یک منزل مرتب که هر یک از اسباب و لوازم زندگی در جایمخصوص و مناسب قرار گرفتهباشد از جهاتی بر یک منزل شوریده ودرهم و برهم مزیت دارد.
اولا نظم و ترتیب مخصوص به منزل صفا و رونق و زیباییمیبخشد،تماشای تکراری خانه نهتنها موجب ملال نمیشود بلکهمسرتبخش و دلپذیر خواهد بود.
ثانیا انجام کارهای خانهداری را آسان میکند،اوقات کدبانوی خانه بیهوده تلف نمیشود زیرا بههر چیز احتیاج پیدا کرد میداند کجاست،برای پیدا کردن آن معطل نمیشود،در نتیجه کارهابآسانی انج ام میپذیرد و خانمرا وامانده و خسته نمیگرداند.
ثالثا رونق و صفای محیط مرتب منزل که از ذوق و سلیقه کدبانویخانه حکایت میکند مرد رابه خانه و زندگی علاقهمند ساخته از خطراتولگردی و وقوع در دامهای فساد محفوظشمیدارد.
رابعا چنین خانه مرتبی اسباب آبرو و سرافرازی خانواده بودههر کس آنرا ببیند از زیبایی آنلذت میبرد و به ذوق و سلیقه کدبانوی خانهآفرین خواهد گفت.
با خرید و تهیه اسباب لوکس زندگی زیبا نمیشود بلکه نظم و ترتیبخاص زیبایی بوجودمیآورد،خود شما حتما خانوادههای مرفه و ثروتمندیرا دیدهاید با اینکه از انواع و اقسامگوناگون لوازم لوکس زندگیبرخوردارند اما زندگی آنها چون درهم و برهم است صفا و رونقیندارد ودیدن آن ملالآور است،به عکس خانوادههای فقیری را دیدهاید که در عینفقر و نداری،زندگی زیبا و مسرتبخشی دارند،چون همان اسباب و لوازممختصر،مرتب و منظم و تمیزاست،اصولا مگر زیبایی جز نظم و ترتیبخاص چیز دیگری است؟
بنابراین،یکی از وظائف مهم خانهداری رعایت نظم و ترتیباست،خانمهای خوش سلیقه وکدبانو خودشان بهتر میدانند اسباب و لوازمخانه را چگونه مرتب سازند لیکن در عین حالیادآوری نکات زیر بیفائدهنیست:
اسباب و لوازم منزل را درجهبندی نموده برای هر نوعی از آنهاجای مخصوصی انتخابنمایید،همه ظرفها را یک جا روی هم نریزید، ظرفهایی را که مورد احتیاج همیشگی است دردسترس قرار دهید،اسبابشیرینی خوری و آجیل خوری را در یک جا قرار دهید،ظرفهایشربتخوری جای مخصوص داشته باشند،یک جا را اختصاص بدهید بهاسبابچایخوری،اسباب و ظروف غذاخوری را در یک جا قرار بدهید،قاشق و کارد و چنگال جایمخصوصی داشته باشند،اسباب و لوازممیوهخوری را در یک جا بگذارید،ظرفهایماستخوری و مرباخوریجای مخصوصی داشته باشند،و به طور خلاصه اسباب و لوازمزندگی بهقدری مرتب باشد که خود شما و شوهرتان و فرزندانتان جای مخصوصآنها رابدانند به طوریکه اگر در شب تار هم خواستید آنها را پیدا کنیدبتوانید مستقیما به سراغشانبروید.
شاید بعض خانمها بگویند:برنامه مذکور برای اعیان و اشرافخوب است که زندگی مفصلیدارند،اما برای زندگانی فقیرانه ما این همهتشریفات ضرورت ندارد،لیکن خاطر نشان میشودکه اسباب و لوازمزندگی به هر حال باید مرتب باشد،چه فقیر چه غنی.شخص فقیر همبایدهمان اسباب و لوازم مختصر خویش را مرتب سازد،مثلا همه ظروفخانهاش را میتوانددر یک جاظرفی قرار بدهد لیکن هر گوشهای از آنرابرای یک نوع ظرف اختصاص بدهد،لباسهای تابستانی را در یک جا ولباسهای زمستانی را در جای دیگر قرار بدهید،لباسهایخودتان را دریک جا و لباسهای شوهرتان را در یک جا و لباسهای فرزندانتان را درجایمخصوص بگذارید،لباسهای مورد احتیاج همیشه را در دسترسبگذارید و لباسهای دیگر رادر جایی محفوظتر،لباسهای نشسته را درجای مخصوص بریزید،رختخوابهای مورد لزوم دردسترس باشد لیکن رختخوابهای مهمانداری را کنار بگذارید،بعد از صرف غذا ظرفهایچربو نشسته را فورا جمع کنید و برای شستن در جای معین بگذارید،هریک از اسباب و لوازمزینت اتاق را در جای مناسب قرار دهید که همیشهدر آنجا باشد،لباسهای خودتان وفرزندانتان در گوشه و کنار اتاق پراکندهنباشد بلکه آنها را در کمد مخصوص یا روی چوبلباسی بیندازید،بهکودکانتان توصیه کنید که اسباب و لوازم خودشان را از قبیل لباس وکتابهمیشه در جای مخصوص بگذارند،مطمئن باشید که اگر شما نظم و ترتیبرا کاملارعایت کنید کودکانتان نیز با همین وضع عادت خواهند کرد.
زنهای بیانضباط برای اینکه خودشان را بیگناه معرفی کنندشوریدگی منزل را به گردنبچهها میگذارند،در صورتیکه این موضوعاشتباه است زیرا بچهها از پدر و مادر تقلیدمینمایند،اگر پدر و مادر منظمباشند آنها هم منظم تربیت میشوند،بچهها در آغاز امر بارعایت نظم وترتیب مخالف نیستند بلکه بدان اظهار علاقه مینمایند.لیکن وقتیاوضاعنامنظم داخلی را مشاهده نمودند از آنها درس زندگی میآموزند.
پول و اوراق بهادار از قبیل چک و سفته و اسناد و مدارک را درجای محفوظی بگذارید که دردسترس بچههای کوچک نباشد،زیرا ممکناست در اثر غفلت از بین بروند و ضررهایی به شماوارد گردد،زدن و تنبیهکردن بعد از عمل سودی ندارد،علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد،بچهنادان گناهی ندارد،تقصیر از جانب مادر بیانضباط است که اشیاءارزشدار را در دسترس اوقرار داده است.
به داستان زیر توجه فرمایید:«مردی سه هزار تومان به همسر خودسپرد و تاکید کرد پولها رادر محل امنی نگهداری کند…پولها را لب تاقچه گذاشت و برای انجام کار کوچکی بیرون رفتوقتی به اطاق برگشت پولهارا ندید.هراسان به اطراف نگاه کرد دید طفل پنجساله چیزی رادر باغچهحیاط میسوزاند و شادی میکند.مادر به قدری عصبانی شد که طفلپنجساله رابلند کرد و به زمین کوبید،طفل جابجا مرد،مادر وحشت زده بهجسد بیجان طفل نگاهمیکرد شوهرش از در وارد شده توضیح خواست،زن جریانرا تعریف کرد،مرد عصبانی شد وکتک مفصلی به همسرش زد،سوار موتور سیکلتشد تا ماجرا را به کلانتری گزارش دهد،اماهیجان وناراحتی او سبب شد که با یک تاکسی تصادف کند و مجروح شود اکنونحال مردوخیم است. (۱) » به عقیده شما مقصر واقعی در این جریان کیست؟قضاوت آنرا بهعهده خود خوانندگانمیگذارم.برای این قبیل حوادث نظائر فراوانیسراغ دارید حتی در زندگی خود شما نیزبوقوع پیوسته است.
داروها و مواد خطرناک و سمی را حتی نفت و بنزین را در جاییبگذارید که دستبچههایکوچک و غیر ممیز بدانها نرسد،زیرا ممکناست در اثر نادانی آنها را بخورند و تلف شوند،آنگاهباید عمریرا داغدارباشید،احتیاط کردن ضرر ندارد لیکن در اثر غفلت و بیاحتیاطیصدهاخطر در کمین شما است،اطفال بیگناهی که در اثر غفلت و نامرتبی پدر ومادر تلفشده و میشوند فراوانند که برخی از آنها در صفحات روزنامهها ومجلات منعکس میشود.ازباب یادآوری به نمونههای زیر توجه فرمایید:
خواهر و برادر خردسالی بنام اصغر ۶ ساله و عالم چهار سالهمحتویات یک ظرف پر ازمحلول«د.د.ت»را به جای دوغ نوشیدند،و عالم در گذشت،این دو بچه در خانه تنها بودند،هنگامی که احساس تشنگیکردند چون آب در دسترس نداشتند محلول گرد«د.د.ت»را به تصور دوغنوشیدند.
مادر بچهها در بیمارستان اظهار داشت:«دیشب مقداری«د.د.ت»را حل کردم تا در زیر زمینخانه نزدیک لانه موشها بپاشم که این حادثهرخ داد.» (۲)
«دو کودک به جای آب ظرف نفت را سرکشیدند و یک کودکپنجساله ده قرص پا دردمادرش را خورد،در بیمارستان بستری شدند. (۳) »
در خاتمه یادآور میشوم که البته نظم و انضباط خوب است لیکن نهبحدیکه از شما وشوهرتان سلب آسایش کند،اگر از حد متعارف و عادیگذشتبه وسواسیگری و سلب آزادیمنجر میشود که خود آن یکی ازمشکلات بعضی خانوادهها بشمار میرود و ممکن استسببجدایی وافتراق واقع شود.به نمونه زیر توجه فرمایید:
«مردی میگوید:از دست پاکیزگیهای عجیب و غریب همسرمدیوانه شدم،از اداره خسته وکوفته ساعت ۵/۴ بعد از ظهر که برمیگردمباید حتما هفت مرتبه دست و پایم را در آب حوضکه یخ بسته کر بدهم،کفشم را جای مخصوص بگذارم و سرپایی مخصوص منزل را بپوشم.تویدستشویی سرپایی مخصوص گذاشته،در آشپزخانه و هال و همه جایخانه،لباس را بایدبه جالباسی مخصوص بیاویزم و از جالباسیمخصوص بردارم،اگر اجازه بدهد سیگار بکشمباید حتما در اتاق مخصوص بکشم که همه جا بو نگیرد،خلاصه من که یک عمر به راحتیوآزادی گذراندهام در عرض چهار سال زندگی زناشویی از هر زندانیبدبختتر شدهام،چهلزومی دارد که آدم آنقدر زیاد اهل نظافتبیجهتباشد.این وسواس است و من از وسواس بیزارم (۴) ».
در هیچ کاری افراط و تفریط خوب نیستبلکه میانهروی در هرحال اصلح است،نه بقدریبیانضباط باش که اوضاع زندگیتان شوریدهو بیحساب باشد نه آنقدر در حفظ انضباطزیادهروی کن که بهوسواسیگری منجر شود و راحتی را از شما بگیرد
یکی از امور مهم خانهداری پخت و پز و تهیه غذاست.مراتبکاردانی و سلیقه بانوان را باثباتمیرساند.یک خانم کدبانو و با ذوق باصرف بودجه کم بهترین و خوشمزهترین غذاها را تهیهمیکند.اما یکخانم بیسلیقه هم زیاد بودجه صرف میکند و هم غذایش دلچسب نخواهدبود.خانمی که بتواند غذاهای لذیذ و مطبوع تهیه کند.بدین وسیلهشوهرش را به خانه و زندگیعلاقهمند میسازد،و کمتر اتفاق میافتد که بههوس خوردن غذاهای لذیذ به مهمانخانه و هتلبرود.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:«بهترین زنان شما زنی استکه خودش را خوشبو کندو در طبخ غذا مهارت داشته باشد و اقتصاد را ازدست ندهد.چنین زنی یکی از عمال وکارکنان خدا خواهد بود.و عاملخدا هرگز با شکست و پشیمانی مواجه نخواهد شد (۵) ».
در اینجا نمیتوان در فن طباخی وارد شد و انواع غذاها و طرزتهیه آنها را تشریح کرد و اصولااز عهده نگارنده ساخته نیست،لیکنخوشبختانه کتابهای خوبی در این باره به وسیله آشنایانبه فن طباخی وتغذیه نوشته شده در دسترس است،میتوانید آنها را بخوانید و از تجربیاتوسلیقه شخصی خودتان نیز استفاده نمایید و غذاهای خوشمزه و مفید تهیهکنید،لیکن تذکرچند مطلب ضرورت دارد:
مطلب اول-غذا خوردن فقط برای لذت بردن و پر کردن شکمنیست.بلکه منظور بزرگتریدر کار است.انسان بدانجهت غذا میخورد کهموادیرا که برای حفظ سلامت و ادامه حیاتسلولهای بدن ضرورت داردبه آنها برساند،مواد لازم در انواع غذاها و میوهها و سبزیجات وحبوبات وگوشتها پراکندهاند،و به طور کلی به شش دسته تقسیم میشوند:
اول-آب.
دوم-مواد معدنی مانند:کلسیم،فسفر،آهن،ید،مس.
سوم-مواد نشاستهای.
چهارم-چربیها.
پنجم-پروتئین.
K . C ویتامین اویتامین B ویتامینششم-انواع ویتامینها مانند:ویتامین
بیشتر وزن بدن انسان را آب تشکیل میدهد.آب غذاهای جامد راحل میکند تا به وسیله رودهجذب شوند،درجه حرارت بدن را تنظیم میکند،مواد معدنی برای رشد و نمو استخوانها ودندانها و تنظیم کار عضلاتضرورت دارند،مواد نشاستهای و قندی تولید انرژی میکنند،چربیها نیز انرژی و حرارت تولید میکنند،پروتئین برای رشد بدن و تجدید سلولهایکهنهضرورت دارد.ویتامینها برای رشد بدن و استحکام استخوانها وتقویت اعصاب و تنظیمدستگاههای بدن و سوختن غذاها در سلولهاضرورت دارند.
مواد مذکور برای حفظ سلامت انسان و ادامه حیات او کمالضرورت را دارد،هر یک از آنهاآثار خاصی دارد و گوشهای از حوائجبدنرا تامین میکند،فقدان یا کمبود یا زیادی هر یک ازاینها به حیات و سلامتانسان لطمه میزند،و ممکن استبیماریهای صعب العلاج و خطرناکیرابوجود آورد.سلامت و بیماری،طول عمر و کوتاهی آن،سلامت اعصاب وبیماریهای روانی،شادی و افسردگی،زشتی و زیبایی و به طور کلی کلیهحوادثی که در بدن رخ میدهد مربوط بهکیفیت تغذیه انسان است.
ما از آنچه میخوریم ساخته شدهایم،اگر انسان بداند چه چیز و چهمقدار بخورد کمتر بیمارخواهد شد،بدبختی اینجاست که بدون توجه بهاحتیاجات غذایی بدن و خواص و آثارخوردنیها شکمش را از غذاهایخوشمزه پر میکند و سلامتخویشتن را در معرض خطر قرارمیدهد،وقتیبخود میآید که کار از کار گذشته و کارخانه ظریف بدن فرسوده و مختلشدهاست،در آنهنگام به این طبیب و آن طبیب،این دارو و آن دارو پناهمیبرد لیکن افسوس کهرنگ و روغن نمیتواند کارخانه فرسوده را ترمیمکند،بدین جهت پیغمبر اسلام فرمود:«شکممرکز همه بیماریها است» (۶) .
اتفاقا انتخاب غذا معمولا بر عهده بانوان است،پس صحت وسلامتخانواده در دست آنهاست،بنابراین یک بانوی خانهدار مسؤولیتبسیار سنگینی بر دوش دارد که اگر اندکی در این بارهسهل انگاری کندممکن استخودش و شوهرش و فرزندانش را در معرض بیماریهایسختقرار بدهد،علاوه بر اینکه یک طباخ ماهری استباید یکغذاشناس کامل بلکه یک طبیبحاذق باشد،نباید منظورش فقط پر کردنشکم اهل خانه باشد بلکه در وهله اول باید موادیراکه برای حفظ سلامت وتامین حوائج غذائی بدن ضرورت دارد در نظر بگیرد،و تشخیصبدهد کهمواد لازم در کدام یک از خوردنیها و به چه مقدار وجود دارد،آنگاه برطبقنیازمندیهای گوناگون بدن از خوردنیها انتخاب کند و جزء برنامه خوراکقرار دهد،درعین حال سعی کند غذاهای لازم و مفید را به صورتیخوشمزه و دلپذیر در آورده در اختیارخانواده قرار دهد.
پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود:«وظیفه زن نسبتبهشوهرش اینست که چراغ خانهرا روشن کند و غذای نیکو و شایسته تهیهببیند (۷) ».
زنی به رسول خدا عرض کرد:«خدمت کردن زن در خانه شوهر چهفضیلتی دارد؟فرمود:درمقابل هر کاریکه برای اداره امور منزل انجام دهدخدا نظر لطفی به او میفرماید.و کسیکهمورد نظر خدا واقع گردد معذبنخواهد شد (۸) ».
مطلب دوم-احتیاجات غذائی افراد همیشه یکسان نیستبلکهنسبتبه سنین و احوالمختلف اختلاف پیدا میکند،مثلا اطفال و جوانانچون در حال رشد و نمو هستند به موادمعدنی مخصوصا کلسیم نیاز بیشتری دارند،باید در برنامه غذائی آنها چیزهایی را داخل کردکه از حیثمواد معدنی غنی باشند،همچنین افراد مذکور چون دارای حرکت و فعالیتزیادهستند و بیشتر انرژی مصرف میکنند به مواد انرژیزا مانند چربیها ومواد قندی ونشاستهای بیشتر احتیاج دارند،در تغذیه آنان باید این موضوعرعایتشود.
و همچنین احتیاجات غذائی افراد نسبتبه نوع شغلشان مختلفاست:مثلا یک مرد کارگراحتیاج بیشتری به چربیها و مواد قندی ونشاستهای دارد،زیرا لازمه شغلش کوشش و فعالیتزیاد است،اما کسیکهشغل راحت و آسانی داشته باشد به قدر یک کارگر احتیاج به موادمذکورندارد.برنامه غذای تابستان با زمستان نیز یکسان نیست،برنامه غذای یکبیمار نیزنمیتواند با برنامه غذای افراد سالم یکسان باشد،معمولا بایدبرای بیمار غذای سبک و مقویتهیه کرد،در مورد غذای او باید ازپزشک دستور گرفت،به هر حال یک خانم خانهدار باید همهاین نکات رارعایت کند و بر طبق احتیاجات افراد غذا برایشان تهیه کند.
مطلب سوم-یکی از نکات حساس و قابل توجه اینست که وقتیسن انسان از چهل تجاوز کردمعمولا در معرض ابتلا به بیماری چاقیقرار میگیرد،شاید بعضیها چاقی را علامتسلامتمزاج بشمارند لیکناین موضوع کاملا اشتباه است،چاقی یکی از بیماریهای خطرناکشمردهمیشود و عوارض ناگواریرا به دنبال دارد،اشخاص چاق در معرض ابتلایبه بیماریهایقلبی،فشار خون،سختشدن شریانها،بیماریهای کلیه و کبدو کیسه صفرا و مرض قندمیباشند،به تصدیق پزشکان و تایید آمارهایشرکتهای بیمه افراد لاغر بیشتر از افراد فربهعمر میکنند،وقتی سن انسان از چهل تجاوز کرد فعالیتبدن کمتر میشود،در نتیجه،میزانسوخت و ساز آن نیز تقلیل مییابد،بنابراین به چربیها و مواد قندی ونشاستهای کمتراحتیاج پیدا میکند،در این سنین دستگاه تولید نیروی بدنکه کالوریها را به انرژی تبدیلمیسازد کمتر کار میکند،در نتیجه،کالوریهاتبدیل نشده در اطراف کمر و اطراف شرایین واعضاء بدن جمع شده تولیدچاقی میکنند،بهترین علاج چاقی کم خوری است مخصوصاچربیها و موادنشاستهای و قندی.
خانمی که به شوهرش علاقهمند استبه مجردیکه آثار و علائمچاقی را در او مشاهده نمودباید فورا در برنامه غذائی او تجدید نظر کند،مواظب باشد پر خوری نکند،از مصرف چربیها وشیرینیها و خامهممنوعش سازد،مواد قندی و نشاستهای مانند نان و برنج از عواملمهمچاقی هستند،کاری کند که مرد از اینها کمتر مصرف نماید،به جای اینهااز موادپروتئیندار مانند:تخم مرغ و جگر و گوشت گوسفند و گوساله وپرندگان و ماهی و پنیر بیشتردر برنامه غذایی او بگنجاند،زیرا اینها همرفع گرسنگی میکنند و هم کالری کمتری دارند،لبنیات نیز در این سنینمناسب است،اگر از جانب طبیب ممنوع نباشد میوهجات وسبزیجات نیزمناسب است،در این باره با پزشک نیز مشورت کنید و دستور بگیرید،رعایتهمه این نکات برای خانمی که به شوهرش علاقهمند است کاملاضرورت دارد،در واقع حیاتو سلامتشوهر به دست اوست،چون هرغذایی نزدش گذاشت ناچار تناول خواهد کرد.
لیکن اگر از شوهرت سیر شدهای و هوس بیوه شدن نمودهای ومیخواهی به طوری او رابقتل برسانی که مورد تعقیب پلیس قرار نگیری و کسی از جنایت تو مطلع نشود خیلی آساناست،غذاهای بسیار چرب وشیرین و خوشمزه تهیه کن و نزد شوهرت بگذار و با اصرار زیادبهپرخوری تشویقش کن،تا میتوانی نان و برنج در برنامه غذایش بگنجان،یک سفره رنگارنگو زیبا برایش پهن کن،در اینصورت او تا بتواندشکمش را از این غذاهای لذیذ پر میکند.
اگر بدین برنامه عمل کردی مطمئن باش فاصله چندانی با بیوهشدن نداری،بزودی او را ازدستخواهی داد،در عین حال از خدمات وپذیرائیهای تو اظهار رضایتخواهد نمود.
ممکن استخواننده گرامی بگوید:برنامه غذائی مذکور برای طبقهیک و ثروتمندان خوباست که به انواع غذاهای لذیذ و گرانقیمتدسترسی دارند اما برای طبقه سه که اکثریت ملترا تشکیل میدهند و باتلاش شبانه روزی لقمه غذای سادهای بدست میآورند قابل عملنیست،اینگونه افراد چگونه میتوانند برای تامین حوائج عمومی بدن برنامهغذائی داشتهباشند؟!
لیکن خواننده گرامی باید بدین مطلب توجه داشته باشد کهخوشبختانه مواد ضروری تغذیهبدن در همین غذاهای ساده و طبیعی بقدرکافی وجود دارد.اگر کدبانوی خانه از فن تغذیه وطبخ اطلاع کامل داشتهباشد میتواند از همین حبوبات و میوهجات ساده مانند نخود و لوبیاوعدس و گندم و سیب و پیاز و گوجه و هویج و انواع مختلف سبزیجاتغذائی درست کند کههم مطبوع باشد و هم مطابق بهداشت و حفظ الصحهلیکن کاردانی و سلیقه لازم دارد
۱-اطلاعات ۲۳ بهمن ماه ۱۳۴۸ ۲-اطلاعات دوشنبه ۲۶ تیر ماه ۱۳۵۱ ۳اطلاعات ۱۱ اسفند ماه ۱۳۴۸ ۴-اطلاعات ۳ بهمن ماه ۱۳۵۰
۵-وسائل ج ۱۴ ص ۱۵
6-بحار ج ۶۲ ص ۲۹۰
7-مستدرک ج ۲ ص ۵۵۱
8-بحار ج ۱۰۳ ص ۲۵۱