پیری پوست و روش های پیشگیری یا تعدیل آن

پیری‌ پوست‌ معمولاً به‌ علت‌ گذر زمان‌ و افزایش‌ سن‌ به‌ وجود می‌ آید. البته‌ کمابیش‌ دیده‌ می‌شود که‌ افراد با سن‌ تقویمی‌ مشابه، جوان ‌تر یا پیرتر از دیگری‌ به‌ نظر می‌ رسند. عوامل‌ ارثی‌ در این‌ زمینه‌ نقش‌ مهمی‌ دارند، در عین‌ حال‌ عوامل‌ محیطی‌ را نیز در ایجاد پیری‌ پوست‌ نباید نادیده‌ گرفت. سردسته‌ این‌ عوامل‌ تابش‌ خورشید است. این‌ نوع‌ پیری‌ پوست‌ در قسمت هایی‌ از پوست‌ بدن‌ که‌ بیشتر با عوامل‌ خارجی‌ در تماس ‌اند، بارزتر است. از دیگر عوامل‌ محیطی‌ می ‌توان‌ باد، سرمای‌ شدید، خشکی‌ شدید و آلودگی‌ هوا را نام‌ برد.
در این‌ نوشتار به‌ روش های‌ پیشگیری‌ از پیری‌ پوست‌ که‌ در واقع‌ روند این‌ عارضه‌ را کُند می‌کنند اشاره‌ شده‌ است.۱ـ پرهیز از نور خورشید
 قرار گرفتن‌ پوست‌ در معرض‌ آفتاب‌  به‌ مدت‌ طولانی، باعث‌ می ‌شود الیاف‌ الاستین‌(ELASTINE) پوست‌ تخریب‌ شود، لکه‌های‌ قهوه‌ای‌ رنگ‌ در آن‌ به‌ وجود آید و در نهایت‌ احتمال‌ بروز انواع‌ بدخیمی‌ در پوست‌ افزایش‌ یابد. بهترین‌ راه‌ پرهیز از نور خورشید استفاده‌ از لباس های‌ نخی‌ روشن، کلاه‌ لبه‌ دار و عینک‌ آفتابی‌ است. عینک‌ آفتابی‌ علاوه‌ بر محافظت‌ از چشم ها موجب‌ می‌ شود که‌ جمع‌ شدن‌ غیرارادی‌ چشم ها در پی‌ تماس‌ با نور شدید حذف‌ شود و در نتیجه‌ از ایجاد و عمیق ‌شدن‌ چین‌ و چروک های‌ پنجه‌ غازی‌ در طرفین‌ چشم‌ جلوگیری‌ گردد. استفاده‌ از ضدآفتاب های‌ مناسب‌ نیز آسیب‌ آفتاب‌ را به‌ حداقل‌ می ‌رساند.
 کم‌ کردن‌ حالات‌ چهره‌ به ‌خصوص‌ موقع‌ صحبت‌ کردن، خشم‌ و خندیدن‌ موجب‌ می ‌شود که‌ چین‌ و چروک‌ ناشی‌ از حرکات‌ عضلات‌ صورت‌ کم‌ شود.۲ـ پرهیز از سیگار کشیدن
سیگار علاوه‌ بر وارد آوردن‌ آسیب های‌ جبران ‌ناپذیر به‌ ریه، قلب، مغز و سایر اعضای‌ بدن‌، به‌ پوست‌ نیز صدمه‌ می‌زند. نیکوتین‌ موجود در سیگار با ایجاد انقباض‌ در عروق‌ پوست، تغذیه‌ پوست‌ را مختل‌ می ‌کند. تماس‌ مستقیم‌ پوست‌ با مواد سمی‌ موجود در سیگار هم‌ به‌ این‌ عضو آسیب‌ می‌ رساند. به‌ علاوه، عبور و جذب‌ این‌ مواد از خلال‌ پوست‌ به‌ الیاف‌ کلاژن‌ و الاستین‌ که‌ شادابی‌ و قوام‌ خوب‌ پوست‌ را تضمین‌ می‌ کنند، لطمه‌ می‌ زند؛ همچنین‌ قرار داشتن‌ در معرض‌ دود سیگار باعث‌ تحریک‌ چشم ها و جمع ‌شدن‌ غیرارادی‌ آنها می ‌شود. این‌ عمل‌ بروز چین‌ و چروک های‌ پنجه‌ غازی‌ در طرفین‌ چشم ها را تشدید می ‌کند. تمام‌ این‌ تغییرات‌ باعث‌ می ‌شود فرد سیگاری‌ چهره‌ای‌ رنگ ‌پریده‌ یا به‌ رنگ‌ زرد متمایل‌ به‌ خاکستری‌ داشته‌ باشد و چین‌ و چروک های‌ عمیق‌ در اطراف‌ دهان‌ و چشم‌ وی‌ به‌ وجود آید. دندان ها و ناخن‌ انگشتان‌ این‌ افراد هم‌ به‌ رنگ‌ زرد تیره‌ در می‌ آید. به‌ علاوه، روندهای‌ ترمیمی‌ پوست‌ به‌ خصوص‌ پس‌ از اعمال‌ جراحی ‌ای‌ مثل‌ پیلینگ‌ (لایه ‌برداری‌ شیمیایی (PEELING / و فیس‌ لیفت‌ (FACE LIFT) در اشخاص‌ سیگاری‌ بسیار کند است. به‌ همین‌ دلیل‌ این‌ گونه‌ اقدامات‌ درمانی‌ برای‌ رفع‌ چین‌ و چروک‌ صورت‌  در این‌ افراد عوارض‌ بسیار زیادی‌ دارد. در سال‌ ۱۹۹۲در ژورنال‌ اپیدمیولوژی‌ آمریکا سؤالی‌ مطرح‌ شد مبنی‌ بر این که‌ آیا سیگار کشیدن‌ باعث‌ می‌ شود فرد سیگاری‌ زشت‌ و پیر به‌ نظر برسد؟ در نهایت‌ پاسخ‌ این‌ بود: بله! ۳ـ پرهیز از کشش های غیر ضروری در پوست
نتیجهِ وارد آوردن‌ کشش‌ زیاد به‌ پوست‌ به‌ خصوص‌ اگر تدریجی‌ و مکرر باشد این‌ است‌ که‌ سطح‌ آن‌ گسترش‌ می ‌یابد و پوست‌ اضافه‌ به‌ صورت‌ شل، آویزان‌ و چین‌ خورده‌ درخواهد آمد. از حرکات‌ و حالات‌ اغراق ‌شدهِ صورت‌ باید پرهیز کرد. ورزش ‌دادن‌ شدید عضلات‌ چهره‌ ممکن‌ است‌ با ایجاد کشش‌ غیرضروری‌ باعث‌ کشیدگی‌ و گسترش‌ سطح‌ پوست‌ شود. در واقع شاید این‌ فقط‌ یک‌ افسانه‌ باشد که‌ این‌ نوع‌ورزش ‌دادن‌ پوست‌ صورت‌ مفید است.
عین‌ این‌ مطلب‌ در مورد تغییرات‌ ناگهانی‌ وزن‌ صادق‌ است. افزایش‌ شدید وزن‌ با تجمع‌ مقدار زیادی‌ چربی‌ در زیر پوست‌ همراه‌ است. این‌ مسئله‌ به ‌نوبه‌ خود باعث‌ کشیدگی‌ پوست‌ روی‌ یک‌ لایه‌ ضخیم‌ چربی‌ زیر پوستی‌ می‌ شود. با کاهش‌ ناگهانی‌ وزن، پوستی‌ که‌ قبلاً کشیده‌ شده‌ بود، شل‌ و آویزان‌ و دچار چین‌ و چروک‌ می ‌گردد. بنابراین‌ تعادل‌ در رژیم‌ غذایی‌ را باید رعایت‌ کرد تا از تغییرات‌ ناگهانی‌ وزن‌ جلوگیری‌ شود. با همین‌ منطق، خوابیدن‌ مداوم‌ روی‌ یک‌ طرف‌ چهره‌ باعث‌ کشیدگی‌ پوست‌ آن‌ سمت‌ از صورت‌ می‌ شود.
روش‌ زندگی‌ بایستی‌ هم‌ سلامت‌ جسمی‌ و هم‌ سلامت‌ روانی‌ فرد را تضمین‌ کند.
 
برای‌ تأمین‌ سلامت‌ جسمی‌ رعایت‌ این‌ نکات‌ ضروری‌ است:
الف) فعالیت‌ فیزیکی‌ و ورزشی‌ مناسب؛
که‌ باعث‌ می ‌شود جریان‌ خون‌ اندام های‌ مختلف ، به‌ ویژه‌ پوست‌ افزایش‌ یابد. بعد از یک‌ ورزش‌ مناسب‌ ، رنگ‌ پوست‌ برافروخته‌ می ‌شود. این‌ خون رسانی‌ مناسب‌ در درازمدت‌ به‌ ساختار بهتر پوست‌ کمک‌ می ‌کند.
ب) داشتن‌ برنامه‌ منظم‌ خواب؛
همه‌ ما بعد از یک‌ شب‌ بی ‌خوابی، رنگ‌ پریدگی، چشمان‌ قرمز و تیرگی‌ دور چشمان‌ را تجربه‌ کرده‌ایم. از تکرار بی ‌خوابی های‌ شبانه‌ بایستی‌ پرهیز کرد، زیرا به‌ ساختار پوست‌ آسیب‌ می‌ رساند.
 قرار داشتن‌ در معرض‌ دود سیگار باعث‌ تحریک‌ چشم ها و جمع ‌شدن‌ غیرارادی‌ آنها می ‌شود. این‌ عمل‌ بروز چین‌ و چروک های‌ پنجه‌ غازی‌ در طرفین‌ چشم ها را تشدید می ‌کند. تمام‌ این‌ تغییرات‌ باعث‌ می ‌شود فرد سیگاری‌ چهره‌ای‌ رنگ ‌پریده‌ یا به‌ رنگ‌ زرد متمایل‌ به‌ خاکستری‌ داشته‌ باشد و چین‌ و چروک های‌ عمیق‌ در اطراف‌ دهان‌ و چشم‌ وی‌ به‌ وجود آید.
ج) رژیم‌ غذایی‌ متعادل‌ و سالم؛
این‌ گونه‌ رژیم‌ غذایی‌ در درجه‌ اول‌ از تغییرات‌ ناگهانی‌ وزن‌ جلوگیری‌ می ‌کند و در نتیجه‌ مانع‌ از به‌ وجود آمدن‌ پوست‌ شل، چروکیده‌ و آویزان‌ می ‌شود. رژیم‌ غذایی‌ متعادل‌ و سالم‌ همچنین‌ از کمبودهای‌ تغذیه ‌ای‌ مختلف‌ کمبود ویتامین های‌ A  ، B  ، C  و E   و نیز آهن، روی، پروتئین‌  و اسیدهای‌ چرب‌ ضروری‌ جلوگیری‌ می ‌کند. ویتامین های‌ C ، E و بتاکاروتن ها به‌ عنوان‌ آنتی ‌اکسیدان، نقش‌ ویژه‌ای‌ در جذب‌ رادیکال های‌ آزاد اکسیژن‌ دارند. رادیکال های‌ آزاد اکسیژن‌ در جریان‌ فعل‌ و انفعالات‌ شیمیایی‌ بدن‌ به‌ منظور پاسخ‌ دادن‌ به‌ آسیب های‌ محیطی‌ از جمله‌ پرتوهای‌ خورشید، اشعه‌ ایکس‌ و سیگار به‌ وجود می ‌آیند. این‌ رادیکال های‌ آزاد اگر به‌ غشای‌ سلول های‌ بدن‌ یاDNA هستهِ سلول ها متصل‌ شوند، تغییرات‌ ساختمانی‌ مولکولی‌ به‌ وجود می ‌آورند که‌ در نهایت‌ به‌ پیری‌ زودرس‌ و حتی‌ بدخیمی‌ می ‌انجامند. ۴ـ در پیش گرفتن یک روش سالم زندگی
تأمین‌ سلامت‌ روانی‌ نیز از اهمیت‌ خاصی‌ برخوردار است. وضعیت‌ سلامت‌ روانی‌ و عاطفی‌ هر شخص‌ ارتباط‌ مستقیمی‌ با سلامت‌ پوست‌ وی‌ دارد. برای‌ مثال، به‌ دنبال‌ یک‌ استرس‌ روانی، فرد ممکن‌ است‌ تغییراتی‌ را در پوست‌ خود به‌ صورت‌ رنگ ‌پریدگی‌ یا برافروختگی‌ احساس‌ کند. دیده‌ شده‌ است‌ که‌ در جریان‌ ترس‌ و اضطراب‌ درجه‌ حرارت‌ نوک‌ انگشتان‌ پایین‌ می‌آید. اگر اضطراب‌ تداوم‌ یابد، به‌ پوست‌ نوک‌ انگشتان‌ دست‌ آسیب‌ می‌ رسد. به‌ علاوه، بسیاری‌ از بیماری های‌ پوستی‌ با یک‌ استرس‌ روانی‌ شدت‌ می‌یابند؛ از جمله‌  آکنه‌ (جوش‌ غرور جوانی) ، اگزما و پسوریازیس‌.(PSORIASIS) همچنین‌ خطوط‌ پوست‌ صورت‌ در افراد افسرده‌ که‌ ناشی‌ از انقباض‌ عضلات‌ صورت‌ است، برای‌ مدت های‌ طولانی‌ در وضعیت‌ افسردگی‌ تثبیت‌ می‌شود. ۵ـ تغییر عادات نادرست
خوابیدن‌ به‌ روی‌ صورت‌ می‌ تواند باعث‌ کشیدگی‌ پوست‌ شود. کم‌ کردن‌ حالات‌ چهره‌ به ‌خصوص‌ موقع‌ صحبت‌ کردن، خشم‌ و خندیدن‌ موجب‌ می ‌شود که‌ چین‌ و چروک‌ ناشی‌ از حرکات‌ عضلات‌ صورت‌ کم‌ شود.
دکتر لیلا عطایی فشمی متخصص بیماری های پوست و مو