانه و بر اساس تجربیات خود او باید انجام شود. در این مبحث، فقط چارچوب کلی را مطرح می‌کنیم و جزئیات آن را به عهده خانم خانه می‌گذاریم.
ضرب‌المثل حکیمانه «بادآورده را باد می‌برد» در تئاتر، فیلم و کتاب، لحظات بسیار مفرح، شیرین و دل‌چسبی را برای ما، به ارمغان آورده است. چقدر از دیدن پیرمردهای خسیسی که در صحنه تئاتر با مأمور مالیات بر سر درآمد، چانه می‌زدند و دستشان می‌لرزید و اصولاً مطالبه او را چرند و مزخرف می‌دانستند و به پرداخت مالیات تسلیم نمی‌شدند، خندیده‌ایم یا مثلاً در ضمن نمایش، از دیدن زن‌های جوان و خوش لباسی که به هیچ‌وجه در مقابل منطق شوهر، در خصوص کم‌خرج کردن، متقاعد نمی‌شدند و مثل بچه‌ها، لب‌هایشان را آویزان می‌کردند و با کلماتی بچه‌گانه می‌گفتند: «من نمی‌دونم؛ هر طوری شده، باید این پالتو پوست را برایم بخری»، خندیده‌ایم! نویسندگان و منتقدان اجتماعی، به قدری کتاب و نمایش در خصوص خسّت، ولخرجی و اسراف نوشته‌اند که از حد خارج است و هر کدام از ما، به نوبه خود، چنین کتاب‌ها و نمایش‌هایی را خوانده و دیده‌ایم و به نظرمان عجیب و غریب و احمقانه جلوه کرده است و به آنها خندیده‌ایم.
نویسندگان خوش ذوق و آنهایی که نقایض اجتماعی را با دیده بصیرت و نکته‌سنجی می‌نگرند، مشاهدات خود را به طرز جالب و زیبایی، ضمن داستان، در مقابل دیدگان ما مجسم می‌کنند و به قدری با مهارت، آن عیوب را برجسته می‌سازند که ما آن را حمل بر شوخ‌طبعی نویسنده کرده، به وجد و سرور می‌آییم؛ اما باید بدانیم که در زندگی حقیقی، هیچ مصیبتی رنج‌آورتر و غم‌انگیزتر از عدم لیاقت در امور مالی نیست.
در کلام معصومین هم اشاراتی به این موضوع شده است:
امام حسن (ع): پرسش صحیح نیمی از علم است، و مدارا کردن با مردم نیمی از عقل است، و اقتصاد و اعتدال در زندگی نیمی از مخارج است.
آن مردی که زیادتر از درآمد خود خرج می‌کند و به اصطلاح «پایش از گلیمش درازتر است»، خوشمزه و خنده‌آور نیست؛ بلکه وی، پایه و اساس ورشکستگی و فلاکت خود را بنا می‌گذارد. آن خانم ولخرج و بی‌مغزی که مثل بچه‌ها و از روی بی‌فکری، یقه شوهر را می‌چسبد و از او لباس‌ها و مدهای روز را می‌خواهد، جذاب و دلربا نیست؛ بلکه مانند سنگ آسیاب، به گردن شوهر آویخته شده، او را شکسته و خرد می‌کند.
تصور این که اگر ما درآمد بیشتری داشته باشیم، تمام مشکلات و غصه‌های مالی ما حل می‌شود، یک فکر سفسطه‌آمیز و بی‌معنی است. متخصصان علم اقتصاد می‌گویند: درآمد زیادتر، درد را دوا نمی‌کند. یکی از بزرگان علم اقتصاد، عقیده دارد که غالب مردم، وقتی پولشان زیادتر می‌شود، خرجشان را نیز بالا می‌برند و در نتیجه، باز با بی‌پولی و کمبود، دست به گریبان هستند.
بدون نقشه و بی‌فکر خرج کردن، یعنی آن که همه از درآمد و دسترنج شما بهره ببرند؛ غیر از خودتان. شما از درآمد خود به کفاش، نانوا، قصاب، بزاز و نجار، نفع برسانید؛ اما یک دینار برای خود کنار نگذارید.
با نقشه و عاقلانه خرج کردن، آن است که شما و خانواده‌تان، هر کدام یک سهم عادلانه از درآمد خود را پس‌انداز کنید.
خانم‌های محترم: تنظیم بودجه، نه مثل یک پیراهن ساده و آسان است و نه این است که شما صورت بالا بلندی از مخارج روزانه را تهیه کنید و یک ریال یک ریال همه را بنویسید؛ بلکه تنظیم بودجه، عبارت از نقشه مشخص و یک برنامه منظمی است که به شما کمک می‌کند تا از درآمد و پولتان، حداکثر استفاده را ببرید.
بودجه‌ای که از روی عقل و تدبیر تنظیم شده باشد، شما را به هدف و آرزوهایی که در زندگی دارید، می‌رساند. خرید خانه، باغ، ماشین، تحصیلات عالی برای بچه‌ها، پس‌انداز برای زمان پیری، مسافرت و گردش، از هدف‌های مورد نظر هر خانواده هستند و انجام آنها، جز با تنظیم بودجه عاقلانه، میسر نخواهد بود.
وقتی شما از روی نقشه و حساب خرج کردید و مخارج هر ماه را آخر آن ماه از نظر گذراندید، به چشم خود می‌بینید که برای هر چیز، چه مبلغ پول داده‌اید و اگر بعضی مخارج در نظر شما زائد باشد، آنها را حذف می‌کنید تا هزینه آنها به مصرف چیزهای مهم و لازم برسد. صورت‌حساب خرج ماهانه بهترین مشاور اقتصادی و راهنمای خرج و پس‌انداز شما خواهد بود.
اگر خدای نکرده شما از آن زن‌هایی هستید که عقل معاش نداشته، به تنظیم بودجه معتقد نیستید، از همین امروز، برنامه خرج و دخل را با تطبیق درآمدتان، تهیه کنید. باید بدانید که یک زن میانه‌رو که از روی عقل و نقشه خرج می‌کند، مهم‌ترین کمک و خدمت را در راه موفقیت شوهر، انجام می‌دهد. مردهایی که گرفتار زن ولخرج هستند، هرگز روی موفقیت را نخواهند دید.
اگر شوهر شما راه پول درآوردن را می‌داند، ولی آینده‌گر نیست و همه را از دست می‌دهد، شما باید با منطق و عقل معاش، از آن جلوگیری کنید و اگر زیاد محافظه‌کار است و خانواده را در فشار و تنگنا می‌گذارد، حس اعتماد او را به خود جلب کنید و به او بفهمانید که شما نیز در پول خرج کردن، همان دل‌سوزی و تدبیر متقابل را دارید.
در امر بودجه خانواده شما نمی‌توانید به نظریهٔ متخصصان، متکی باشید و آن را راهنمای بودجهٔ خانواده خود قرار دهید. برای آن که بودجه شما از نظر اقتصادی ارزش واقعی داشته باشد، باید به قامت خود شما بریده شود و مثل لباس، جزءجزء آن، روی اندام شما امتحان شود تا از هر جهت، برازنده شما و زیبا و راحت باشد. درآمد، موقعیت و مخارج هیچ خانواده‌ای، مثل خانواده دیگری نیست. مشکلات و مسائلی که شما در امر پول خرج کردن و بودجه خود دارید، مثل صورت و اندامتان، با دیگران متفاوت است.
پی نوشت:
شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج ۱۸، ص ۱۰۸
منبع: مجله پرسمان – باتغییر وتلخیص
