پرسش ـ درمان بدبینی چگونه است؟
پاسخ ـ بدبینی و سوء ظن یکی از رفتارهای ناپسند و زشت انسانهاست که خداوند در مذمت آن میفرماید:
ای کسانی که ایمان آوردهاید از بسیاری از گمانها بپرهیزید که پارهای از گمانها گناه است. (حجرات ۴۹، آیه ۱۲.)
مراد از گمان و ظنهایی که باید از آنها خودداری کرد، گمانهای ناروا و سوءظن است. از علل سرزنش و مذمت بدگمانی در قرآن، آثار ویرانگر آن از جمله غیبت، تهمت، بخل،حقد و کینهتوزی، حسادت، شرک و نفاق و بروز اختلافات است. درمان هر بیماری و هر دردی از جمله بدبینی منوط به شناخت و آگاهی از علت پیدایش آن و از بین بردن آن علتها است. شما میتوانید با مراجعه به درون خود و تأمل و تفکر در حال خویش پی ببرید که به چه دلیل نسبت به دیگران بدبین هستید (مرحله تشخیص بیماری) و بعد با از بین بردن آن دلیل و سبب، به درمان بیماری و مشکل بپردازید. در این باره به توصیه ها و راه کارهای زیر به طور جدی عمل کنید:
1 . مطالعه آیات و روایاتی که در مذمت و نکوهش بدبینی و سوءظن آمده است و مراجعه به تفاسیر مربوط به آنها. از این طریق اطلاعات و آگاهی شما نسبت به مضرات بدبینی بیشتر میشود و زودتر آن را از خود دور میکنید.
۲ . هرگاه نسبت به کسی سوءظن پیدا کردید، هیچ ترتیب اثری به آن ندهید، بلکه سعی کنید با فرد مورد سوءظن رفتاری همراه با حسن ظن داشته باشید، یعنی رفتاری آمیخته با انصاف، جوانمردی، مروت و خیرخواهی نسبت به او تا اینکه این صفت ناپسند به تدریج ضعیف شود و نهایتاً از بین برود.
پیامبر اکرم(ص) میفرماید: «به برادرانتان خوشبین باشید تا به صفای دل و پاکی طبع دست یابید.» (عبدالرزاق گیلانی، مصباح الشریعه، ص ۴۶۴.) امام علی(ع) درباره ضرورت خوشبینی به مؤمنان میفرماید: «رفتار برادرت را به بهترین وجه آن حمل کن تا زمانی که کاری از او سر زند که راه توجیه را بر تو ببندد». (کافی، ج ۲، ص ۳۶۲، ح ۳؛ تحفالعقول، ص ۲۷۱.) «هیچگاه به سخنی که از دهان برادرت بیرون آید ـ تا وقتی که برای آن محمل خوبی مییابی ـ گمان بد مبر». (نهج البلاغه، حکمت ۳۶۰.)
3 . هر گاه که مورد حمله سوءظن واقع شدید به خدا پناه ببرید و از او کمک بطلبید.
4 . در مواقع سوءظن، افکار خود را با گفتن ذکر و خواندن دعا، روزنامه، مجله، کتاب و… منحرف سازید.
5 . صفات مثبت و پسندیده دیگران را مدنظر قرار دهید و آنها را برای دیگران بازگو کنید.
گفتنی است خوشبینی همواره پسندیده نیست بلکه گاه نابجا و ناپسند است. مثلاً خوشبینی در روزگاری که ظلم و فساد بر حق و صلاح غلبه دارد، چیزی جز خود فریبی نیست. امام علی(ع) میفرماید: «اگر بدکاری بر زمانه و مردم آن غالب شود و کسی به دیگری گمان نیک برد خود را فریفته است.» (همان، حکمت ۱۱۴.) آن حضرت در نکوهش خوشبینی به دشمنان، به مالک اشتر هشدار داده، میفرماید: بعد از صلح با دشمنت از او سخت بر حذر باش زیرا گاه دشمن خود را بهتو نزدیک میکند تا غافلگیرت سازد پس دوراندیش و محتاط باش و به دشمن خوشبین مباش. (نهج البلاغه، نامه ۵۳.)
نکته دیگر اینکه اگر سوءظن شما به دیگران به گونهای باشد که در زندگی روزمره شما اختلال ایجاد میکند باید حتماً به روانشناس و یا روانپزشک مراجعه نمایید تا با روان درمانی و یا دارو درمانی، مشکلتان را حل نماید.
