در این فرصت بر آن شده ایم که یکی از رذایل اخلاقی که در روایات و منابع دینی به عنوان کلید همه ی بدی ها معرفی شده است بپردازیم.
یکی از جملات و آیایت که روزانه چندین بار در نمازهایمان تکرار می کنیم آیه «غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ»(حمد/۷) می باشد؛ در نمازهای پنج‌گاه مکرر می خوانیم که پروردگارا ما را از جمله گمراهان قرار مده.
چگونه در دام شیطان گرفتار نشویم؟
نخستین گام در جهت پیشگیری از افتادن در دام گمراهان آشنایی با شیوه های اضلال و اغواگری است. دعای ۳۷ صحیفه سجادیه می فرماید: «اگر مردم از فرمانبرداری از خدا، فریب شیطان را نخورند، هیچ گاه گمراه نمی شوند. اگر شیطان باطل را در شکل حق تصویر نمی‌کرد هیچ کس از راه مستقیم الهی گمراه نمی شد». شیطان زشتی ها را در جلوی دید انسان زیبا جلوه می‌دهد.
در قرآن خداوند ما را درباره فریبکاران جن و انس و شیوه های فریبکاری آن ها به صورت مصداقی هم هشدار داده است.
کلید همه شرور
اولین ابزار شیاطین جن و انس برای گمراهی انسان، دروغ است. کاربردی ترین راه گمراهی دروغ گویی است به همین دلیل در روایات اهل بیت (علیهم السلام) دروغ کلید همه شرور نامیده شده است چنانچه در روایتی از امام عسکری (علیه السلام) داریم: همه گناهان و زشتی ها در یک خانه گذاشتند که کلید در آن خانه دروغ است.
ابن حدید در شرح نهج البلاغه می‌گوید شخصی خدمت پیامبر اعظم (صلی الله و علیه وآله) آمد و گفت: کاری به ما یاد بده که اگر انجام دهم به خیر دنیا و آخرت می رسم. حضرت فرمودند: دروغ نگو.
به واقع چه شده است که آنقدر در جامعه با دروغ و دروغگویی مواجه می شویم؟! و از خود گفتن دروغ بدتر آن که این صفت نکوهیده به عنوان یک ارزش تلقی شده و دروغگویان و حتی دیگران بر دروغ ها نام های عامه پسند نظیر “زرنگی” و “زیرکی” می گذارند و در مواردی آن را ضرورت زندگی امروزی و به مصلحت خود و جامعه می دانند…
خیلی از ما آدم ها نه تنها با زبانمان نفاق و دروغ می گوییم بلکه تیپ ها و شخصیت هایمان نیز دروغ گویی را یاد گرفته اند … تیپ ظاهری خود را به دلیل نوع کار تغییر می دهیم، در مقابل رئیس خود به دروغ و چاپلوسی و خوش زبانی و خوش خدمتی می پردازیم و پشت سر او بدترین صحبت ها را می گوییم، در مراسمات مذهبی به شدت می گرییم و استغفار می کنیم و نماز اول وقت و صف اول نماز را برای مصلحت های کاریمان ترک نمی کنیم و از طرف دیگر با دروغ و تزویر کلاه بر سر دیگری می گذاریم.
راحت به ارباب رجوع دروغ می گوییم، به همسر به راحتی دروغ می گوییم، می پرسند پول خرد داری؟ به دروغ می گوییم نه و … این در حالی است که در آیات و روایات این عمل به شدت مذموم شده است. در روایت داریم که حسن بن محبوب از حضرت امام صادق علیه السلام نقل می کند که به حضرت عرض کردم: آیا انسان مؤمن بخیل می شود؟
حضرت فرمودند: آری. عرض کردم: ترسو هم می شود؟
حضرت فرمودند: آری. عرض کردم: مؤمن دروغ می گوید؟
حضرت فرمودند: مؤمن دروغ نمی‌گوید و خیانت در امانت نمی کند. سپس حضرت ادامه دادند: مؤمن ممکن است هر رذیله و صفت بدی پیدا کند مگر خیانت و دروغ. (بحارالانوار، جلد ۷۲ ، صفحه ۱۷۲)
یکی از مسائلی که دیده می شود گاهاً چاشنی دروغ می شود، قسم خوردن است. خود قسم خوردن جز در یک سری مواردی که لازم و واجب است و البته یک سری شرایط و ضوابطی دارد، در مسائل دیگر خیلی مورد پسند نیست. اما متاسفانه امروزه و بخصوص در جامعه ما این امر به وفورمشاهده می شود که مردم برای پیش بردن کارها و کسب درآمد و منفعت نام خدا را به راحتی قسم می خورند و از آن به عنوان وسیله ای برای پیش برد کارها استفاده می کنند که این کار از منظر قرآن کریم ناپسند معرفی شده است.
حال فکر کنید این امر ناپسند بخواهد چاشنی یک گناه و شری بشود، چه از آب در می آید، فقط خدا می داند …
چه کسی اولین قسم دروغ را خورد؟
اولین قسم تاریخ دروغ بود. شیطان در آن باغی که آدم و حوّا بودند، قسم خورد که من خیرخواه شما هستم: «وَقَاسَمَهُمَا إِنِّی لَکُمَا لَمِنَ النَّاصِحِینَ» (اعراف/۲۱) در آیه ی دیگر می فرماید: «اتَّخَذُوا أَیْمَانَهُمْ جُنَّهً» (مجادله/۱۶) آنها سوگندهای خود را سپر قرار دادند، یعنی قسم می خورند، ولی دروغ می گویند. بعضی می گویند: خدا شاهد است، حرف هایم راست است. ولی همین خدا شاهد است را که می گوید، دروغ است: «وَیُشْهِدُ اللَّـهَ عَلَى مَا فِی قَلْبِهِ» (بقره/۲۰۴)
کلام آخر
برای اینکه دروغتان را باور کنند، باید با آن دروغ زندگی کنید، که به این معنی است که اول خودتان آن دروغ را باور کنید. فریب دادن خودتان کاری استرس زا است چون به خاطر آوردن حقیقت چیزی خیلی راحت تر از به خاطر آوردن جزئیات یک دروغ است.
بنابر این اگر وسوسه شدید که دروغ بگویید، کمی ریلکس کنید. به خاطر داشته باشید که عواقب گفتن حقیقت بر جسم و ذهن شما خیلی ساده تر از عواقب گفتن دروغ است. انتخاب گفتن حقیقت فواید زیادی در بر دارد که یکی از آنها حفظ سلامتی جسمی و عقلی شماست. با یک عذر خواهی ساده (اگر کار اشتباهی انجام داده باشید) و اقدام به جبران اشتباه، خیلی زود همه چیز رفع خواهد شد و دیگر لازم نیست مدام نگران فاش شدن دروغتان باشید.
اگر فرد صادق و راستگویی باشید، بر دیگران اثرگذارتر خواهید بود. مردم به شما اعتماد می‌کنند. شاید برعکس به نظر برسد اما افراد راستگو معمولاً بیشتر از افراد دروغگو به چیزهایی که در زندگی می‌خواهند دست می‌یابند و اگر به آنچه که می‌خواهید برسید، استرس کمتری در زندگی خواهید داشت. اگر راستگو باشید، خوب بهتر و راحت تری هم خواهید داشت، سالم‌تر غذا خواهید خورد و همه اینها باعث می شود ظاهر بهتری پیدا کنید.
منابع:آیا یک مومن می تواند دروغ بگوید؟؛ خبر آنلاین، ۲۰ شهریور ۱۳۹۱
دروغ؛ مصلحت اندیشی یا منفعت طلبی!؟؛ سایت پیمان نما
آیا شما هم دشمن خدا هستید؟؛ سایت ایسنا، ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۲
اثرات دروغ گفتن بر سلامتی انسان؛ سایت مردمان، نوشته عصمت برزجی
سایت تسنیم؛ جلسات تفسیر قرآن آیت الله «محمدی ری شهری»
