نخستین سفیر

نام بلندآوازه نخستین سفیر امام مهدی علیه السلام «عثمان بن سعید» بود و کنیه اش «ابوعمرو» و لقبهای پرافتخارش عبارتند از: «عمری» «اسدی» «عسکری» «سمان» «زیات».
دلیل سه لقب از پنج لقب، روشن است که انتساب به بنی اسد و منطقه نظامی سامرا و خانوادگی است، اما دو لقب دیگر بدان جهت به او داده شد که در آن جو وحشت و ترور حاکمیت استبداد عباسی، به منظور تقیه و پوشش دادن به سفارت خویش از جانب امام عصر علیه السلام تجارت روغن می نمود و آن مسئولیت خطیر را در این پوشش به انجام می رسانید. شیعیان به سوی او می رفتند و اموال، حقوق، نامه ها و پرسشهای خویش از دوازدهمین امام نور علیه السلام را به او تحویل می دادند و آن مرد با درایت و پرشهامت و اخلاص، آنها را به گونه ای خاص، گاه با قرار دادن در ظرفها و پوستهای مخصوص حمل آب و روغن، به سوی حضرت مهدی علیه السلام می فرستاد تا دشمن و جاسوسان پی نبرند.
او افتخار خدمت به امام هادی علیه السلام را نیز در پرونده زندگی شایسته خویش داشت و از یازده سالگی به این افتخار نائل آمد و این نشانگر اوج هوشمندی، خردمندی، رشد فکری این نوجوان و دیگر ویژگیهای او همچون: عدالت، امانتداری، درستی و شایستگی او است و راستی که: «خداوند هر کس را خواست به لطف خویش مفتخر می سازد.»
«احمد بن اسحاق» که از فرزانگان است آورده است که: از حضرت هادی علیه السلام پرسیدم: سالارم! با چه کسی رابطه برقرار کنم و از چه کسی تعالیم و پیامهای شمارا بگیرم و گفتار چه کسی را بپذیرم؟»
امام هادی علیه السلام فرمود:
«العمری ثقتی، فما أدی الیک عنی فعنی یؤدی و ما قال لک عنی فعنی یقول، فاسمع له و أطع، فانه الثقه المأمون.» [۱] .
یعنی: «عمری» مورد اعتماد من است، هر آنچه از من بسوی شما آورد از ما آورده است وآنچه از من گفت براستی از من می گوید. پس، بشنو و اطاعت کن! چرا که امین و مورد اعتماد است.
«عمری» این فرزانه روزگار، پس از شهادت حضرت هادی علیه السلام به افتخار دیگری مفتخر گردید و نمایندگی وکالت خاص حضرت عسکری علیه السلام را، خداوند روزی او ساخت.
از امام عسکری علیه السلام آورده اند که به جناب «احمد بن اسحاق» فرمود:
«العمری وابنه، ثقتان، فما أدیا الیک عنی فعنی یؤدیان و منا قالا لک فعنی یقولان، فاسمع لهما و أطعهما، فانهما الثقتان المأمونان.» [۲] .
یعنی: عمری و پسرش هر دو ثقه و مورد اعتمادند، هر آنچه از سوی من برای تو آوردند تردید مکن که از سوی ماست و هر چه می گویند از جانب ماست. بنابراین سخنان آن دو را بشنو و پیروی آنان نما و بدان که هر دو امین و مورد اعتمادند.
حضرت عسکری علیه السلام نامه ای طولانی به «اسحاق بن اسماعیل نیشابوری» مرقوم داشته اند، فرازی از آن نامه در مورد جناب «عثمان بن سعید عمری» است که می فرماید:
«… فلا تخرجن من البلده حتی تلقی العمری (رضی الله عنه برضای عنه) و تسلم علیه و تعرفه و یعرفک، فانه الطاهر الأمین، العفیف، القریت منا و الینا…» [۳] .
یعنی: شما از شهر حرکت نکن تا با «عمری» ملاقات کنی و بر او سلام نمایی، هم تو او را بشناسی و هم او شما را، چرا که او شخصیتی پاک و امین و عفیف و به ما خاندان وحی و رسالت،بسیار نزدیک است.
و نیز از «محمد بن اسماعیل» و «علی بن عبد الله سجستانی» آورده اند که: ما دو نفر در سامرا به محضر حضرت عسکری علیه السلام شرفیاب شدیم و در همان هنگام گروهی از دوستداران و شیعیان آن حضرت در خدمتش بودند که «بدر» یکی از کارگزاران بیت رفیع امامت وارد اطاق شد و گفت: «سالار من! گروهی درب خانه هستند که گرد و غبار سفر بر چهره دارند.»
حضرت عسکری علیه السلام به حاضران فرمود: «اینان دسته ای از شیعیان ما از «یمن» هستند….» تا به بدر فرمود: «برو عثمان بن سعید عمری را بیاور!»
طولی نکشید که «عمری» آمد و حضرت عسکری علیه السلام به او فرمود:
«امض یاعثمان! فانک الوکیل و الثقه المأمون علی مال الله و اقبض من هؤلاء النفر الیمنیین ما حملوه من المال….»
یعنی: عثمان بن سعید! شما وکیل من هستی و مردی امین و مورد اعتماد بر اموال خدا، برو از این گروه که از «یمن» آمده اند و اموالی آورده اند تحویل بگیر….
آنگاه ما گفتیم: «سالار ما! بخدا سوگند که عثمان بن سعید از بهترین شیعیان شماست، تقاضا می کنیم دیدگاه خود را در مورد موقعیت او بیان فرمایید. آیا او وکیل و نماینده و مورد اعتماد شما در دریافت اموال هست یا نه؟»
حضرت عسکری علیه السلام فرمود:
«نعم!… و اشهدوا علی أن عثمان بن سعید العمری وکیلی و أن ابنه محمدا وکیل ابنی مهدیکم.» [۴] .
یعنی: آری! شاهد باشید که عثمان بن سعید عمری، وکیل و نماینده من است و پسرش محمد بن عثمان، وکیل پسرم مهدی شما (امت پیامبر) است.
و نیز از گروهی از شیعیان روایت شده است که: ما بطور گروهی به محضر حضرت عسکری علیه السلام شرفیاب شدیم تا از حجت خدا پس از آن جناب بپرسیم، در حالی که ۴۰ نفر در مجلس حضور داشت، «عثمان بن سعید عمری» بپا خاست و گفت: پسر پیامبر! از موضوعی بزرگ می خواهم بپرسیم که شما بدان از من آگاه تری.»
امام عسکری علیه السلام برخاست و فرمود: «بگویم برای چه اینجا گرد آمده اید؟»
گفتیم: «آری! ای پسر پیامبر!»
فرمود: «آمده اید از امام راستین پس از من سؤال کنید.»
پاسخ دادیم: «آری!»
در این هنگام به دستور امام عسکری علیه السلام پسری همانند پاره ماه وارد شد که شبیه ترین مردم به امام عسکری علیه السلام بود و امام علیه السلام خطاب به گروه فرمود:
«هذا امامکم من بعدی و خلیفتی علیکم اطیعوه ولا تتفرقوا من بعدی فتهلکوا فی أدیانکم.
ألا! و انکم لا ترونه بعد یومکم هذا حتی یتم له عمر، فاقبلوا من عثمان ما یقوله و انتهوا الی أمره و اقبلوا قوله….» [۵] .
یعنی: این امام شما مردم پس از من و جانشین من، در میان شماست. از او اطاعت کنید و پس از من پراکنده مشوید که در دینتان به هلاکت خواهید رسید.
بهوش باشید که از امروز به بعد، دیگر تا پایان دوران (غمبار) غیبتش، او را نخواهید دید، از این رو آنچه عثمان بن سعید، از او برای شما خبر آورد، بپذیرید و از هشدار او باز ایستید و گفتارش را قبول کنید.
و نیز در بحث ولادت حضرت مهدی علیه السلام آوردیم که امام عسکری علیه السلام پس از ولادت فرزندش، به عثمان بن سعید عمری دستور داد که هزاران رطل گوشت و نان بخرد و میان تهیدستان تقسیم نماید و تعدادی گوسفند به سلامتی حضرت مهدی علیه السلام عقیقه نماید.
جناب عثمان بن سعید در بغداد می زیست وبه شهر تاریخی سامرا به منظور دیدار دو امام گرانمایه حضرت هادی و عسکری علیهم السلام بسیار سفر می کرد. از برخی
روایات دریافت می گردد که جناب «عمری» در مراسم غسل و کفن و دفن حضرت عسکری علیه السلام حضور داشت، اما مباشر غسل، حضرت مهدی علیه السلام بود چرا که امام معصوم را جز امام و معصوم دیگر غسل نمی دهد. این عقیده استوار ماست، گر چه تاریخ در مورد غسل دادن حضرت مهدی علیه السلام بر پیکر پاک پدرش، از بیان حقیقت کوتاهی کرده است.
پس از رحلت امام یازدهم، حضرت مهدی علیه السلام جناب عمری را در وکالت ابقا و به سفارت خویش برگزید. بر این اساس است که او نخستین سفیر و نایب محبوب دلها، رابط میان او و شیعیان و دوستانش در رسانیدن نامه ها و مسایل و حل مشکلات آنهاست. و شماره دیدارها و افتخار تشرف او به پیشگاه حضرت مهدی علیه السلام وچگونگی دیدارها و اندازه ملاقاتهای او را که روزانه، هفتگی، ماهانه و یا براساس شرایط و نیاز، صورت می گرفته است، اینها را فقط خدا می داند. تنها او می داند که جناب عمری در روزگاری که میلیونها شیعه از افتخار دیدار یار و توفیق زیارت آن گرامی محروم بودند، چقدر به زیارت او مفتخر گشته است.
آری! امانتداری و مصلحت، او را ملتزم می ساخت که این راز را برای مردم آشکار نسازد تا با صاحبش بماند و دفن گردد، یا خبر برخی از دیدارها، پس از رحلت او آشکار گردد.
برای نمونه:
در روایت است که عبدالله بن جعفر با جناب عمری، پس از رحلت عسکری علیه السلام ملاقات کرد و ضمن سوگند دادن به او گفت: «تو را به حرمت حق و به حرمت دو امام گرانمایه، حضرت هادی و عسکری که تو را مورد اعتماد خویش می شناختند، سوگندت می دهم که بگویی، آیا فرزند حضرت عسکری، صاحب الزمان را دیده ای؟»
جناب عمری سخت گریست و در برابر اصرار بسیار او،از او پیمان گرفت که تا او در قید حیات است، به کسی نگوید. آنگاه فرمود: «آری! آن محبوب دلها را بسیار دیده ام….» [۶] .
کوتاه سخن اینکه: «عمری» از نوابغ روزگار بود، هم در میدان تعقل و تفکر و هم در دیگر میدانها، باید امتیازات خاص او همچون تقوا پیشگی، پرهیزکاری، امانت و دیگر ارزشها و ویژگیهایی را که او را به مقام والای نیابت عامه و خاصه اوج بخشید، اینها را نیز بر نبوغ فکری و عقلی او افزود و گفت: «گوارا باد بر صاحبان نعمت، نعمتهایشان!»
آری! او از جوانی و پیش از آن، به افتخار سعادت و شرافت خدمت امامان نور علیهم السلام نایل آمد و تا آخرین لحظات زندگی غرق در این نیکبختی و افتخار بود.
تردیدی نیست که سه امام گرانقدر، او را پس از آزمایش به این مسئولیت خطیر و جایگاه رفیع برگزیدند، چرا که ویژگیهای لازم را در او یافتند و حضرت مهدی علیه السلام به او دستور داد فرزندش «محمد بن عثمان» را پس از خود بجای خویش نصب کند تا کارها را سر و سامان دهد و نقش حساس پدر را ایفا نماید.
________________________________________
[۱] اصول کافی، ج ۱، ص ۳۳۰ و غیبت طوسی، ص ۲۱۹.
[۲] اصول کافی، ج ۱، ص ۳۳۰ و غیبت طوسی، ص ۲۱۹.
[۳] رجال کشی، ج ۶، ص ۵۸۰.
[۴] غیبت طوسی، ص ۲۱۶ و بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۵.
[۵] غیبت طوسی، ص ۲۱۷.
[۶] غیبت طوسی، ص ۲۱۵.