صدفی برای گوهر

حجاب
حجاب در لغت به معنای پوشش، پرده، وسیله پوشش، حایل و… است. فرهنگ معین و فرهنگ عمید برای واژه حجاب، معانی زیر را آورده‏اند: پرده، ستر، نقابی که زنان، چهره خود را بدان پوشانند و روی‏بند و چادری که زنان سرتا پای خود را بدان پوشانند. این واژه در اصطلاح به معنای «پوشش مخصوص زنان» است.
فطری بودن پوشش
تمام کسانی که زندگی بشر و تحولات آن را ارزیابی کرده‏اند، به این نتیجه رسیده‏اند که از آغاز پیدایش انسان، هر یک از زن و مرد کوشیده است تا پوشش مناسب خود را تهیه کند. تلاش همیشگی بشر برای تهیه پوشاک، از آن جهت که با آموزش خاصی همراه نبوده است، نشان می‏دهد که تکاپوی انسان برای یافتن پوشش، از فطرت درونی‏اش سرچشمه می‏گیرد. حجاب زنان، پیشینه‏ای طولانی دارد. با مطالعه آثار تمدن‏های گوناگون، چنین به نظر می‏رسد که حجاب زنان، از عادت‏های کهن تمدن‏های بشری بوده است. برای مثال، بر اساس نوشته دایره المعارف لاروس، زنان یونانی در دوره‏های گذشته، صورت‏ها و اندامشان را تا روی پا می‏پوشاندند.
مصونیت، نه محدودیت!
حجاب در باورها و ارزش‏های ما ریشه دارد و رعایت پوشش به ویژه در میان بانوان، ایجاد مصونیت برای جلوگیری از عوارض منفی، مفاسد و ابتذال است. از دیدگاه اسلام، زن، شخصیتی شایسته دارد و می‏تواند مدارج کمال را بپیماید و به مراتب عالی انسانیت بار یابد. دامن زن، مدرسه بشر است و والایی مردان، بدون زنان ممکن نیست. اصلاح جامعه در گرو پارسایی، حیا و حجاب بانوان خواهد بود. جایگاه والای این گوهر گران‏بهای آفرینش، می‏طلبد که در صدف پوشش قرار گیرد تا ارزش‏هایش حفظ گردد. خانم فاطمه دولان، استاد مسلمان انگلیسی‏زبان گفته است: «حجاب باعث می‏شود که زن، ارزش خود را از حد یک کالای تجارتی یا وسیله‏ای برای بهره‏دهی بالا ببرد و هم خود برای خویش ارزش قائل شود و هم جامعه را وادار به احترام کند».
سابقه پوشش در ایران
پوشش در ایران، به قبل از اسلام و صدور حکم حجاب بر می‏گردد. در تاریخ چنین آمده است: هنگامی که سه تن از دختران کسرا، شاه ساسانی را اسیر کردند و نزد خلیفه دوم بردند، آن سه با پوشش و نقاب، سیمای خود را پوشانیده بودند. خلیفه دستور داد حجاب از چهره برگیرند تا بدین‏گونه خریداران، آنان را ببینند و پول بیشتری به پایشان بریزند. دوشیزگان ایرانی از برهنه کردن سر و صورت خودداری کردند و نماینده خلیفه را با مشتی که بر سینه‏اش زدند، از خود دور ساختند. خلیفه با مشاهده این وضع، عصبانی شد و خواست با تازیانه آنان را آزار دهد. در آن حال، حضرت علی علیه‏السلام به خلیفه فرمود: «در رفتارت با دشمن مدارا کن. از رسول اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله شنیدم که می‏فرمود: بزرگ و شریف هر قومی را که خوار گردیده است، گرامی دارید».
حجاب کامل بعد از فرمان الهی
رعایت پوشش در میان اقوام و قبیله‏ها، پیش از اسلام نیز وجود داشته، ولی فراگیر نبوده است. از برخی روایات برمی‏آید که رواج پوشش کامل، پس از فرمان الهی و کلام وحی بوده است. در روایتی از یکی از همسران رسول اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏خوانیم که وی گفته است: «من برتر از زنان انصار ندیدم. همین که آیه‏های سوره نور نازل شد، یک نفر از آنان دیده نشد که همچون گذشته بیرون آید و آنها سر خود را با روسری‏های مشکی می‏پوشانیدند.» از آیه‏های قرآن کریم هم برمی‏آید که وجوب حجاب برای بانوان، بر اساس صراحت قطعی وحی است و اینکه برخی از تحلیلگران پنداشته‏اند پوشش، از عادت‏ها و رسم‏های دوره عباسی است، پذیرفتنی نیست.
نشانه‏ای از دیانت
اسلام، حجاب را لطف و عنایتی از سوی خداوند متعالی می‏داند و مسئله تحمیل، محدودیت و خشونت در آن مطرح نیست. زن با رعایت حجاب، افزون بر آنکه نشانه‏ای از دیانت، ایمان و تقوا با خود دارد، نوعی ابهت در خویشتن به وجود می‏آورد و از این راه در مسائل اجتماعی و سیاسی مشارکت می‏کند. در ارزش و قدرت تأثیر حجاب همین بس که استعمارگران هرگاه خواسته‏اند بر اختناق خود در جامعه بیفزایند و به حیله‏های خود دست یابند، کوشیده‏اند این دژ استوار را که ضامن ایمان و عفاف و عامل گسترش فضیلت در جامعه اسلامی است، از میان بردارند یا آن را کم‏اهمیت جلوه دهند.
تلاش استعمارگران
در فرهنگ کشورهای اسلامی و به ویژه ایران، حجاب از جایگاه بلندی برخوردار است و دشمنان همواره تلاش کرده‏اند میان حجاب و اصل دین جدایی به وجود آورند. بر همین اساس، استعمارگران در ایران، رضاخان، در افغانستان، امان اللّه‏ خان و در ترکیه، کمال آتاتورک را برگزیدند تا در این کشورها به اسلام‏زدایی بپردازند و فرهنگ وارداتی غرب را جای‏گزین کنند. رضاخان با حمایت بریتانیا، در هفدهم دی ماه ۱۳۱۴ خورشیدی، کشف حجاب را رسمی و اجباری کرد و فرزندش این روز را جشن گرفت. این دو نماد استبداد، همه امکانات کشور را برای گسترش فرهنگ بی‏حجابی و ابتذال در ایران به کار گرفتند. قیام گوهرشاد با حضور اقشار مردم مشهد به رهبری عالمان و نیز اعتراض شیخ محمدتقی بافقی در قم، از جمله ایستادگی‏های ملت در برابر این حرکت بود.
توطئه کشف حجاب
بی‏تردید، از پلیدترین ترفندهای دشمنان اسلام، توطئه کشف حجاب است که در تاریخ معاصر میهن ما به شکل رسمی و قانونی اتفاق افتاد. رهبر کبیر انقلاب در این باره فرمود: «زن در دو مرحله مظلوم بوده است: یکی در جاهلیت که اسلام منت گذاشت بر انسان و زن را از آن مظلومیتی که داشت، بیرون کشید و یک موقع هم زن در ایران مظلوم شد و آن دوره شاه سابق بود».
واکنش امام خمینی رحمه‏الله به کشف حجاب
امام خمینی رحمه‏الله که در زمان کشف حجاب به حاج آقا روح‏اللّه‏ خمینی معروف بود، به همراه تنی چند از فضلای حوزه علمیه قم، به رئیس حوزه علمیه قم، آیت اللّه‏ شیخ عبدالکریم حائری یزدی گفتند: «چاره‏ای جز این نیست که در تلگراف رسمی به کشف حجاب اعتراض شود؛ چون حجاب از ضروریات دین اسلام است و ما باید از آن دفاع کنیم. اگر طاغوت قبول نکرد، دست کم از حوزه و مرجعیت شیعه رفع تکلیف می‏شود و این اعتراض در تاریخ می‏ماند.» آیت اللّه‏ حائری‏یزدی در تلگراف مختصری خطاب به رضاشاه نوشت: «حجاب از مسلّمات دین اسلام است و کشف آن برای زنان نباید اجباری و الزامی باشد» که با پاسخ اهانت‏آمیزمحمدعلی فروغی، نخست‏وزیر وقت و واکنش تند رضاخان روبه‏رو گردید.
ضرورت حجاب
در احادیث و روایات گوناگون بر ضرورت حجاب تأکید شده است. حضرت علی علیه‏السلام می‏فرماید: «در آخرالزمان و نزدیک قیامت که بدترین زمان‏هاست، زنانی ظاهر می‏شوند که بی‏حجاب و نامناسب از خانه بیرون می‏آیند. آنان به احکام الهی و دستورهای اسلامی پای‏بند نیستند، بلکه داخل در فتنه‏ها می‏گردند و زنانی خوش‏گذران و شهوت‏ران هستند. این‏گونه زنان برای همیشه در دوزخ خواهند سوخت».
مظهر عفاف
فاطمه علیهاالسلام ، مظهر عفاف و پارسایی و سرمشق و سرور تمامی زنان عالم است. روزی رسول اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله از صحابه پرسید: چه چیزی برای زنان از همه بهتر است؟ یاران ندانستند. پس علی علیه‏السلام از فاطمه علیهاالسلام پرسید و آن حضرت پاسخ داد: «از همه چیز بهتر این است که نه مردان بیگانه را ببینند و نه مردان بیگانه، آنها را».
اسوه عفت و پاکدامنی، اولین روز تولد را با پوششی بهشتی آغاز کرد. در روایاتی آمده است که هنگام تولد، لباسی از بهشت برای آن حضرت آورده شد و جسمش پوشش کامل یافت تا زمینه تعالی روحش باشد. زهرای پاک، این برترین الگوی زن و عالی‏ترین چهره بشریت، گو اینکه فریادگری بر ضد ظلم را پیشه داشت و ستم بر امام خویش را برنمی‏تابید، از محدوده خانه پا بیرون نهاد و در اجتماع حضور یافت و با بلیغ‏ترین جمله‏ها از حق و حقیقت دفاع کرد و این همه در نهایت آزرم، حیا و عفاف بود.
ریشه‏های بی‏حجابی
هویت و شخصیت زن، در گرو منش و روش زندگی اوست و حجاب، پوشش والای زن مسلمان به شمار می‏آید. در این میان، بی‏حجابی، پدیده‏ای شوم است که برای یافتن عوامل و علل آن، باید با نگاهی جامعه شناختی، مسائل و زمینه‏های آن را بکاویم. از عوامل بدحجابی و بی‏حجابی می‏توان تلاش استعمار در زدودن پوشش، دگرگونی ارزش‏ها، الگوهای ناهنجار و خلأهای درونی را نام برد؛ زیرا فرهنگ‏ستیزان برای زدودن ارزش‏ها در جوامع اسلامی، تلاش‏های فراوانی به کار گرفته‏اند. قهرمان‏سازی و الگوآفرینی کاذب برای زن در راه از بین بردن هویت او از برنامه‏های پردامنه استعمار به شمار می‏آید.
نویسنده: زینب خاتون جلال کمالی