لزوم شناخت حقوق و وظایف دو جانبه در خانواده

در مقاله ی قبل گفتیم که زن وشوهر باید به حقوق هم احترام بگذارند . از نمونه هاى بارز مراعات حقوق طرفین ، تقسیم کارهاى خانه و زندگى میان زن و شوهر است .وقتى بار سنگین خانواده بر دوش دو انسانى است که با هم زندگى مشترک دارند ، چاره اى جز تقسیم این بار و کار نیست ، تا نه کارى بر زمین بماند و نه بارها بر دوش یکى سنگینى کند.اساس حرمت گزارى به حقوق انسان ، شناخت و مراعات حقوق و وظایف است ، نه صرفا شعار به سود حقوق بشر!
همین که اسلام براى زن ، حق مالکیت و استقلال اقتصادى و انتخاب و… قرار داده است ، نشانه حرمت نهادن به اوست . اینکه شوهر در مقابل همسرش وظایف و تعهداتى دارد ، نشانه دیگرى از این حق و احترام است .خانواده اى که بر شالوده محبت استوار شده باشد ، هر یک از زن و شوهر ، بیش از آنچه که وظیفه شان است ، کار و تلاش مى کنند ، آن هم عاشقانه و از روى مهر و احساس رضایت و خرسندى .
آنچه مانع بروز تشنج و تنش در رفتار همسران است ، وجود حد و حریم براى کارها و وظایف هر یک و انتظار و توقع از یکدیگر در محدوده ی همان حد و حریم و مراعات آن حدود و حقوق است .
در حالات و سیره رسول خدا (صلى الله علیه و آله ) نقل شده است که آن حضرت حتى در کارهاى خانه ، به همسرانش کمک مى کرد: و یخدم فى مهنه اهله (۱) که این بالاتر از تقسیم کار است .آنچه مانع بروز تشنج و تنش در رفتار همسران است ، وجود حد و حریم براى کارها و وظایف هر یک و انتظار و توقع از یکدیگر در محدوده ی همان حد و حریم و مراعات آن حدود و حقوق است .
بار کارها را باید هر دو به دوش بکشند. کارهاى سنگین و خستگى آور و گوناگون خانه ، اگر به دوش یکى بیفتد و دیگرى بى خیال و راحت طلبانه و آسوده خاطر به خواب و تفریح و استراحت و مسافرت هاى خود برسد و غم خانه و فکر مشکلات را نداشته باشد ، ظلمى در حق دیگرى است ، چه زن باشد ، چه شوهر. البته در این گونه موارد ، این زنان هستند که مظلوم خانواده مى شوند و حقشان تباه مى گردد.
این سخن زیباى پیامبر (صلى الله علیه و آله ) که من بهترین شما نسبت به همسران خودم هستم . اگر جلوه هاى متعددى داشته باشد ، یکى هم رافت و عطوفت و کمک و تفقد و حق گزارى و قدرشناسى نسبت به زنان است که حضرت رسول (صلى الله علیه و آله ) هم عملا چنان بوده ، هم به چنین رفتار متعالى و بزرگوارانه اى سفارش مى فرمود و از ستم و اجحاف در حق زنان نهى مى کرد.رسول خدا (صلى الله علیه و آله ) فرمود: ملعون ملعون من ضیع من یعول ؛ (۲)ملعون است ، ملعون است کسى که فرد مورد تکفل خویش را تباه سازد.
تباه ساختن حق افراد زیر دست و تحت تکفل ، که همسرهم یکى از آنان است ، موجب استحقاق لعنت الهى مى شود.
تقسیم کار و مسئولیت ها نیز باید با مراعات توان جسمى و ظرفیت وجودى و طاقت فردى باشد و از تحمیل تکلیفى فوق طاقت بر هر یک از آن دو پرهیز شود.
پایان این مقاله را حدیثى از پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله ) و سخنى از امام صادق (علیه السلام ) قرار مى دهیم :
مردى خدمت پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله ) آمد و در ستایش از اخلاق همسر خود چنین گفت : من زنى دارم که هرگاه وارد خانه مى شوم از من استقبال مى کند و به پیشوازم مى آید و هرگاه که از خانه بیرون مى روم ، مرا بدرقه و مشایعت مى کند. هر گاه مرا اندوهگین و ناراحت مى بیند ، از علت غم و اندوهم مى پرسد. پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله ) فرمود: این زن را به بهشت بشارت بده و به او بگو که تو یکى از کارکنان و کارگزاران خدا هستى و براى هر روز تو، اجر و پاداش هفتاد شهید است . (۳)
در سخنى ارزشمند، امام صادق (علیه السلام ) فرموده است :مرد در زندگى با همسر خود ، بى نیاز از سه چیز نیست :۱- همراهى و هماهنگى با او ، تا به این وسیله ، موافقت و محبت و دوستى او را جلب کند.۲- رفتار نیک و حسن خلق با همسر و به دست آوردن دل او و با آراستگى و حسن ظاهر و جلوه زیبا در چشم او.۳- توسعه و گشایش در مسایل معیشتى .زن نیز در زندگى با شوهرش بى نیاز از سه چیز نیست ، تا توافق کامل با او پدید آید:۱- نگهداشتن خود از هر گونه آلودگى و ناپاکى ، تا بدین وسیله دل شوهر به او اطمینان پیدا کند و در حالات خوشایند و ناپسند و خوب و بد ، اطمینانش محفوظ بماند.۲- نگهدارى شایسته از شوهر و مراقبت از او ، تا عواطف او را نسبت به خویش جلب کند و هنگام لغزش از سوى خود ، آن عاطفه او را کمک کند.۳- اظهار عشق و محبت به شوهر و خویش را آراستن و به ظاهری زیبا در آمدن تا در چشم شوهر ، زیبا جلوه کند و محبت افزون گردد. (۴)
رعایت این نکات ، از نظر عاطفى و تحولات روحى در خانواده ، شرایط مناسب ترى را براى برپایى خیمه عفاف پدید مى آورد و ضامن استحکام بنیان خانواده در سایه تعالیم مکتبى است .