پرسش: مخترعین غیر مسلمان مثل ادیسون و انیشتین در قیامت در چه حالی هستند؟
پاسخ: اولا: چه دلیلی هست که ادیسون به جهنم میرود؟ جهنم مخصوص کسانی است که از روی علم و عمد با حق و حقیقت مخالفت نموده و یا با امکان شناخت و پیروی راه حق از آن سرباز زده اند. لیکن ما نمیدانیم ادیسون جزو کدامین دسته است. ثانیا: پاداش هر کس متناسب با انگیزههایی است که بر اساس آن تلاش نموده و خواستهایی که در جستجوی آن بوده. بنابراین اگر ادیسون برای رضای خدا و خدمت به خلق او تلاش نموده پاداش او با خداست ولی اگر اصلا هدف او اشتهار نام آوری و … باشد در واقع برای خدا و آخرت خویش کاری نکرده تا خداوند به او پاداشی دهد بلکه پاداشش همان اشتهار و نامآوری خواهد بود. همچنانکه در این دنیا پاداش عمل هر کسی به عهده کسی است که برای او کار کرده نه دیگری. ثالثا: خدمات علمی و تکنیکی خدمت صرف نیست بلکه دو وجهی است و در پناه آن هزاران خیانت و بلا برای بشریت نیز پدید میآید. در این جا ممکن است گفته شود که مخترع و دانشمند مسئول این امور نیست زیرا قصد او خدمت است و بس. گوئیم البته در مواردی چنین است لیکن از این جا همان نکته پیش به دست میآید که ملاک ارزش کار دانشمند همان نیات و مقاصد اوست و اسلام بر این مساله تاکید ورزیده “که اعمال آدمیان بر اساس نیاتشان محاسبه میشود”. رابعا: تصور عامیانه و خام این است که ابتکارات اختراعات و پیشرفتهای علمی را تماما منسوب به شخص مخترع و دانشمند میدانند در حالی که این نگرش هم از چشم انداز جامعه شناسی علم نادرست است و هم از نظر دینی. الف) از نظر جامعه شناسی علم، علم هویتی جمعی و تاریخی دارد ور شد آن متعلق به تمام بشریت و همه ادوار است یعنی عوامل گوناگونی در پویایی آن نقش داشته و زمینههای ایجاد جرقهای در ذهن دانشمند را پدید میآورد و تلاشها و مطالعات شخص دانشمند جزئی از هزاران مقوله موثر در رشد دانش است. ب ) در چشمانداز دینی نیز عوامل اشاره شده در بالا خلاقیت ذهنی عالم و مبتکر ما توان و اراده وی و هر امر موثر دیگر همه و همه از آن خداوند است و اگر او استعداد کافی سلامت و دیگر شرایط لازم را در اختیار وی قرار ندهد به نتیجهای نخواهد رسید. البته این نافی اختیار و تلاش خود شخص نیست، لیکن باید توجه داشت که جهت انتساب این امور به خداوند بسیار قویتر از جهت انتساب به شخص عالم است.
