دوناتیسم

نام جنبشی مسیحی در شمال آفریقا است که در سال ۳۱۲ در اعتراض به انتخاب سیسیلیان به مقام اسقفی کارتاژ از کلیسای رم جدا شدند. نام این گروه برگرفته از نام رهبرشان دوناتیس (متوفی ۳۵۵) است. دوناتیان مخالف مداخله حکومت در امور کلیسایی بودند و پاسداران مسلح روستایی آنها به سرکام سیلیوس شهرت داشتند. آنان برنامه‌ی انقلاب اجتماعی آمیخته با آرزوهای آخرت‌شناختی داشتند. شهادت به دنبال یک زندگی توبه‌آمیز هدف تمایل دینی دوناتیان بود. به رغم فشارهای مداوم و پیاپی حاکمان روم: واندال و بیزانس در شمال آفریقا، کلیسای دوناتیسم تا از بین رفتن مسیحیت در شمال آفریقا در قرن ۷ میلادی باقی ماند.علل نهایی جدایی آنها از کلیسای رم هم‌ اعتقادی و هم اجتماعی بود. در طول قرن سوم میلادی کلیسای آفریقایی به عنوان مجموعه‌ی برگزیدگان شناخته می‌شد. لازمه‌ی این نظریه‌ اعتقاد به ارزش اعمال مربوط به کشیشان بود که مبتنی بر حضور روح‌القدس در کشیش بوده، به این معنا که کشیشی که در وضعیت فیض ناشی از روح‌القدس نباشد، نمی‌تواند مراسم عشای ربانی را برگزار کند.
در سال ۳۱۱ مسیحیان به مقام اسقفی برگزیده شد ولی با مخالفت بسیاری از مسیحیان مواجه شد، زیرا او پذیرفت تا به دست یک اسقف خائن (Traditor) به مقام اسقفی منصوب شود (کسی که قبلاً نسخه‌هایی از کتاب مقدس را به مقامات در دوران آزار و تعقیب مسیحیان از سوی دیوکلتیان تحویل داده بود، که نقطه‌ی آغازش سال ۳۰۳ بود.) اسقف اعظم نومیدیا به نام سکندوس اهل تی‌جی‌سی که حق انتصاب اسقف کارتاژ را در چهل سال قبل به دست آورده بود، همراه با ۷۰ اسقف دیگر وارد کارتاژ شد و در یک شورای رسمی و مهم انتخاب سیسیلیان را بی‌اعتبار اعلام کرد.امپراتور جدید به نام قسطنطین کبیر فرمانی صادر کرد تا آن اختلاف دوباره مورد داوری قرار گیرد. کمیسیونی که در این مورد در تاریخ دوم اکتبر ۳۱۳ تحت ریاست اسقف رم تشکیل شد، سیسیلیان را از همه‌ی اتهامات تبرئه کرد. دوناتیس که داوطلب دیگر اسقفی بود درخواست کرد که شورای دیگری تشکیل گردد، که قسطنطین با تشکیل این شورا موافقت کرد. شورا انتصاب سیسیلیان را (به مقام اسقفی) تأیید نمود. سیسیلیان با منصوب شدن به مقام اسقفی به دست اسقف TRADTTOR از موقعیت بهتری برخوردار شد. قسطنطین درخواست‌های بعدی دوناتیس را رد کرد و تصمیم نهایی شورا را در مورد تأیید سیسیلیان در ماه نوامبر ۳۱۶ مورد تأیید قرار داد و از آن جانبداری کرد.
این تفرقه به پایان نرسید. در ماه مه ۳۲۱ قسطنطین برخلاف میل باطنی خود، هواداران و طرفداران دوناتیس را مورد دلجویی قرار داد. جنبش دوناتیان برای چند سالی قوت گرفت ولی در ماه اوت ۳۴۷ امپراتور قسطنطنیه، دوناتیس اول و دیگر رهبران این جنبش را به فرانسه تبعید کرد. دوناتیس در سال ۳۵۵ در گل از دنیا رفت.
زمانی که یولیان مرتد در سال ۳۶۱ امپراتور روم شد، همه دوناتیان از تبعید در فرانسه به آفریقا برگشتند و در آنجا بزرگ‌ترین گروه مسیحی را به مدت ۳۰ سال در اختیار داشتند. اما مخالفان دوناتیان تحت رهبری قدیس آگوستین هیپویی تقویت شدند، در سال ۴۱۱ شورایی بر علیه دوناتیان و به نفع کاتولیک‌ها حکم صادر کرد. در سال ۴۱۲ و ۴۱۴ با وضع قوانینی سخت، دوناتیان از حقوق اجتماعی و کلیسایی محروم شدند. به هر حال دوناتیان انتظار دشمنی و خصومت همگانی را داشتند، ولی آزار و اذیت‌ها این جنبش را از بین نبرد.
منابع:
1. http://www.hawzah.net/Per/Magazine/HA/026/ha026fe.htm2. فصلنامه هفت آسمان، شماره ۲۶ (برگرفته از See: “Donatism” in Merriam – Webster’s Encyclopedia of World Religions, p. 301.)