شبهه: آیا حوزههای علمی با دستگاههای کلیسای مسیحی تفاوت دارند؟

پاسخ:
قبل از بیان تفاوت رفتار کلیسا و آنچه در بیوت مراجع معظم تقلید صورت میگیرد لازم است برای آگاهی بیشتر از اعمال کلیسا در قرون وسطی و جریان گناهبخشی یا بهشتفروشی که به آن اشاره شده است به طور خلاصه بیان گردد تا تفاوت میان این دو عمل روشنتر گردد.
در قرون وسطی از طرف کلیسا کفّارههای سنگینی برای افراد گناهکار مقرّر میداشتند از آنجایی که این کفارهها مجازاتهایی بودند که به وسیله کلیسا اعمال میشدند این امکان وجود داشت که تغییراتی در آنها به وجود آید و یا مورد عفو قرار گیرند در خلال قرون وسطی این اصل تأسیس شد که مجازاتهای سخت میتوانند به وسیله پرداخت پول جبران گردند. مجازاتها در عالم برزخ نیز به صورت موقت نه دائم تلقی میشدند این ایده بعدها تقویت شد. که این مجازاتها هم میتوانند به وسیله کلیسا تخفیف داده شوند و بنابر این سیستم گناهبخشی کشیش مطرح شد. وقتی نسبت به ارواح در عالم برزخ نیز توسعه یافت مقتضیات زمینه را برای عمل افتضاحآور فروش بخششنامه از طرف کشیش آماده کرد.[۱] در بیوت مراجع تقلید برای رفع مشکلات و گرفتاری مؤمنین تسهیلاتی مانند مصالحه در مورد وجوهات شرعی و یا اخذ کفاره روزه و همچنین موارد دیگر وجود دارند که دارای اساس و مبانی شرعی میباشد. و تنها جایی است که براساس خواستههای نفسانی و یا جلب منفعت شخصی از احساسات دینی مردم سوء استفاده نمیشود. البته مقصود مراجع بزرگ تقلید امثال حضرت امام، آیت الله بهجت و… است، نه هر که سر بتراشد…
یکی از کارهایی که توسط بیوت مراجع معظم صورت میگیرد مسأله «مصالحه» راجع به وجوهات شرعی است که شما نیز به آن اشاره نمودهاید و روزمره انجام میگیرد.
مصالحه به معنای تراضی طرفین میباشد. و ما شیعیان معتقدیم که ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ براساس براهین عقلی و دلایلی شرعی غیر قابل انکار بر مردم ولایت دارند و در زمان غیبت به جهت عدم دسترسی به امام عصر (عج) بنا به دلایل و شواهد مسلم که مجال ذکر آنها نیست، مجتهد جامعالشرایط به عنوان نائب عام از طرف امام عصر (عج) به رتق و فتق امور مردم میپردازد. از آن جمله مصالحه در مورد وجوهات شرعی در موارد مشکوک و مجهول که بدهکار نمیداند چه اندازه بر ذمه او خمس تعلق گرفته است یعنی فیالجمله علم به تعلق خمس دارد اما مقدار آن مجهول است، بنابراین مجتهد جامعالشرایط میتواند مصالحه کند.[۲]
بدیهی است که این عمل به هیچ وجه به معنای فروختن بهشت و یا تضمین آن نمیباشد. بلکه به ظاهر تکلیف از شخص ساقط شده است.
و دست به دست و یا دستگردان وجوهان در صورتی است که شخص خمس بر ذمه او است و لکن قادر به پرداخت همه آن نمیباشد. مجتهد جامع الشرایط به عنوان نائب امام(عج) مبلغی را از بدهکار اخذ میکند، سپس به او به عنوان قرض میدهد همینطور تکرار میگردد. تا کل مبلغ اینگونه به مجتهد پرداخت گردد. این عمل برای این است که بدهکار فرصت برای پرداخت همه بدهیشان داشته باشد، بدیهی است که اینگونه تصرف در مال امام ـ علیه السّلام ـ بر سبیل مصلحت است نه اتلاف و بخشیدن و…
اما در مورد کفّاره، کسی که بدون عذر روزه نگیرد از طرف شرع مقدس اسلام برای او جریمه تعیین گردیده که به عنوان کفّاره یکی از کارهای ذیل را انجام دهد، یا دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر نماید و یا به هر کدام یک مُد طعام که تقریباً ۷۵۰ گرم است بدهد.[۳]
بنابراین بعضی افراد که گرفتن کفاره روزه برایش دشوار است راه دیگری که شرع مقدس برای او تعیین نموده انتخاب میکند، یعنی اطعام شصت فقیر، برای این کار به بیوت مراجع معظم تقلید مراجعه میکند که از همه جا مطمئنتر است، و با پرداخت وجه، این وظیفه را به عهده آنان واگذار مینماید.
تصدیق میفرماید که در این جا گناه با پول عوض نگردید بلکه شخص به وظیفه شرعی خود عمل نموده و به جای اینکه خودش شصت فقیر را اطعام نماید این وظیفه را به مجتهد سپرده است.
از مجموع آنچه گذشت روشن شد، کارهایی که در بیوت مراجع صورت میگیرد با آنچه در کلیسا عمل میشوند تفاوت جوهری دارند و قیاس معالفارق است.
صدهزاران این چنین اَشباه بین فرقشان هفتاد ساله راه بین
زین عصا تا آن عصا فرقی است ژرف زین عمل تا آن عمل راهی شگرف
[۱] . اینار مولند، ترجمه انصاری، محمدباقر و مهاجری، مسیح، جهان مسیحیت، تهران، امیرکبیر، اول ۱۳۶۸ ه.
[۲] . قمی، میرزا ابوالقاسم، جامع الشتات، ص ۲۱۱، مؤسسه کیهان، اول ۱۴۱۳ هـ.
[۳] . امام خمینی(ره)، توضیحالمسائل، ص ۱۸۸، تهران، محراب، بیتا.