فرقه علی اللهی در کدام یک از شهرهای ایران ساکنند و عقایدشان چیست؟

پاسخ:
اهل حق نام یکی از فرقه‌های غلات است که علی اللهی نیز نامیده می‌شوند، آنان قائل به حلول و تناسخ و… می‌باشند و برخی از طوایف آنها حضرت علی را مظهر خدا می‌شمارند و لقب علی اللهی را از آن جهت به آنها داده‌اند.[۱]مناطق زندگی اهل حق
آن گونه که برخی از نویسندگان گفته‌اند: عمده‌ترین مرکز اهل حق استان کرمانشاه است و بیشتر آنان در اسلام آباد غرب، کرند غرب و توابع این شهرها ساکن هستند. در آذربایجان شرقی نیز در بخش کوچکی بنام ایلخچی سکونت دارند که به نام (گوران) معروف هستند و طبق تحقیقات به عمل آمده این عده از منطقه (گوران) به مرکزیت گهواره (کرند غرب) به آذربایجان مهاجرت کرده‌اند.[۲]مرام اهل حق (علی اللهیان)
از آن جا که عقاید این فرقه مبتنی بر خرافات است و بنا به گفته خودشان جوهرکشی از تمام ادیان می‌باشد[۳] ، ضروری است در این بخش به اهم باورهای ایشان اشاره شود:الف. در مورد خدای متعال
این مسلک به سلطان سهاک و قبل از او بابا خویشن (مبارک شاه) و ناعوث و حضرت علی ـ علیه السّلام ـ جنبه خدایی می‌دهد، و نوعی الوهیت نسبت به آنها قائل است.[۴]
در نقد و بررسی این نوع طرز تفکر که برای خدای متعال همتا و نظیری قائل است، متکلمان اسلامی و حکمای الهی براهین متعددی اقامه‌ کرده‌اند که به یک مورد اشاره می‌کنیم:
«هر گاه فرض کنیم که برای خدای جهان، همتا و نظیری وجود دارد، لازمه‌اش این است که خدای جهان و همتای او هر یک از دو جزء مرکب باشند و ترکیب شدن از دو جزء مستلزم نیاز و احتیاج است و احتیاج با خداوندگاری سازگار نیست.»[۵] علاوه بر اینها آیه شریفه (لیس کمثله شیء)[۶] هر گونه نظیر و شبیهی را از خدای متعال به صراحت نفی می‌کند و اولین مرتبه از مراتب توحید، توحید ذاتی است که می‌گوید: «خدا واحد است، نه مثلی دارد و نه نظیری و نه شبیهی و نه عدیلی».[۷]ب. نماز و روزه
نماز و روزه به شیوه اسلامی در مسلک اهل حق کاملاً مردود است و سلطان سهاک در مسائل عقیدتی تأکید کرده که روزه سه روز و نیاز به جای نماز قرار دارد.[۸]
لذا در حقیقت مصداق دوزخیانند که خدای متعال می‌فرماید: «بهشتیان از دوزخیان می‌پرسند: چه چیز شما را به دوزخ وارد ساخت؟ می‌گویند: ما از نمازگزاران نبودیم».[۹] در مورد نیاز هم باید گفت: که با وجود زکات (فطریه، زکات مال)، ‌خمس، صدقات، قربانی عید قربان و… که همه از انفاقات شرعی هستند، احتیاجی به نیاز که بدعتی در دین است، نیست.[۱۰]ج. تناسخ و حلول
از ارکان اصلی اعتقادات اهل حق، تناسخ و حلول است که می‌گویند: طبق نامه (سرانجام) هر صاحب روحی مظهر یا جامه روح دیگری از ماقبل است و انسان باید هزار مرتبه متولد شود و هر مرتبه در قالبی زندگی کند تا در هزار و یکمین مرحله، بهشتی یا جهنمی شود و هر بار که می‌میرد، لازم نیست به صورت انسان دیگری متولد گردد، گاهی به صورت گاو، گاهی به صورت شتر و… به دنیا می‌آیند.[۱۱]
و امّا در مورد حلول می‌گویند: «خداوند به جسد پیامبران، امامان و رهبران اهل حق حلول کرده، به میان مردم آمده و گفته است: «گهی بنده، گهی خالق که مائیم».[۱۲]
در ردّ اندیشه حلول و اتحاد گفته‌اند که لازمه این سخن ترکیب در ذات خداست که ملازم با احتیاج است و احتیاج در ذات خدا راه ندارد.[۱۳] علاوه بر اینها امام صادق ـ علیه السّلام ـ ، می‌فرماید: «تناسخی‌ها خیال می‌کنند خدایشان از بدنی به بدن دیگر می‌رود.»[۱۴]
در یک جمع بندی نهائی به این نتیجه می‌رسیم که اهل حق بالاترین غلو را در حق پیشوایان خود قائل هست و این مسلک جوهرکشی از ادیان مختلف وحیانی و غیروحیانی است، و آثاری از مذاهب مانوی و یهود و مسیحین در مذهب آنها به چشم می‌خورد.[۱۵] به تعبیر دیگر مذهب آنها کشکولی است که از هر مسلک و مذهبی یک مطلب اخذ کرده و بدون کمترین توجیه عقلانی و یا وحیانی آنها را تبلیغ می‌کنند. این عقاید نه تنها از ساختار مستحکمی برخوردار نیستند، بلکه در تناقض با هم دیگر می‌باشند و هیچ تبیین عقلانی را بر نمی‌تابند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
۱. البدعه و التحریف، خراسانی، جواد، ص ۱۶۳ ـ ۱۶۸.
۲. فرهنگ فرق اسلامی، مشکور‌، محمد جواد، ص ۸.
۳. اسطوره اهل حق؛ بهرامی، ایراج، تهران، آتیه، ۱۳۷۸ه‍ ش.
۴. سر سپردگان تاریخ و عقاید دینی اهل حق، خواجه الدین، محمد علی، تبریز، بینا، ۱۳۴۹ه‍ ش.
[۱] . ر.ک: مردانی، محمد، سیری کوتاه در مرام اهل حق (علی اللهیان)، با مقدمه مرحوم داود الهامی، انتشارات مؤسسه دفاع از حریم اسلام، ص ۳.
[۲] . ر.ک: مجله تخصصی کلام اسلامی، شماره ۱۴، ص ۸۵ ـ ۸۷.
[۳] . مردانی، محمد، سیری کوتاه در مرام اهل حق (علی اللهیان)، ص ۷۷ به نقل از آثار الحق، ج ۱، ص ۲۰، گفتار ۴۲.
[۴] . ر.ک به: مردانی، محمد، سیری کوتاه در مرام اهل حق (علی اللهیان)، ص ۳۶.
[۵] . سبحانی، جعفر، الهیات و معارف اسلامی، ص ۱۰۹.
[۶] . شوری/۱۱.
[۷] . سبحانی، جعفر، العقیدیه الاسلامیه علی ضوء مدرسه اهل البیت، ص ۴۵.
[۸] . مردانی، محمد، سیری کوتاه در مرام اهل حق (علی اللهیان)، ص ۳۸، به نقل از کتاب سرسپردگان، ص ۶۴.
[۹] . مدثر/۴۱ ـ ۴۴.
[۱۰] . ر.ک‌: مالا میری کجوری، احمد، اهل حق، تحقیقی پیرامون تاریخ، پندار و کردار اهل حق، ص ۲۴۹.
[۱۱] . ر.ک: مردانی، محمد، سیری کوتاه در مرام اهل حق (علی اللهیان)، ص ۶۴، به نقل از شاهنامه حقیقت، جیحون آبادی، ص ۴۴.
[۱۲] . ر.ک‌: مالا میری کجوری، احمد، تحقیقی پیرامون تاریخ، پندار و کردار اهل حق، ص ۲۳۶.
[۱۳] . ر.ک: سبحانی، جعفر، الالهیات و معارف اسلامی، ص ۱۲۳.
[۱۴] . ر.ک: بحار الانوار، ج ۴، ص ۳۲۰ ـ ۳۲۱، باب ابطال تناسخ.
[۱۵] . ر.ک: مردانی، محمد، سیری کوتاه در مرام اهل حق، ص۳.