تربیت فرهنگی
تربیت فرهنگی از روزهای نخست تولد آغاز می‌شود.
اگرچه آموختن خواندن و نوشتن تا هفت سالگی لزومی ندارد، اما آموختن نحوه راه رفتن و سخن گفتن و تماس و… نوعی تربیت فرهنگی است.
بهترین محیط فرهنگی قبل از کودکستان و دبستان و… محیط خانواده و خانه است. اگر والدین خود به مطالعه کتاب و روزنامه و مجله علاقمند باشند، فرزندان نیز از آنان الهام می‌گیرند و علاقمند به مطالعه می‌شوند.
سرپرستی والدین در تربیت فرهنگی نیز لازم است وقتی فرزندان خواندن و نوشتن را فراگرفتند، باید مواظب کتاب‌هایی بود که مطالعه می‌کنند. والدین باید خود کتاب‌های فرزندان را مطالعه کنند و کتاب‌هایی علمی و دینی و هنری و تربیتی را به آنان نشان دهند. آنها باید از کودکی فرزندان را به خواندن کتاب‌های مفید عادت دهند و نیز مراقب باشند که آنها کتاب‌های ناباب و زیان‌بار نخوانند. خواندن کتاب‌های علمی، داستان‌های جذاب و آموزنده، تماشای فیلم‌های فرهنگی مناسب و مفید می‌تواند در رشد توان فرهنگی فرزندان مؤثر باشد.
رفتن به موزه و نمایشگاه‌های فرهنگی، دیدن آثار باستانی و زیارت آرامگاه بزرگان و دانشمندان و آشنایی با دانشمندان و علمای دینی هر شهر می‌تواند پایه‌های تربیت درست فرهنگی باشد.
پرورش دادن عادت به مطالعه کتاب‌های خوب در کودک
مطالعه در بهره‌وری فردی، نقش عمده و حیاتی به عهده دارد. مطالعه نه تنها تمرکز فکر را تقویت می‌کند، بلکه نکاتی را به شما و فرزندتان می‌آموزد که آموختن آن به شیوه‌ای دیگر هرگز ممکن نیست. همچنین مطالعه سبب شکوفایی استعدادهای درونی انسان می‌گردد. مردان و زنان موفق دنیا راز موفقیت خود را در مطالعه کتاب‌های ارزشمند و توجه به رشد و توسعه فردی خود دانسته‌اند. برای این که عادت به مطالعه را در فرزندتان ایجاد کنید، باید از دوران بچگی جلوی او کتاب بخوانید تا او نیز علاقمند به کتاب‌خوانی شود.
هر رفتاری را که دوست دارید، فرزندتان به طور اتوماتیک انجام دهد، در مقابل او انجام دهید. کودک‌تان دقیقاًً رفتارهای شما را کپی‌برداری می‌کند. لطفاً به بچه‌ها نگویید کتاب بخوانید. یک والدین موفق هر شب در ساعات معین و مشخصی کتاب به دست گرفته و برای بچه‌ها مدل می‌شوند. زیباتر است از درون طفولیت سعی کنید کودک‌تان شما را در حال مطالعه کتاب ببیند. بهتر است داستان‌های مختلف را از روی تصاویر رنگی کتاب‌ها برایش بیان کنید. او به طور ناخودآگاه یاد می‌گیرد که با کتاب انس و الفت بگیرد و در تمام دوران حیاتش از کتاب‌های گوناگون به عنوان سرمایه‌های گرا‌ن‌قدری استفاده کند. همچنین مطالعه برای او به صورت یک عادت در می‌آید و شما احتیاج ندارید که در مدت تحصیل او حرص و جوش تکالیف و درس خواندنش را داشته باشید.
راه‌های ایجاد عادت به مطالعه توسط خانواده‌ها
۱- باید از گهواره و لالایی آغاز کنیم و گوش فرزندان‌مان را با این اولین شکل ادبیات که انتقال دهنده محبت و ایجاد کننده احساس امنیت است نوازش دهیم.
۲- آن گاه که فرزندان‌مان نیازمند کسب تجربه‌های حسی و حرکتی هستند از پهنه بازی‌های عامیانه که همراه با ترانه و کلام هستند سود بجوییم. زیرا این بازی‌های قومی که ریشه در ادبیات دارند هم جسم‌شان را پرورش می‌دهند و هم موسیقی کلام را در جان‌شان می‌نشانند.
۳- با آغاز تمرین زبان‌آموزی که ابتدا با شناخت آواها همراه است با اشعار آهنگینی که در همه فرهنگ‌ها وجود دارد و بی‌آن که معنای کلمه‌ها اهمیت داشته باشد به آنها کمک کنیم تا صداها را که پایه‌های زبان مادری‌شان را تشکیل می‌دهند، درک کنند.
۴- زمانی که تخیل آنها قوت می‌گیرد و شروع به خیال‌پردازی و همزاد‌پنداری می‌کنند پهنه قصه‌های شگفت‌انگیز قومی را به روی آنها بگشاییم و بدین وسیله پیوند آنها را با فرهنگ سرزمین‌شان مستحکم سازیم و نیروی تخیل آنها را پرورش دهیم.
۵- زمانی که اولین نشانه‌های تفکر کودکانه در آنها ظاهر می‌شود، می‌پرسند و می‌خواهند بدانند کتاب‌های تصویری را که ممکن است به صورت‌های گوناگون به شکل‌گیری تفکر آنها کمک کند وارد زندگی ایشان کنیم.
۶- سعی کنیم بین تمام فعالیت‌های زندگی آنها جایی را هم برای خواندن باز کنیم.
۷- در اولین سال‌های مدرسه که شوق خواندن وجود دارد دست کم برای آنها یک مجله خوب و مناسب انتخاب کنیم تا بنابر توالی زمان انتشار، برای مطالعه آن روزشماری کنند و پس از پایان انتظار آن را با لذت بخوانند.
۸- کتاب‌فروشی‌ها و نمایشگاه‌های دائمی و فصلی کتاب را هم به فهرست مکان‌های خود اضافه کنیم و به آنها اجازه بدهیم در میان کتاب‌های بی‌شمار و گوناگون سیر کنند و سرانجام با کمک ما کتاب‌های مناسب خود را برگزینند.
۹- سعی کنیم کودکان خود را در یک کتاب‌خانه عمومی عضو کنیم. عضویت در کتاب‌خانه، تجربه در جمع حاضر شدن، بحث و گفتگو کردن درباره کتاب را برای‌شان تأمین می‌کند.
۱۰- تلاش کنیم به کتاب‌خانه مدرسه و فرزندان‌مان نیز سر و سامان بدهیم. ساعتی را به عنوان ساعت مطالعه در برنامه درسی آنان وارد کنیم.
۱۱- با مشارکت سایر والدین در مجتمع مسکونی، در محله و در بین اقوام نهضت کتاب‌خوانی را برپا داریم.
۱۲- فرزندان‌مان را به دیدار فیلم‌هایی که از روی شاه‌کارهای ادبیات کودکان و نوجوان ساخته می‌شوند ببریم و درباره تفاوت‌های فیلم و داستان با آنها به بحث و تبادل نظر بپردازیم.
۱۳- در مورد استفاده بی‌رویه از تلویزیون، ویدئو و بازی‌های کامپیوتری سخت‌گیر باشیم و اجازه ندهیم تمام اوقات فراغت فرزندان‌مان را به خود اختصاص دهند.
۱۴- و بالاخره آخرین و شاید مهم‌ترین نکته این که با فرزندان‌مان در خواندن سهیم شویم و درباره ارزش‌های آثار به بحث و گفتگو بپردازیم و به آنها کمک کنیم که دید انتقادی پیدا کنند و خود را یکسره به خوانده‌هایشان نسپارند.
علاقه‌مند کردن کودکان به مطالعه، در مدرسه می‌تواند از طریق برنامه‌های ذیل پی‌گیری شود:
۱- قصه‌گویی و داستان‌خوانی
۲- معرفی کتاب
۳- نمایشگاه کتاب
۴- بحث و گفتگو درباره کتاب
۵- بازی‌ها و مسابقات مربوط به کتاب
۶- مطالعه جنبی هفتگی و برنامه‌های روزهای خاص
۷- نمایش فیلم و اسلاید و فیلم استریپ و [تئاتر]
۸- تبلیغات راجع به کتاب.
