در این مطلب می خواهیم بگوییم خواب چگونه فرایندی است، متوسط زمان خوابیدن برای هر گروه سنی چقدر است، نشانه ها و علائم زیاد خوابیدن چیست، دلایل خستگی و خواب آلودگی چیست و درمان زیاد خوابیدن چگونه است.
همیشه دلیل خواب‌آلوده بودن و خستگی، کمبود خواب یا کار زیاد نیست. دلایل بسیاری وجود دارد که می‌تواند سبب شود شما همیشه احساس خستگی کنید.
مطالعات نشان می‌دهند افرادی که بیش از حد می‌خوابند یعنی بیش از ۹ ساعت خواب شبانه دارند نسبت به سایر افراد، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌هایی نظیر دیابت و عارضه چاقی قرار دارند.
خواب فرآیندی است که طی آن بدن به آرامش نسبی دست پیدا کرده، سوخت و ساز بدن افزایش یافته و روند جوان‌سازی سیستم‌های بدن از قبیل سیستم ایمنی، اسکلتی، ماهیچه‌ای و عصبی شدت می‌گیرد. مقدار خواب هر شخص در سنین مختلف، متفاوت بوده و ساعت بیولوژیکی بدن با بالا رفتن سن دچار تغییر و تحول می‌شود.
اما گاه زمان خوابیدن در فرد تا حدی افزایش می‌یابد که طول روز و شب به خوابیدن اختصاص می‌یابد و شخص عملاً قادر به انجام کار مفیدی نیست.
در افراد میانسال متوسط زمان خوابیدن حدود ۷ ساعت خواب شبانه است. به طور کلی، نوزادان تازه متولد شده تا ۲ ماهه بین ۱۲ تا ۱۸ ساعت از روز، نوزادان ۲ تا ۱۱ ماه بین ۱۴ تا ۱۵ ساعت، نوپاهای یک تا ۳ سال ۱۲ تا ۱۴ ساعت، کودکان ۳ تا ۵ سال ۱۱ تا ۱۳ ساعت، کودکان ۵ تا ۱۰ سال بین ۱۰ تا ۱۱ ساعت، نوجوانان ۱۰ تا ۱۸ سال ۸ تا ۹ ساعت و بزرگسالان بالای ۱۸ سال نیز بین ۷ تا ۹ ساعت خواب نیاز دارند.
زمانی که بدن به پایین‌ترین دمای خود در ۶ ساعت خواب نزدیک شده و نیز مقدار «ملاتونین» ترشح شده به حداکثر خود بعد از ۴ ساعت خوابیدن برسد، بهترین کیفیت خواب صورت گرفته است. در واقع، کیفیت خواب به الگوهای رفتاری بستگی دارد. ساعات بیداری طبق نیاز بدن بوده و در نهایت فعالیت‌های روزانه و مصرف مواد غذایی به سلامتی کمک می‌کند تا ساعت درونی بدن منظم شود.
خواب آلودگی که معمولاً در میانه روز و بعد از صرف غذا به سراغ افراد می‌آید، جریان ثابتی نیست. برخی فعالیت‌های سبک جسمانی می‌تواند این خواب آلودگی‌ها را از بین برده و مانع از ایجاد اختلال در خواب شبانه شود. چرت روزانه نباید بیشتر از ۲۰ دقیقه زمان برده و تنها برای جبران کمبود خواب شب است.
نشانه ها و علایم زیاد خوابیدن:
– به خواب فرو رفتن چند بار در طی روز
– این افراد برای مقابله با حس خواب آلودگی نیاز به چرت هایی در طول روز پیدا می کنند، اما بعد از برخاستن از چرت ها، سرحال نمی شوند.
– علیرغم اینکه بیش از ۹ ساعت می خوابند، باز هم احساس خستگی می کنند.
– در برخاستن از خواب مشکل دارند.
– احساس گیجی یا پرخاشگری در زمانی که برای برخاستن از خواب تلاش می کنند
دلایل خستگی و خواب آلودگی:
عفونت ها:
گرچه عفونت ها علایم ظاهری بسیاری دارند اما گاهی ممکن است عفونتی در بدن شما در حال گسترش باشد بدون آن که شما متوجه آن باشید یا پزشک تشخیص داده باشد. مثلا در بیماری مربوط به سیستم ایمنی، عفونت ممکن است خود را به شکل خستگی شدید بروز دهد.
بیماری‌ها :
مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهد، افرادی که ساعات زیادی در طول روز می‌خوابند، ممکن است مبتلا به بیماری‌های قلبی – عروقی و دیابت بوده یا خطر مرگ در آنها به مراتب بیشتر شود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد افسردگی و شرایط نامساعد اجتماعی- اقتصادی ارتباط تنگاتنگی با خوابیدن بیش از حد دارد و اثرات منفی را بر سلامت جسم و روح می‌گذارد. به عنوان مثال، افرادی که از شرایط مالی خوبی برخوردار نیستند، دسترسی کمتری به مراکز درمانی داشته و همین امر، آنها را در معرض ابتلا به انواع بیماری‌ها از قبیل مشکلات قلبی قرار داده که در نهایت خواب زیاد را به همراه دارد.
یکی از دلایل عمده پرخوابی را می‌توان در وارد نشدن به مرحله خواب عمیق دانست، زیرا چنین افرادی خواب آرامی ندارند. این قبیل افراد ممکن است ساعات زیادی از شبانه روز را خواب باشند ولی این مسأله باعث می‌شود تا پس از بیدار شدن همچنان احساس خستگی و کسالت کنند. «آپنه» یا وقفه‌های ایجاد شده در خواب یکی از دلایل احساس خستگی در طول روز است.
وقفه‌های تنفسی در خواب نوعی اختلال تنفسی است که فرد هنگام خواب دچار قطع یا افت تنفس شده به طوری که برای چند لحظه، تنفس قطع می‌شود. چنین افرادی معمولاً شب‌ها خواب راحت و عمیقی نداشته و در طول روز کسل هستند.
آلرژی ها:
جالب است بدانید هیستامین و دیگر ترکیب های شیمیایی که بدن برای مقابله با آلرژی ترشح می کند، خواب آور هستند.از سوی دیگر سرفه، عطسه ی ناشی از بوییدن یک گل یا التهاب دستگاه تنفسی به دلیل ورود هاگ ها به درون بینی سبب بی خوابی می شود.
کم خونی:
اصلی ترین کار گلبول های قرمز رساندن اکسیژن از ریه ها به دیگر ارگان ها است. وقتی فردی دچار کمبود گلبول قرمز می شود یا اختلالی در عملکرد گلبول ها پیش می آید فرد دچار کم خونی شده و در ضمن به قدری احساس خستگی می کند که از انجام کارهای معمول روزمره برنمی آید.
به هم ریختگی هومورنی:
در زنان، کاهش هورمون استروژن در اغلب موارد می تواند سبب کاهش وزن و خستگی، اشتیاق شود.
خواب پریشی :
خواب پریشی یا رفتارهای غیر طبیعی در زمان خواب شامل راه رفتن حین خواب، حرف زدن در خواب، کابوس‌های شبانه و کوبیدن سر به جایی است که در نتیجه‌ی آن فرد بلند شده، می‌نشیند و خودزنی کرده و فریاد می‌کشد. در نوعی از خواب پریشی به نام «اختلال رفتار حرکت سریع چشم» فرد ممکن است (در پاسخ به یک رؤیا) به صورت غیر ارادی مشت یا لگد بزند یا دستانش را تکان دهد. این اختلال بیشتر مردان مسن‌تر را هدف قرار داده و با افزایش احتمال ابتلا به بیماری پارکینسون همراه است.
کمبود ویتامین های گروه B :
کمبود برخی از ویتامین ها نیز همراه با ضعف و بی حالی است که می توان به ویتامین های گروه B به خصوص B2 و B6 و نیاسین اشاره کرد که با کمبود آن فرد دچار تحریک پذیری و عصبی بودن ، ضعف و بی حالی می شود و در صورتی که فردی از الگوی غذایی نامناسبی پیروی کند احساس ضعف و بی حالی کرده و باید گفت با الگوی غذایی نابسامان فرد به درجاتی از ضعف و بی حالی دچار می شود.
هرچند کمبود ویتامین‌های B1، B2، B6 و نیاسین همگی می‌توانند موجب ضعف و بی حالی شوند، کمبود «حاشیه‌ای» ویتامین B12 بسیار شایع‌تر است و اهمیت خاصی دارد. منظور از کمبود حاشیه‌ای حالتی است که در آن کمبود به آن شدتی نیست که موجب علائم بالینی واضح شود نتیجه آن که اولاً تشخیص آن دشوار است و ثانیاً ممکن است اختلالات خفیف کارکردی و کاهش مقاومت بدن در برابر عفونت‌ها و دیگر تنیدگی (استرس)ها وجود داشته باشد. در این حال ممکن است بیمار تنها از بی‌خوابی، تحریک پذیری، عدم تمرکز و سرانجام ضعف و بی حالی شکایت داشته باشد.
سندرم پای بیقرار (RLS):
این مشکل باعث می‌شود فرد به صورت غیر قابل کنترلی پاهای خود را حین خواب تکان دهد. فرد ممکن است سوزش، خارش و یا حالات دردناکی را در پاهای خود احساس کند. در یک اختلال خواب مرتبط به نام «اختلال دوره‌ای جنبش اندام»، حرکات سریع یا حالت پریدن دست‌ها و پاها باعث خواب منقطع در فرد می‌شود که این اتفاق عدم شادابی فرد هنگام صبح را در پی دارد.
درمان خواب زیاد:
با پزشک خود در این رابطه مشورت کنید.
تشخیص بیماری و اینکه خودتان متوجه شوید که بهبود حاصل کرده اید یا خیر بسیار مهم است. بعضی اوقات بعضی داروها باعث ایجاد خواب آلودگی می شوند که دکترتان به راحتی می تواند آن را تشخیص و دارو را برایتان عوض کند. مشکلات خواب می تواند بر اساس شرایط مختلف مثل افسردگی، اختلالات فصلی، مشکلات قلبی، سرطان، مشکلات تیروئید و… ایجاد شود.
درمان دارویی
در صورت پرخوابی معمولا محرک‌هایی مانند آمفتامین، متیل فنیدیت، و مدافینیل، تجویز می‌شود. سایر دارو‌های مورد استفاده برای درمان این اختلال، شامل کلونیدین، لوودوپا، بروموکریپتین، دارو‌های ضد افسردگی، و مهارکننده‌های مونوآمین اکسید هستند.
داروی آرمودافینیل نیز در سال ۲۰۰۷ برای درمان اختلال خواب پرخوابی تایید شد که از لحاظ شیمیایی مشابه مدافینیل است.
آرمودافینیل دارای مزیت‌هایی است از جمله این که مقدار کمتری از آن تأثیر بیشتری خواهد داشت.
روغن‌های معطر
مقداری روغن اکالیپتوس، نعناع، وانیل یا اسطوخودوس به آب وان بیافزایید و سپس حمام کنید. عطر این گیاهان آرامبخش است و سبب رفع خستگی می‌شود و میزان جذب اکسیژن را در بدن افزایش می‌دهند و در نتیجه جریان خون در کل بدن بهبود می‌یابد.
این عطر‌ها با از بین بردن خستگی و استرس، باعث شادابی ذهن و بدن می‌شوند. از این روغن‌ها می‌توان برای ماساژ بدن نیز استفاده کرد.
یوگا
یک ورزش ذهنی و جسمی است که هدفش ایجاد هماهنگی احساسات، بدن و ذهن است.
یوگا شامل حرکات و تمرینات زیادی است که به قدرت بدنی نیاز دارد و البته بعضی از حرکات آن نیز فقط به تمرکز نیاز دارد. علاوه بر این یوگا بر نظم تنفس تکیه دارد و مشکلات تنفسی را اصلاح می‌کند.
در نتیجه سطح اکسیژن بدن افزایش می‌یابد و همراه آن شادابی نیز افزایش می‌یابد.
مصرف قهوه:
کسانی که تا دیروقت کار می‌کنند می‌توانند بین کار فنجانی قهوه بنوشند.
زیرا قهوه حاوی کافئین استوموجب تحریک مغز و افزایش هوشیاری و رفع خواب آلودگی می‌شود. اما فقط یک فنجان قهوه کافی است تا خستگی رفع شود و نیاز نیست لیوان پشت لیوان پر و خالی شود. زیرا مصرف بیش از اندازه قهوه باعث کم آبی بدن و در نتیجه افزایش احساس خستگی می‌شود.
چای و دمنوش
چای حاوی فلاونوئید است که یک آنتی اکسیدان قوی است.
یک فنجان چای خواب آلودگی و سردرد را در عرض چند دقیقه رفع می‌کند و فرد را برای کار آماده می‌سازد.
چای سیاه، چای سبز، دمنوش علفِ لیمو یا دمنوش لیمو نمونه‌هایی از چای هستند که برای رفع خستگی مفید هستند.
دمنوش بابونه و ریشه‌ی سنبل‌الطیب نیز خواص آرامبخش دارد و خواب را افزایش می‌دهد.
در مواردی که خستگی آنقدر شدید است که خواب به چشم‌تان نمی‌آید این دمنوش بسیار مفید است.
-پرهیز از غذاهایی که سوزش سر دل ایجاد می کنند یا باعث سوء هاضمه می شوند. مثل غذاهای خیلی چرب، پرادویه، نوشیدنی های پر از شکر، مرکبات قبل از خواب
– توجه به نور کافی خانه در طی روز و تاریک کردن اتاق خواب در حین خواب
– تنظیم یک برنامه روتین برای خواب که در آن شخص سر ساعت مشخصی عادت کند که به خواب برود.
– تنظیم دمای مناسب اتاق خواب- پرهیز از منابع نور مصنوعی در محیط خواب و قبل از خواب رفتن، مثلا استفاده از گوشی و تبلت قبل از خواب – رختخواب راحت
