در کدام کشورها اسماعیلیه حضور دارد و رهبری آنان در عصر حاضر به عهده چه کسی است؟

پاسخ:
اسماعیلیان که از اختلاف بر سر جانشینی امام جعفر صادق ـ علیه السلام ـ در ۱۴۸ هـ . از دیگر شیعیان امامی جدا شدند، معتقدند که امامت بعد از امام ششم ـ علیه السلام ـ به فرزند آن حضرت یعنی اسماعیل می رسد و چون اسماعیل هم در زمان حیات پدر از دنیا رفت، بعد از او امامت به محمد بن اسماعیل رسیده و لذا امامت را در محمد بن اسماعیل تمام می دانند و از این لحاظ به سبعیه (هفت امامی) معروفند.[۱]
اسماعیلیه در مدت نسبتاً کوتاهی بعد از انشعاب از شیعه موفق شدند دولت فاطمی را در مصر، و بعد از انشعاب داخلی حکومت نزاری را در «الموت» تاسیس کنند و تهدیدی جدی علیه عباسیان از شرق و غرب باشند.
پس از سقوط دولت های فاطمی و نزاری، اسماعیلیان دیگر هرگز نتوانستند قدرت گذشته خویش را بدست آورند و به دور افتاده ترین کشورهای جهان اسلام خاصه یمن و شبه قاره هند پناه بردند و در حال حاضر در حدود ۲۵ کشور جهان پراکنده هستند و عمدتاً در هند، پاکستان، افغانستان، تاجیکستان در آسیای مرکزی و پامیر چین زندگی می کنند.[۲]
و همچنین در کشورهای افریقایی و اروپایی و آمریکای شمالی نیز وجود دارند و لذا می توان گفت از اغلب نژادها و زبانهای مختلف دنیا پیروان اسماعیلیه مشاهده می شوند. از سال ۱۹۷۰ میلادی به این طرف شمار فراوانی از اسماعیلیان که به غرب مهاجرت کردند در کشورهایی چون، کانادا، آمریکا، انگلیس سکونت گزیدند.[۳]
و در آفریقا هم اسماعیلیان در کشورهایی همچون، تانزانیا، زنگبار و… وجود دارند.
و عده ای هم در کشورهای سواحل خلیج فارس همچون ایران، عمان، مسقط و بحرین حضور دارند.[۴]
البته باید خاطر نشان کرد که حضور اسماعیلیه در کشورهای یاد شده منحصر نمی شود، بلکه با توجه به ارتباطاتی که در عصر حاضر وجود دارد، می توان گفت: که پراکندگی اسماعیلیه در اکثر کشورها دیده می شود و کشورهای یاد شده فقط به عنوان نمونه بوده و اینکه در این کشورها بیشترین حضور را دارند و فعالیت های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی می کنند و موسساتی هم در این رابطه به نام موسسات آقاخان وجود دارد.
اما در رابطه با رهبری فرقه اسماعیلیه باید گفت: که فرقه اسماعیلیه همچنان که گفته شد بعد از سقوط الموت و انقراض خلافت فاطمی به صورت مخفی زندگی می کردند و اطلاعات کافی در این زمینه وجود ندارد، اما در دوره قاجار در ایران رهبری این فرقه بر عهده آقا خان محلاتی بوده که از طرف حکومت مرکزی، حاکم کرمان هم بوده و بعد از مدتی که علیه دولت شورش می کند و از جانب انگلیس هم حمایت مالی می شد با شکست قیام، از ایران خارج و در سند سکونت می کند، و بعد از آن رهبری در فرقه اسماعیلیه به صورت ارثی به فرزندان و نوادگان آقا خان محلاتی می رسید به طوری که آقا خان سوم با اینکه فقط هشت سال داشت و در سال ۱۸۷۷ میلادی متولد شده بود در سال ۱۸۸۵ میلادی به امامت فرقه اسماعیلیه رسید[۵] و مدت طولانی هم رهبری اسماعیلیه را بر عهده داشت و حدود ۷۰ سال این امر بر عهده وی بوده، از آنجا که رهبری فرقه موروثی بوده، بعد از مرگ وی در سال ۱۹۵۷ میلادی طبق وصیت آقا خان سوم نوه اش به نام کریم الحسینی ملقب به آقا خان چهارم به رهبری فرقه اسماعیلیه رسید[۶] و در زمان رسیدن به این مقام حدود ۲۱ سال سن داشت و الان حدود ۴۸ سال است که رهبری فرقه را بر عهده دارد و اغلب در کشورهای اروپائی، سوئیس و انگلیس و فرانسه اقامت می کند و امامت اسماعیلیان نزاری را بر عهده دارد.
اما رهبر شاخه مستعلی، محمد برهان الدین بن طاهر سیف الدین است که داعی حاضر نامیده می شود و در هند سکونت داشته و از شاخه داعیان داوری است. رهبری شاخه اسماعیلیان سلیمانی داعی حاضرشان الشرفی حسین بن حسن المکرمی است.
بنابراین اسماعیلیه در عصر حاضر پراکنده است و در ۲۵ کشور دنیا حضور پر رنگی دارند و شاید در کشورهای دیگری هم حضور داشته باشند که به اندازه کشورهای گفته شده نرسیده باشد و رهبری فرقه نزاری بر عهده آقا خان چهارم و رهبر فرقه مستعلویه که خود دو شاخه است در اختیار افراد ذکر شده قرار دارد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
۱. تاریخ الدعوت اسماعیلیه و دایره المعارف اسلامی.
[۱] . شهرستانی، ملل و نحل، بیروت، دارالمعرفته، ۱۴۱۵ هـ ، ج ۱، ص ۲۲۶.
[۲] . دفتری، فرهاد، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ترجمه فریدون بدره ای، تهران، نشر فرزان، چاپ اول، ۱۳۷۵،‌ ص ۳.
[۳] . همان، ص ۶۲۲.
[۴] . مشکور، محمد جواد، موسوعه فرق اسلامیه، بیروت، مجمع بحوث اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۵ هـ ، ص ۱۰۶.
[۵] . ساعی، محسن، آقاخان محلاتی و فرقه اسماعیلیه، تهران، ۱۳۲۹، ص ۷۷.
[۶] . تاریخ و عقاید اسماعیلیه، پیشین، ص ۶۲۳، و غالب، مصطفی، تاریخ دعوت اسماعیلی، بیروت، انتشارت درالاندس، ص ۳۹۰.