نقش ایمان و اخلاق در تحکیم بنیاد خانواده

خانواده ، یک واحد کوچک اجتماعى است که با پیمان ازدواج زن و مرد آغاز مى‏شود و با تولد فرزندان،توسعه و استحکام مى‏یابد. جوامع بزرگتر نیز از همین واحدهاى کوچک تشکیل مى‏شوند. بشر از آغاز، زندگى خانوادگى را به عنوان بهترین نوع زندگى برگزیده و در همه زمان‏ها و مکان‏ها بدان پایبند بوده و هست.
این نوع زندگى ، از امتیازات انسان محسوب مى‏شود و فوائد گوناگونىدارد، از جمله اینکه زن و مرد را از پریشانى و بى هدفى نجات مى‏دهد و به خانواده وابسته و دلگرم مى‏سازد وآنها از نعمت انس و مودت بهره‏ مند مى‏شوند .
وابستگى کودکان، نوجوانان و جوانان نیز به خانواده،فوائد زیادى را در بردارد؛ چرا که از انواع مفاسد اخلاقى، اجتماعى، انحرافات جنسى ، ارتکاب جنایت، بزهکارى و اعتیاد ،بیشتر مصونمیمانند.
بنابراین ، سلامت و سعادت جامعه ، تا حد زیادى، به وضع خانواده‏هاو کیفیت روابط بین زن و شوهر و والدین و فرزندان بستگى دارد. هر چه روابط بهتر و سالم تر، باشد زندگى شیرین‏تر و با صفاترى دارند وارتباط صمیمانه تری با خانواده برقرار می کنندو از خطر انحراف مصونیت پیدا مى‏کنند.
هدف از ازدواجدر اسلام ،یعنى ایجادانس و محبت و صفا درخانواده ،خانه‏اى که در آن صفا و محبت نباشد از هم گسیخته است و ویرانه . حتی می توان گفت که  زندانى بیش نیست. معیار در انتخاب همسر
اسلام در جهت تحقق اهداف ازدواج و تحکیم بنیاد خانواده ، بر دو امر تاکید دارد: یکى ایمان و دیگرى اخلاق ، و به کسانى که قصد ازدواج دارند توصیه مى‏کند که دین و اخلاق همسر خود را منظور بدارند.
مردى به خدمت رسول خدا صلى الله علیه و آله آمد و در امر ازدواج با او مشورت نمود، آن حضرت فرمود: «با زنان دیندار ازدواج کن تا خیر فراوانى نصیب تو شود» . (۱)
على بن موسى الرضا علیه السلام فرمود: «سودى بهتر از زن صالح و شایسته نصیب انسان نمى‏شود، زنى که شوهرش را خشنود مى‏سازد و در غیاب او،از خودش و زندگی شوهرش نگهدارى مى‏کند» . (۲)
پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله فرمود: «اگر کسى از دختر شما خواستگارى کرد و دین و اخلاقش را پسندید،با اووصلت ایجاد کنید و گرنه فتنه و فساد بزرگى در زمین به وجود مى‏آید» . (۳)
براى حسن رابطه بین زن و شوهر و بقاء و استحکام بنیاد خانواده ، و براى جلوگیرى از اختلافات خانوادگى و وقوع طلاق، بهترین وسیله رعایت ارزش‏هاى اخلاقى است و در این رابطه توصیه‏هاى فراوانی شده است.
اسلام،ازدواج را پیمانى مقدس مى‏داند که بین زن و مرد، به اعتبار این که دو انسان هستند بسته مى‏شود و مهمترین هدفش،تامین نیازهاى انسانى، آرامش و سکون و انس زن و مرد به یکدیگر است؛حتى تولید و پرورش فرزندان را نیز، در راه تامین هدف عالى انسانى محسوب مى‏دارد.
قرآن کریم در این رابطه مى‏گوید: «و از نشانه‏هاى خداست که براى شما از جنس خودتان همسرانى بیافرید تابا تمایلبه سوى آنان آرامش بیابید، و در میان شما محبت و دلسوزى قرار داد . همانا که در این موضوع براى اندیشمندان نشانه‏هایى است»( روم/۲۱)
در آیه مذکور،انس و آرامش خانوادگى به عنوان ثمره ازدواج معرفى شده است. در پیمان مقدس ازدواج ، زن و مرد با تمام وجود به سوىیکدیگر جذب وبا هممتحد و یک دل مى‏شوندو در تمام ابعاد زندگى،در خدمت یکدیگر قرار مى‏گیرند. مأنوس، همفکر،هم راز و یک هدف مى‏شوند.
در آیه مذکور، زندگى خانوادگى،بر دو پایه نیرومند مودت و رحمت استوار گشته است.یکى از پایه‏هاى ازدواج،مودت و علاقه زن و شوهر نسبت به یکدیگر است. زن و شوهر خوبى‏ها و نقاط مثبت یکدیگر را مورد توجه قرار مى‏دهند و از صمیم قلبیکدیگر را دوست مى‏دارند. هر یک از آنان، دیگرى را نعمتى ارزشمند از جانب خدا و وسیله انس و الفت ، آرامش و دلگرمى و شریک زندگى مى‏شمارد و از این نعمت بزرگ قدردانى و سپاسگزارى مى‏کند.
پایه دیگر ازدواج،که در آیه به آن اشارتشده “رحمت” یعنى مهربانى و دلسوزى است ، هر گاه یکى از زوجین به نقصان و ضعف و نیازى در همسرش مواجه شد ، همدلانه فکر می کند ، او فکر‏کند که همسرش یک انسان است و انسان بى نقص نیست. چنان که خود نیز بى عیب نمی باشد.پس با نرمى و مدارا و از روى مهربانى و دلسوزى،نقص او را در صورت امکان برطرفمیسازد و در صورت عدم امکان ،او را با همان حال مى‏پذیرد. نقصانش را نادیده مى‏گیرد و به زندگى ادامه مى‏دهد. لازمه رحمت و دلسوزى ، این است که چنانچهفرد خیر و صلاح خود را مى‏خواهد،در همه حال خواسته‏ها و تمایلات همسرش را منظور بدارد، هر چه را براى خود مى‏خواهد براى او نیز بخواهد و همواره به فکر تامین سعادت، آسایش وآرامش او نیز باشد.
قرآن مجید در این رابطه،تعبیر بسیار جالبى دارد و زن و شوهر را چنین توصیف مى‏کند:
«زنان براى شما لباس هستند و شما نیز براى آنان لباس هستید»  ( بقره/۱۸۷)
لباس،مجموع بدن انسان را با همه کمالات، نواقص، خوبى‏ها، بدى‏ها، زیبایى‏ها و زشتى‏ها در بر مى‏گیردواز سرما و گرما و خطر حفظ مى‏کند . بر زیبایى‏هایش مى‏افزاید و عیوبش را مى‏پوشاند. لباس نزدیکترین اشیاء نسبت به انسان است و از جمله نیازهاى اولیه به شمار مى‏رود. زن و شوهر نیز، نسبت به یکدیگر باید همانند لباس باشند ، همدیگر را با همه نواقص و کمالات بپذیرند. حافظ و نگهبان و آرامش بخش یکدیگر باشند. بر زیبایى‏هاى هم بیفزایند و عیوب هم را بپوشانند و رازدار و محرم اسرار باشند.
اسلام،در مورد روابط بین زن و شوهر و زندگى خانوادگى چنین مى‏اندیشد و آن را بر چنین پایه‏هایى استوار ساخته است. تشکیل چنین خانواده‏هایى در خور انسان است و سعادت جسمانى، نفسانى، دنیوى و اخروى او را تامین مى‏کند. اگر بنیاد خانواده بر پایه‏هاى ایمان و محبت استوار گردد،کانون خانواده گرم و با صفا مى‏شود و از کشمکش‏ها ، و اختلافات و طلاق و فروپاشى جلوگیرى مى‏کند.
پیامبراسلام صلى الله علیه و آله فرمود: « کاملترین مردم از جهت ایمان،کسى است که اخلاقش خوب تر باشد، و بهترین شما کسانى هستند که نسبت به همسران خود خوش رفتارتر باشند .» (۴)امام سجاد علیه السلام فرمود: «حق همسرت این است که بدانىخداى متعال او را وسیله آرامش و انس تو قرار داده و بدانى که او نعمتى است از جانب خدا براى تو، پس او را گرامى بدار و با وى مدارا کن،گرچه تو نیز بر او حقى بزرگ دارى، اما باید نسبت به او دلسوز و مهربان باشى . باید خوراک و پوشاک او را تامین کنى و اشتباهات و لغزش‏هایش را ببخشى » (۵)
حضرت موسى بن جعفر علیه السلام فرمود: « جهاد زن در این است که خوب شوهردارى کند» . (۶)
اسلام عنایت ویژه‏اى به اخلاق دارد و رعایت ارزش‏هاى اخلاقى را براى سلامت خانواده و تحکیم بنیانآن ضرورى و لازم مى‏داند.
به نظر مى‏رسد یکى از عوامل مهم تزلزل بنیاد خانواده، بى‏توجهى به مسائل اخلاقى است و براى حل این مشکل بزرگ که خانواده را در معرض تهدید جدى قرار داده ، چاره‏اى جز احیاى ارزش‏هاى اخلاقى به ویژه اخلاق خانواده نداریم.
پى‏نوشت‏ها:
۱-وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص۵۰.
۲- همان، ص۳۹.
۳- همان  .، ص۷۷.
۴- بحارالانوار، ج ۷۱، ص۳۸۹.
۵- همان ، ج ۷۴، ص ۵.