پاسخهاى امام رضا (ع) به سوالات مامون
به دستور مامون، مجلسى از فقها و فیلسوفان، فرقه هاى مختلف، در حضور امام رضا علیه السلام تشکیل شد، و خود مامون نیز در مجلس شرکت نمود.
در این مجلس ،یکى از علما از امام پرسید: “مقام امامت براى مدعى آن، از چه راه ثابت مى شود؟”
امام: “با تصریح پیامبر صلى الله علیه و آله وسلم و دلایل، ثابت مى گردد.”
عالم: “دلالت بر صدق امامت چیست؟”
امام: “در علم و استجابت دعاى او.”
عالم: شما چگونه از حوادث خبر مى دهید؟”
امام: بر اساس عهدى که بین ما و رسول خدا صلى علیه و آله وسلم وجود دارد.”
عالم: شما از دلهاى مردم چگونه خبر مى دهید؟”
امام: آیا سخن پیامبر صلى الله به شما نرسیده است که فرمود:
اتقوا فراسه المومن فانه ینظر بنورالله:
“مراقب فراست و تیز هوشى مومن باشید چرا که او به کمک نور خدا مى نگرد.
عالم: آرى این سخن به ما رسیده است.”
امام: “هیچ مومنى نیست مگر اینکه داراى هوش تیز و سرعت انتقال است، و با نور خدا به اندازه ایمان و بصیرت و شناختش، به اشیاء مى نگرد، و خداوند در وجود امامان، آنچه را که در میان همه مومنان پخش کرده، جمع نموده است( یعنى همه فضایل و فراست مومنان، در وجود ما موجود است) قرآن در آیه ۷۵ سوره حجر مى فرماید:
ان فى ذلک لایات للمتوسمین.
“ در این سرگذشت عبرت انگیز (عذاب قوم لوط) براى هوشیاران، نشانه هایى است.”
نخستین کس از بین هوشیاران پیامبر صلى الله بود، سپس امیرمومنان على علیه السلام و پس از آن، حسن علیه السلام، حسین علیه السلام و امامان و فرزندان حسین علیه السلام تا روز قیامت.” [۸]
در این هنگام مامون به امام رضا علیه السلام نگاه کرد و گفت: “اى ابوالحسن! بر بیان خود بیفزا، و بیشتر ما را بهره مند کن، و خصایص امامان را که خداوند عطا فرموده است بر شمر!”
امام: “خداوند ما را با روحى که از جانب اوست تایید مى کند، آن روح پاک و مقدس است و از فرشتگان نیست، همراه هیچ کس از پیشینیان نبوده، فقط با پیامبر اسلام صلى الله و با امامان است. آن روح، امامان را تایید و موفق مى سازد، و آن ستونى از نور بین ما و خداى بزرگ است.”
مامون: “به من خبر رسیده که گروهى در حق شما غلو (زیاده روى) مى کنند، و مقام شما را از حد و مرز خود بالا مى برند.”
امام: پدرم از پدرانش تا رسول خدا صلى الله نقل کردند که فرمود: “مرا زیادتر از شایستگیم، بالا نبرید، زیرا خداوند قبل از آنکه مرا به پیامبرى بپذیرد، مرا به عنوان عبد (بنده) پذیرفت، خداوند مى فرماید:
ما کان لبشر ان یوتیه الله الکتاب و الحکم و النبوه ثم یقول للناس کونوا عباداً من دون الله و لکن کونوا ربانیین بما کنتم تعلمون الکتاب و بما کنتم تدرسون و لا یامرکم ان تتخذاو و الملائکه و النبین اربابا ایامرکم بالکفر بعد اذ انتم مسلمون.
“براى هیچ بشرى سزاواتر نیست که خداوند کتاب آسمانى و حکم و نبوت به او دهد و سپس او به مردم بگوید غیر از خدا، مرا پرستش کنید بلکه سزاوارتر مقام او این است که بگوید) مردم الهى باشید به آن گونه که کتاب خدا را آموخته اید و درس خوانده اید و نه اینکه شما را دستور دهد که فرشتگان و پیامبران را پروردگار خود انتخاب کنید – آیا شما را به کفر دعوت مى کند، پس از آنکه مسلمان شدید؟ (آل عمران / ۷۹ و ۸۰(
امام رضا علیه السلام افزود: “امام على علیه السلام فرمود: دو گروه در مورد من به هلاکت رسیدند، و من بى تقصیرم: دوست تندرو و دشمن افراطى و من در پیشگاه خدا از کسى که در حق ما زیاده روى کند، بیزازى مى جویم مانند بیزارى عیسى علیه السلام از مسیحیان افراطى که در قرآن (آیه ۱۱۶ و ۱۱۷ سوره مائده و ۱۷۲ نساء و ۷۵ مائده) آمده است.
مامون: نظر شما درباره رجعت (بازگشت مردگان در دنیا چیست؟”)
امام: “رجعت حق است: در میان امتهاى پیشین بوده، و قرآن از رجعت سخن گفته است، و رسول خداصلى الله فرمود: “در این امت همه آنچه در امتهاى قبل بود، بدون کم و کاست نیز هست، و وقتى که حضرت مهدى علیه السلام [۹] از فرزندانم، خروج و قیام کردم، عیسى از آسمان فرود مى آید و در نماز به او اقتدا مى کند اسلام در آغاز، غریب بوده، و در آینده نیز غریب خواهد شد، خوشا به حال غریبها.”
شخصى از سول خدا صلى الله پرسید “پس از آن چه خواهد شد؟” پیامبر صلى الله در پاسخ فرمود: “آنگاه حق به صاحبش بر مى گردد.”
مامون شما درباره تناسخ (انتقال روح مرده به زنده دیگر) چه مى گویید؟”
مامون: “کسى که معتقد به تناسخ باشد به خدا کافر شده و بهشت و دوزخ را انکار کرده است.
مامون: “ شما درباه مسخ شدگان چه مى گویید؟”
امام:”آنها قومى بودند که خداوند بر آنها غضب کرد و به صورت (میمون و خوک) مسخ نمود، و پس از سه روز مردند و نسلى از آنها بجاى نماند.
آنچه در دنیا از میمون و خوک… و وجود دارد که نام مسخ شده بر آنها نهاده اند، مانند سایر حیوانات حرام گوشت هستند.”
مامون: “اى ابوالحسن! خداوند مرا بعد از تو زنده نگذارد، سوگند به خدا علم صحیح، تنها در نزد تو در نزد خاندان شما است، و علوم پدرانت به نزد تو منتهى شده است، خداوند از اسلام و مسلمانان، جزاى نیکى به تو عنایت کند.”
حسن بن جهم که یکى از حاضران در مجلس بود، مى گوید:” در پایان مجلس، امام رضا علیه السلام برخاست و به خانه اش رفت و من به دنبالش رفتم و در خانه اش به او عرض کردم: “اى پسر رسول خدا!شکر و سپاس خدا را که شایستگى شما بروز کرد، و مامون احترم شایانى از شما نمود و گفتار شما را پذیرفت.”
امام فرمود: “اى پسر جهم! احترامهاى مامون شما را فریب ندهد او بزودى با زهر مرا مى کشد و این سخن بین من و تو محرمانه باشد این عهدى است از رسول خدا به من تا زنده ام آن را به هیچ کس نگو.”
حسن به جهم مى گوید: این موضوع را به هیچ کس نگفتم، تا آن موقع که آن حضرت را در طوس، مسموم کردند….”
این یک نمونه از بیانات امام رضا علیه السلام در مجلس علما و بزرگان بود، که نقش بسزایى در استحکام[۱۰] مبانى فرهنگى شیعى داشت.(۱(
