مجموعه‌ای از آیات قرآن کریم است که حدود سی آیه را جمع‌آوری کرده‌ایم درمورد رحمت پروردگار، غفار بودن، توبه پذیر بودن، امید به رحمت الهی داشتن. چطور بگوییم کسی امروز ناامید نباشد، امروز همه امید به رحمت الهی داشته باشد. می‌خواهیم امروز همه امیدوار باشند.
در این روز عزیز عیدی مجموعه ای از رحمت های خداوند را از آیات و روایات جمع آوری کرده ایم که به عنوان هدیه تقدیم می کنیم؛«وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَ لْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُون» (بقره/۱۸۶) خدا چطور بگوید؟ بندگان من اگر سراغ مرا گرفتند، من نزدیک هستم و جواب می‌دهم. «نَبِّئْ عِبادِی» (حجر/۴۹) به بندگان من خبر بده «أَنِّی أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِیمُ».
«قُلْ یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَهِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ» (زمر/۵۳) «اسرَفُوا» گنهکارها، خطابش به صالحین نیست. به انبیاء و اولیاء و شهدا نیست، «لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَهِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً». «وَ إِذا جاءَکَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِآیاتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَیْکُمْ کَتَبَ رَبُّکُمْ عَلى نَفْسِهِ الرَّحْمَهَ» (انعام/۵۴) «کَتَبَ» نوشته است. «أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْکُمْ سُوءاً بِجَهالَهٍ ثُمَّ تابَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ»
«وَ إِنِّی لَغَفَّارٌ لِمَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً ثُمَّ اهْتَدى» (طه/۸۲) «إِلَّا الَّذِینَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ بَیَّنُوا فَأُولئِکَ أَتُوبُ عَلَیْهِمْ وَ أَنَا التَّوَّابُ الرَّحِیم» (بقره/۱۶۰) «أَ لَمْ یَعْلَمُوا» بندگان من خبر ندارند «أَنَّ اللَّهَ هُوَ یَقْبَلُ التَّوْبَهَ عَنْ عِبادِهِ وَ یَأْخُذُ الصَّدَقاتِ وَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ» (توبه/۱۰۴) «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُ التَّوَّابِینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِین» (بقره/۲۲۲) خدا دوست دارد، «وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِین». «أَ فَلا یَتُوبُونَ إِلَى اللَّهِ وَ یَسْتَغْفِرُونَهُ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ» (مائده/۷۴) «وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِیعاً أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» (نور/۳۱)
«إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً» (فرقان/۷۰) سه گناه از زشت‌ترین گناهان را قرآن نام می‌برد، قتل نفس، شرک، فحشاء! بلافاصله بعد می‌فرماید: ««إِلَّا مَنْ تابَ» جرایم و مجازات آنها را بیان می‌کند بعد می‌فرماید: «وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً» کجای عالم سراغ داریم کسی بگوید: من می‌آمرزم، تازه جایزه می‌دهم، پاداش می‌دهم.
«وَ هُوَ الَّذِی یَقْبَلُ التَّوْبَهَ عَنْ عِبادِهِ وَ یَعْفُوا عَنِ السَّیِّئاتِ» (شوری/۲۵)، «وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِیمٌ» (حجرات/۱۲)، «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَهً نَصُوحاً عَسى رَبُّکُمْ أَنْ یُکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ یُدْخِلَکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ» (تحریم/۸)، «وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُکَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِیماً» (نساء/۶۴)، «وَ أَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُمَتِّعْکُمْ مَتاعاً حَسَناً إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى وَ یُؤْتِ کُلَّ ذِی فَضْلٍ فَضْلَهُ وَ إِنْ تَوَلَّوْا فَإِنِّی أَخافُ عَلَیْکُمْ عَذابَ یَوْمٍ کَبِیرٍ» (هود/۳)، «وَ لا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ» (اعراف/۵۶) «إِنَّ رَبِّی لَسَمِیعُ الدُّعاءِ» (ابراهیم/۳۹)، «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ» (فرقان/۷۷) اگر دعا نکنید خدا به شما اعتنا نمی‌کند.
«أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِیلًا ما تَذَکَّرُونَ» (نمل/۶۲)، «فَادْعُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ» (غافر/۱۴) بخوانید مرا. «إِنَّا کُنَّا مِنْ قَبْلُ نَدْعُوهُ إِنَّهُ هُوَ الْبَرُّ الرَّحِیمُ» (طور/۲۸)، «یَسْئَلُهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ کُلَّ یَوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ» (الرحمن/۲۹) ما نیستیم که از خدا درخواست داریم، مگر اینکه بخواهیم گردن‌کشی کنیم. «إِنَ إِبْراهِیمَ لَأَوَّاهٌ حَلِیمٌ» (توبه/۱۱۴) اوّاه یعنی دَعّا، خیلی اهل دعا بود. «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ» (غافر/۶۰)
«فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ إِنَّ رَبِّی قَرِیبٌ مُجِیبٌ» (هود/۶۱) سه مرتبه دعوت به استغفار کرده، در سه جا که یکی«فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ إِنَّ رَبِّی قَرِیبٌ مُجِیبٌ». «وَ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَ تُوبُوا إِلَیْهِ إِنَّ رَبِّی رَحِیمٌ وَدُودٌ» (هود/۹۰) «سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ» (یوسف/۹۸) بیایید در خانه من، من قریب هستم، من مجیب هستم، ودود هستم، من غفور هستم. «لَوْ لا تَسْتَغْفِرُونَ اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ» (نمل/۴۶)، «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کانَ غَفَّارا» (نوح/۱۰)، «وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیم» (بقره/۱۹۹) جمعاً در قرآن کریم بیش از نهصد بار این چند واژه با مشتقاتش آمده است، واژه رحمت، مغفرت، توبه، عفو و گذشت و کَرَم، بیش از نهصد بار در قرآن آمده است.
خدا بیش از ما منتظر ما است
همه روایات از منابع دست اول است، مثل مرحوم کلینی در کافی، مثل شیخ صدوق. این ما نیستیم که منتظر رحمت الهی هستیم، باور کنید که خدا بیش از ما منتظر ما هست. در کافی مرحوم کلینی است که خداوند به حضرت عیسی خطاب کرد: «یا عیسی کَم اُطیلُ النّظَر و اُحسِنُ الطَّلَبَ و َ القَومُ لا یَرجعُونَ» چقدر من چشم به راه بندگانم باشم؟ چقدر مشتاق بندگان خودم باشم؟ ما بیشتر منتظر رحمت خدا هستیم یا خدا منتظر بازگشت ما هست؟
همین که پشیمان شدی، خدا بخشیده است
در کافی است که مرحوم کلینی از امام صادق(ع) نقل کردند. «ما مِن عَبدٍ أَذنَبَ ذَنباً فَنَدِمَ عَلَیهِ اِلاّ غَفَراللهُ لَهُ قَبلَ أَن یَستَغفِرَ» اگر بنده‌ای گناه کرد و پشیمان شد، قبل از اینکه استغفرالله بگوید، خدا او را آمرزیده است. دعا خوب است، دعا کمیل خوب است، دعای عرفه خوب است. نماز توبه و دعای توبه خوب است. ولی امام فرمود: «غَفَراللهُ لَهُ قَبلَ أَن یَستَغفِرَ» پشیمان شدی قبل از اینکه استغفرالله بگویی، خدا آمرزیده است.
شیطان هم در قیامت به رحمت خدا طمع می‌کنند
حدیث بعدی در امالی شیخ صدوق است. امام صادق فرمود: «إِذَا کَانَ یَوْمُ اَلْقِیَامَهِ نَشَرَ اَللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى رَحْمَتَهُ» فردای قیامت خداوند آنچنان رحمتش را گسترش می‌دهد «حَتَّى یَطْمَعَ إِبْلِیسُ فِی رَحْمَتِهِ» ابلیس هم طمع می‌کند در رحمت خداوند.
زیاد استغفار بگویید
حدیث بعدی در عده الداعی است، امام صادق فرمود: «اذا اکثر العبد الاستغفار» وقتی بنده استغفار را زیاد بگوید، وقتی نامه عملش بالا می‌رود، می‌درخشد.
در ثواب الاعمال شیخ صدوق هست، شخصی خدمت امام جواد آمد و عرض کرد: «عَلِّمْنِی شَیْئاً» ذکری یاد من بدهید، «إِذَا أَنَا قُلْتُهُ کُنْتُ مَعَکُمْ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ» من دنیا و آخرت با شما باشم. امام جواد فرمود: «فَقَالَ فَکَتَبَ بِخَطِّهِ أَعْرِفُهُ أَکْثِرْ مِنْ تِلَاوَهِ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ وَ رَطِّبْ شَفَتَیْکَ بِالِاسْتِغْفَارِ» (بحارالأنوار، ج ۹۰، ص ۲۸۴) سوره قدر را زیاد بخوان «وَ رَطِّبْ شَفَتَیْکَ بِالِاسْتِغْفَارِ» یکی هم زیاد استغفار کن.
توبه کن و از اول شروع کن
باز در کافی مرحوم کلینی است. امام باقر(ع) فرمود و راوی محمد بن مسلم است، محمد بن مسلم جزء رده‌های اول اصحاب امام صادق است. امام باقر(ع) به محمد بن مسلم فرمود: «ذنوب المؤمن اذا تابَ» وقتی مؤمن توبه کرد، خدا گناهانش را می‌آمرزد. «فالیعمل المؤمن لما یستأنف» از نو شروع کند، محمد بن مسلم می‌گوید: گفتم: اگر دوباره گناه کرد چه؟ حضرت می‌فرماید: «أ تری العبد المؤمن» تو فکر می‌کنی بنده مؤمن پشیمان شود استغفار کند و دوباره برگردد خدا او را قبول نمی‌کند؟ محمد بن مسلم دوباره سؤال کرد: «فانفعل مراراً»، امام باقر(ع) فرمود: هروقت برگشت توبه کرد خدا دوباره می‌آمرزد. «إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ یَقْبَلُ التَّوْبَهَ وَ یَعْفُو عَنِ السَّیِّئَاتِ» فرمود: «فَإِیَّاکَ أَنْ تُقَنِّطَ الْمُومِنِینَ مِنْ رَحْمَهِ اللَّهِ» (کافی، ج ۲، ص ۴۳۴) محمد بن مسلم با آن شخصیتی که داشت، حضرت به او عتاب کرد. «ایاک» بپرهیز، نکند کسی را نا امید کنی.
چه کنیم دعاهای ما زودتر اجابت شود؟
نماز توبه : مرحوم کلینی در کافی، شیخ صدوق در من لا یحضر و شیخ طوسی در تهذیب، هر سه بزرگوار از امام صادق نقل کردند. در فهرست مفاتیح نوشته نماز امیرالمؤمنین، نماز توبه هم گفته می‌شود. معروف به نماز امیرالمؤمنین است. فرمود: دو تا دو رکعت است، دو رکعت می‌خواند و سلام می‌دهد و باز دو رکعت می‌خواند و سلام می‌دهد. فرقش با نماز صبح این است که در نماز صبح یک قل هو الله می‌خوانید و اینجا بعد از حمد پنجاه قل هو الله می‌خوانید. مجموعاً در چهار رکعت دویست مرتبه «قل هو الله» بخوانیم. امام صادق فرمود: کسی این دوتا دو رکعت نماز را بخواند، صورتش را از قبله برنمی‌گرداند مگر همه گناهانش آمرزیده شده باشد. صدقه بدهید: امام صادق(ع) فرمود: پدرم امام باقر وقتی می‌خواستند دعا کنند، «کان أبی اذا طلب الحاجه طلبها عند زوال الشمس فاذا اراد ذلک قدّم شیئاً فتصدّق» صدقه می‌داد و بعد دعا می‌کرد. یعنی تو به دیگران رحم کن و بعد بگو: «اللهم ارحمنی»رفع گرفتاری کنید: پیامبر فرمود: اگر کسی می‌خواهد دعایش مستجاب شود، گرفتاری یک گرفتار را برطرف کند. همین الآن نیت کن، هرکس هرچه در توانش است، می‌تواند گوسفندی قربانی کند، صدقه کنار بگذارد، مستأجر دارد به مستأجرش رحم کند. هرکس هر مقدار در توانش است، رحم کند. حدیث داریم «مِنْ کَفَّارَاتِ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ إِغَاثَهُ الْمَلْهُوفِ وَ التَّنْفِیسُ عَنِ الْمَکْرُوبِ» (نهجالبلاغه، حکمت ۲۴) امام می‌خواست دعا بخواند، اول صدقه می‌داد. اول یک گرفتاری را برطرف کنیم، رحم کنیم. بعد از دعا شیطان دوباره نمی‌گذارد.دل خانواده را شاد کنید: امام صادق فرمود: «کَانَ أَبِی عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ إِذَا حَزَنَهُ أَمْرٌ جَمَعَ اَلنِّسَاءَ وَ اَلصِّبْیَانَ ثُمَّ دَعَا وَ أَمَّنُوا» (کافی/ج۲/ص۴۸۷) پدرم وقتی غصه‌دار می‌شدند و می‌خواستند دعا کنند، بچه‌ها و زنها را جمع می‌کرد و می‌فرمود: من دعا می‌کنم و شما آمین بگویید. یک کاری کنیم دل زن و فرزندمان را شاد کنیم. در مکارم الاخلاق مرحوم طبرسی است، امیرالمؤمنین فرمود: «لا تستحقروا دعوه احدٍ» دعای احدی را کوچک نشمارید. گاهی خدا دعای کسی را در حق خودش مستجاب نمی‌کند ولی در حق دیگران مستجاب می‌کند.دعای پدر و مادر مستجاب است: در کافی مرحوم کلینی است که امام صادق فرمود: کجا دعا مستجاب است؟ حائر سید الشهداء، بله. زمزم و صفا و مروه و حجر اسماعیل، همه درست است. ولی یکی از جاهایی که دعا مستجاب است «و الیطلب الرجل حاجته عند قبر أبی اذا أمه» کنار قبر پدر و مادرش برود. اگر فرصت ندارید امروز آنجا بروید، یک دعایی کنید، خیراتی بدهید. اگر پدر و مادر زنده هستند، دست پدر و مادر را ببوسیم. آنها برای ما دعا کنند. لقمه ها اثر دارند: حدیث بعدی فرمود: «اذا اراد احدکم ان یستجاب له فلیطیب کسبه و الیَخرُج المظالم الناس» (بحار، ج ۹۳، ص ۳۲۱) لقمه حلال باشد، اگر لقمه حرام بود با لقمه حرام دعا از سقف مسجد بالا نمی‌رود. تصمیم بگیریم اگر در کسب و کار ما حلال و حرام مخلوط شده، لقمه‌ها را حلال کنیم. حق الناس را ادا کنیم.
منبع:
سایت برنامه سمت خدا؛ حجت الاسلام حسینی قمی، “جایگاه دعا در آیات قرآن کریم و روایات اهل‌بیت (ع)”
