چند اصل ساده برای تربیت فرزند برای گروه ۳ تا ۱۴ سال
آیا برای تربیت کودکان اصول یکسانی وجود دارد که والدین با رعایت آن اصول بتوانند به نحو مطلوبی عمل کنند؟ هر چند که شاید نتوان اصول کاملاً روشنی را برای تربیت بیان کرد، ولی می‌توان به چند اصل کلی اشاره کرد که فرایند تربیت را آسان‌تر می‌کند. در زیر به برخی آر مهارت‌ها و اصول مهم اشاره می‌شود:
باثبات عمل کنید
ثبات داشتن در رابطه با کودک یکی از اصول مهم فرزندداری است مع‌هذا ممکن است در پیروی از آن در موقعیت‌های روزانه با مشکل مواجه شوید. اگر هنگامی که کودک کاری را انجام می‌دهد به او لبخند بزنید لکن در زمان دیگری همان کار یا شبیه آن را انجام دهد به او سخت بگیرید کودک به شدت دچار سردرگمی می‌شود. چرا این عمل در یک زمان خطای بزرگی بود و در زمان دیگر خنده‌آور؟ هنگامی که اجازه می‌دهید حالات خلقی شما عکس‌العمل‌هایتان را نسبت به کودک تحت تأثیر قرار دهد، قرار گرفتن در این بی‌ثباتی آسان می‌شود. پس مواظب باشید کودک خود را به علت رفتار مثبت که انجام داده تشویق نمایید و به علت رفتار منفی تنبیه نمایید نه اینکه ملاک تشویق یا تنبیه شما حالات خلقی شما باشد. روزی شاد و پرحوصله و روز دیگر به دلایل گوناگون خسته و بی‌حوصله.
هماهنگ باشید
به‌عنوان پدر و مادر لازم است اصول یکسانی داشته باشیم حداقل در جلوی کودکان وانمود کنیم که در تربیت آنان هماهنگیم. اگر رفتاری را پدر تأیید می‌کند و مادر رد، باعث تعارض کودک می‌شود پس بهتر است به عنوان والدین قبلاً با یکدیگر هماهنگ باشیم و حداقل در جلوی کودکان عدم هماهنگی‌مان را بروز ندهیم.
در مورد فرزند خود مؤدب باشید. صحبت مؤدبانه در هنگام خشم و ناراحتی، معلم خوبی برای کودک و نوجوان است که حتی در هنگام خشم به طور صحیحی رفتار کنند.
زمانی خاص برای توجه بدون قید و شرط به بچه‌ها اختصاص می‌دهید
منظور از توجه بدون قید و شرط، یعنی بدون توجه به رفتار کودک زمان خاصی را با وی صحبت می‌کنیم، درد دل می‌کنیم، درد دل او را گوش می‌دهیم و یا بازی می‌کنیم، بستگی به سن فرزندان دارد. وی باید احساس کند زمانی خاص را به وی اختصاص داده‌ایم. می‌توانیم هر روز چند دقیقه و در آخر هفته یک ساعت این کار را انجام دهیم.
رابطه‌ای سالم با کودکتان برقرار کنید
برای ایجاد رابطه‌ای سالم از شیوه گوش دادن فعال استفاده کنید. وقتی فرزندتان چیزی می‌گوید به خوبی به سخنانش گوش دهید، حتی اگر با کودک موافق نیستید، اجازه دهید صحبت‌هایش تمام شود، تماس چشمی مناسب و انجام ندادن کاری دیگر در هنگام صحبت با کودک، به وی می‌فهماند که برای حرف زدن وی ارزش قائلید و عقاید او برای شما مهم است. لحن صحبت شما در هنگام امر کردن به وی باید مؤدبانه باشد و حتی‌الامکان دستوری نباشد. به همان اندازه که نسبت به بهترین دوست خود مؤدب هستید در مورد فرزند خود مؤدب باشید. صحبت مؤدبانه به کودک یاد می‌دهد که حتی در هنگام خشم به طور صحیحی رفتار کنند. اگر خیلی هم از دست فرزند خود ناراحتید بگویید تو فلان کار را انجام دادی و من به این علت عصبانیم ولی توهین نکنید. وعظ کردن و بحث اخلاقی را در حداقل خود بکار برید، زیرا آن‌ها در بازنگه‌داشتن ارتباط، مفید نمی‌باشد.
الگوی مناسبی باشید
هر چه امر می‌کنید، بهتر است در ابتدا خودتان آن کار را انجام دهید و از هر چه فرزندتان را باز می‌دارید خودتان هم انجام ندهید. بچه‌ها بیشتر از آنکه از کلام ما آموزش ببینند، از رفتار ما آموزش می‌بینند. پس ابتدا از خود شروع کنیم.
آزادی و محدودیت زیاد ایجاد نکنید
کودک نباید زیاد آزاد باشد و نه زیاد محدود. محدودیت‌هایی که ایجاد می‌شود باید پایدار و منطقی باشد. اگر می‌گویید شب باید در منزل خودتان بخوابد و منزل کس دیگری نباشد، دلیل آن را توضیح دهید و در برابر اصرار کودک و دیگران کوتاه نیایید. اگر محدودیت‌ها منطقی باشد، چانه بردار نیست و برای آینده کودک بهتر است.
درموقع مناسب به کودک دستور دهید
اگر دستوری که به کودک می‌دهید درحد توانایی‌اش نیست یا اینکه فعلاً سرگرم کار دیگری است و دستورش را اجرا نمی‌کند، به هیچ وجه به وی دستور ندهید زیرا این کار وی را نافرمان بار می‌آورد.
لازم نیست همه خواسته‌های کودک برآورده شود
در این مورد منطقی عمل کنید و بلافاصله بعد از این که کودک چیزی خواست برایش تهیه نکنید. ضمن اینکه باید زیاد او را ناکام نگذارید ولی عمل کردن به همه خواسته‌های او باعث می‌شود در آینده از کنترل شما خارج شود.
مواظب باشید کودک خود را به علت رفتار مثبت که انجام داده تشویق نمایید و به علت رفتار منفی تنبیه نمایید نه اینکه ملاک تشویق یا تنبیه شما حالات خلقی شما باشد.
متناسب سن کودک به او کار و مسئولیت محول کنید
لازم نیست همه کارهای فرزندتان را شما انجام دهید و کودک در منزل فقط مصرف‌کننده باشد. همچنان که کودک رشد می‌کند می‌تواند بسیاری از کارهای خود و خانه را انجام دهد. چنین استقلالی را به کودک بدهید. در غیر این صورت کاملاً متکی به دیگران تربیت می‌شود.
در مورد موفقیت‌ها و شکست‌های کودکان منطقی عمل کنید
برخورد منطقی با شکست‌ها و موفقیت‌ها باعث می‌شود انگیزه برای کارهای بعدی در کودک از بین نرود. بزرگ کردن موفقیت و زیاد منفی جلوه دادن شکست هیچ کدام صحیح نیست. اگر فرزندتان در یک مسابقه ورزشی مدال می‌آورد، آن را زیاده از حد بزرگ و با اهمیت جلوه ندهید، زیرا اگر دوباره نتوانست مدال بیاورد شدیداً احساس بی‌ارزشی می‌کند و اگر هم شکست خورد آن را زیاد مهم تلقی نکنید تا بتواند باز تلاش خود را از سر گیرد. در این مورد، شکست و موفقیت در تحصیل حائز اهمیت ویژه‌ای است.
مرکز روان‌شناختی مهر
