پرسش . عذابهای جهنم چگونه است؟
پاسخ: عذابهای جهنم نیز همانند نعمتهای بهشت به دو قسم تقسیم میشود. قسمی از آن مادی و جسمانی است و قسم دیگر معنوی و روحانی؛ بدیهی است که چون انسان مرکب از دو بعد جسم و روح است و در هر دو جهان با این دو بعد زندگی میکند و این دو از یکدیگر تاثیر میپذیرد، پس کمال نعمت و کمال عذاب در صورتی است که به هر دو بعد آنچه را که شایسته آن است و استحقاق آن را دارد و مورد نیازو تمایل آن است، برسد.
الف. عذابهای جسمانی: قبل از ورود به این بحث یادآوری این نکته لازم است که عذابهای دوزخیان بسیار سخت و طاقت فرسا است. در واقع در مقابل نعمتهایی که بهشتیان دارند که بینظیر است و در تصور نمیگنجد، برای دوزخیان نیز عذابهایی بینظیر است که در تصور نمیگنجد. طوری که مجرم دوست دارد فرزندان، همسر، برادر و قوم و قبیله و تمام مردم روی زمین را فدا کند تا خود نجات یابد (معارج: ۱۱ ـ ۱۴)، عذابی بس بزرگ (غاشیه: ۲۴ و اعلی: ۱۱ ـ ۱۳) که نمیتوان حقیقت آن را تصور کرد: « فَیَوْمَئِذٍ لاَ یُعَذِّبُ عَذَابَهُ أَحَدٌ وَلاَ یُوثِقُ وَثَاقَهُ أَحَدٌ» (فجر: ۲۵ و ۲۶) در آن روز خداوند او را آنچنان مجازات میکند که هیچکس مجازاتی همانند او مجازات نخواهد کرد. و او را چنان به بند میکشد که هیچکس دیگری را آن گونه به بند نکشیده است. با توجه به این نکته فهرست برخی عذابهای مادی به قرار زیر است:
1. غذاها و نوشیدنیهای مرگبار و کشنده.
2. لباسهای آتشین.
3. بادهای سوزان.
4. سایههای سوزان.
5 . تبدیل پوستهای سوخته شده به پوست های جدید.
6 . داغ کردن صورت و پشت و پهلو توسط سکه های طلا و نقره.
7. به غل و زنجیرهای سنگین کشیدن.
8 . زندانهای تنگ و خفقان آور.
9. نواخته شدن ضربههای آتش بر چهره ها.
در مورد غذای جهنمیان قرآن میفرماید: « إِنَّ شَجَرَهَ الزَّقُّومِ طَعَامُ الْأَثِیمِ کَالْمُهْلِ یَغْلِی فِی الْبُطُونِ کَغَلْیِ الْحَمِیمِ» (دخان: ۴۳ ـ ۴۶) درخت زقوم، غذاهای گنهکاران است. همانند فلز گداخته در شکمها میجوشد. جوششی همچون آب سوزان؛ در مورد لباس آنها و غل و زنجیر و آتش به چهرهها خوردن، آمده است: «وَتَرَی الْمُـجْرِمِینَ یَوْمَئِذٍ مُقَرَّنِینَ فِی الْأَصْفَادِ سَرَابِیلُهُم مِن قَطِرَانٍ وَتَغْشَی وُجُوهَهُمُ النَّارُ» (ابراهیم: ۴۹ و ۵۰ ) و در آن روز مجرمین را همراه هم در غل و زنجیر میبینی. لباسشان از قطران است (مادهای چسبنده، بد بو و قابل اشتعال) و صورتهایشان را آتش میپوشاند.
در مورد بادهای کشنده و سایههای سوزان میفرماید: « وَأَصْحَابُ الشِّمَالِ مَا أَصْحَابُ الشِّمَالِ فِی سَمُومٍ وَحَمِیمٍ وَظِلٍّ مِن یَحْمُومٍ لاَ بَارِدٍ وَلاَ کَرِیمٍ» (واقعه: ۴۱ ـ ۴۴) و اصحاب شمال چه اصحاب شمالی! آنها در میان بادهای کشنده و آب سوزان قرار دارند و در سایه دودهای متراکم و آتشزا! سایهای که نه خنک است و نه برطرف کننده ناراحتی.
در مورد زندانهای خفقان آور: « وَإِذَا أُلْقُوا مِنْهَا مَکَاناً ضَیِّقاً مُقَرَّنِینَ دَعَوْا هُنَالِکَ ثُبُوراً» (فرقان: ۱۳) و هنگامی که در جایگاه تنگ و محدود از جهنم افکنده میشوند، در حالی که در غل و زنجیرند، فریاد واویلای آنها بلند میشود. این بود شمّهای بسیار کوتاه از عذابهای بسیار سخت و دردناک و جانکاه جهنم که جنبه جسمانی داشته و دلها را میلرزاند. البته نقل و بررسی تمام آیات در این زمینه، بحثی بسیار طولانی را میطلبد، آنچه نقل شد تنها نمونه و مختصری بود از آیات قرآن کریم؛ روایات نیز درباره جهنم بسیار زیاد و تکان دهنده است که برای رعایت اختصار از پرداختن به آنها خوداری میشود.
ب. عذابهای روحانی: فهرست برخی عذابهای معنوی جهنم به قرار زیر است:
1. غم واندوه جانکاه.
2. حسرت بی پایان.
3. افتضاح و رسوایی.
4. تحقیر و سرزنش مداوم و فراوان.
5 . برخورد خشونتآمیز و سختگیرانه.
6 . مورد لعنت و نفرین واقع شدن.
7. محیط غیر دوستانه و آمیخته با کینه و دشمنی.
8 . سخن نگفتن خدا با آنها و محرومیت از نظر رحمت حقّ.
9. خفت و خواری.
10. ترساندن و برخورد شدید آتش.
11. خلود و جاودانگی.
در مورد رسوایی اهل جهنم قرآن میفرماید: « رَبَّنَا إِنَّکَ مَن تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَیْتَهُ وَمَا لِلْظَّالِمِینَ مِنْ أَنْصَارٍ» (آل عمران: ۱۹۲) پروردگارا هر که را به آتش داخل کردهای او را خوار و رسوا ساختهای و این چنین افراد ستمگر یاوری ندارند.
در مورد اندوه جانکاه: « کُلَّمَا أَرَادُوا أَن یَخْرُجُوا مِنْهَا مِنْ غَمٍّ أُعِیدُوا فِیهَا وَذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِیقِ» (حج: ۲۲) هرگاه بخواهند از غم و اندوه دوزخ خارج شوند آنها را به آن بازمیگردانند و به آنها گفته میشود بچشید عذاب سوزان را.
در مورد سخن نگفتن خداوند با آنها و نظر رحمت به آنان نکردن میفرماید: « … وَلاَ یُکَلِّمُهُمُ اللّهُ وَلاَ یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَلاَ یُزَکِّیهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ» (آل عمران: ۷۷) خداوند در قیامت با آنها سخن نمیگوید و به آنها نظر نمیکند و پاکشان نمیسازد و برای آنها عذاب دردناکی است.
درباره خفت و خواری جهنمیان: « وَالَّذِینَ کَفَرُوا وَکَذَّبُوا بِآیَاتِنَا فَأَُولئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ مُهِینٌ» (حج: ۵۷ ) برای کسانی که کافر شدند و آیات ما را تکذیب کردند، عذابی خوار کننده خواهد بود، آتش با عصبانیت و برخوردی بسیار ترسآور از دور به آنها حمله میکند: «إِذَا رَأَتْهُم مِن مَکَانٍ بَعِیدٍ سَمِعُوا لَهَا تَغَیُّظاً وَزَفِیراً» (فرقان:۱۲) و هنگامی که آتش آنها را از دور میبیند، صدای وحشتناک و خشمآلود او را که با نفس زدن شدید همراه است، میشنوند.
