پرسش . آیا انسان در تقدیم و تاخیر و چگونگی مرگ خود نقشی دارد؟
پاسخ: در یک جواب کلی پاسخ پرسش فوق مثبت است، یعنی انسان میتواند با اختیار و اراده، مرگ خود را جلو یا عقب بیندازد، آن را آسان یا سخت کند و… توضیح مطلب این است که دو دسته عوامل به طور کلی در مرگ و حیات، سلامت و بیماری، وسعت روزی و تنگی آن، سعادت و شقاوت فرد، عزت و ذلت دنیوی و اخروی او و… موثر است: عوامل مادی و عوامل معنوی. عوامل مادی از قبیل تلاش و کوشش یا تنبلی و بی حالی، کم خوری یا پرخوری، دارو و درمان و یا بی توجهی و نا پرهیزی، بهره گیری از عقل معاش و برنامهریزی و یا عدم آن و…
عوامل معنوی مانند دعا، صدقه، صله رحم، توکل به خدا، توسل به اولیاء خدا، احسان و نیکی، و یا گناه، نفرین، قطع رحم، اعراض از یاد خدا، حق ناسپاسی و حق کشی نسبت به صاحبان حق به ویژه والدین و معلم و همسایه و مانند آن و… در اینجا به عنوان نمونه روایاتی که بیانگر تأثیر برخی عوامل مذکور در مرگ وحیات انسان است، نقل میشود:
۱. امام صادق علیه السلام فرمود: من یموت بالذنوب اکثر ممن یموت بالآجال، و من یعیش بالاحسان اکثر ممن یعیش بالاعمار (مستدرک الوسیله، ج ۱۱، ص ۳۲۷، باب ۴۰.) «وجوب اجتناب الخطایا و الذنوب ، کسانی که به سبب گناهان میمیرند بیشترند از کسانی که به سبب سر رسیدن عمر میمیرند و کسانی که به سبب احسان و نیکی خود عمر میکنند بیشترند از کسانی که از عمر خود مصرف میکنند. پس انسان میتواند با ارتکاب گناه مرگ خود را جلو بیندازد و یا با احسان و نیکی آن را عقب اندازد.
برخی گناهان در این زمینه تأثیر بیشتری دارد، چنانکه گناه فحشا و زنا چنین است.
۲. پیامبر صلی اللّه علیه و آله فرمود: یا علی فی الزنا ستّ خصال: ثلاث منها فی الدنیا و ثلاث فی الآخره. فامَا التی فی الدنیا فیذهب بالبهاء، و یعجَل الفناء، و یقطع الرزق، و أما التی فی الآخره فسوء الحساب، و سخط الرحمن، و الخلود فی النار (بحار ج ۷۹ ص ۲۲.) ای علی! زنا شش پیامد دارد: سه در دنیا و سه دیگر در آخرت. پیامدهای دنیایش اینست که آبرو را میبرد، مرگ را شتاب میبخشد، و روزی را میبُرد، و پیامدهای آخرتش عبارت است از: سختگیری در حسابرسی، خشم خدای رحمان و جاودانگی در آتش.
۳. از امیرالمؤنین علیه السلام نقل شده است که پیامبر(ص)فرمود: إذا کثُر الزَنا کثُر موت الفجأه ( همان ص ۲۷. ) هرگاه زنا زیاد شود، مرگ ناگهانی افزایش مییابد.
۴. پیامبر(ص) فرمود: الدعاء یرد القضاء و قد ابرم ابرامًا (کافی کتاب الدعا باب الدعا یرد القضا حدیث ۶ .) دعا قضاء را برمیگرداند هر چند محکم شده باشد.
۵ . امام صادق علیه السلام فرمود: اتقوا الحالقه فانّها تمیت الرّجال، قلت: و ما الحالقه؟ قال: قطیعه الرحم (کافی کتاب الایمان و الکفر، باب قطیعه الرحم، حدیث ۲. ) از حالقه بپرهیزید، زیرا آن مردم را به مرگ می کشاند، راوی پرسید: حالقه چیست؟ امام(ع) فرمود: قطع رحم.
۶ . امام باقر علیه السلام فرمود:صله الاًرحام تزکّی الاًعمال و تنمی الاًموال، و تدفع البلوی و تیسّر الحساب و تنسیءُ فی الاًجل (کافی ج ۲ ص ۱۵۰.) صله رحم اعمال را پاکیزه میکند و داراییها را فزونی میبخشد، و بلا را دفع میکند، و حسابرسی را در قیامت آسان میکند، و مرگ را به تأخیر میاندازد.
۷. درباره ستم امام صادق علیه السلام فرمود: من ظلم مظلمه اخذ فی نفسه او فی ماله او فی ولده (کافی، همان، باب ظلم، حدیث ۹.) هر که ستمی کند، در جان و یا مال و یا فرزند گرفتار خواهد شد.
