قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم :
بی دینی، نتیجه بی عقلی
قِوامُ المَرءِ عَقلُهُ،ولا دِینَ لِمَن لا عَقلَ لَهُ.(۸/۳۸۶۸؛ روضه الواعظین: ۹)
جان مایه آدمی خرد اوست و کسی که خرد ندارد دین ندارد.
نقش خرد در کسب خوبی ها
انَّما یُدرَکُ الخَیرُ کُلُّهُ بِالعَقلِ، ولا دِینَ لِمَن لا عَقلَ لَهُ.(۸/۳۸۷۴؛ تحف العقول: ۵۴)
خیر و خوبی، تماماً با خرد به دست میآید و کسی که خرد ندارد دین ندارد.
مدارا با مردم، نشانه خردمندی
أعقَلُ النّاسِ أشَدُّهُم مُداراهً لِلنّاسِ.(۸/۳۹۰۲؛ امالی صدوق: ۲۸)
خردمندترین مردم، مدارا کننده ترین آنهاست با مردم.
خردمند و روی آوردن به آخرت
ألا وانَّ مِن عَلاماتِالعَقلِ التَّجافی عَن دارِ الغُرورِ، والانابَهُ الی دارِ الخُلودِ، والتَّزَوُّدُ لِسُکنَی القُبورِ، والتَّأهُّبُ لِیَومِ النُّشورِ.(۸/۳۹۱۰؛ اعلام الدین: ۳۳۳)
از نشانه های خرد است: دوری کردن از سرای فریب و روی آوردن به سرای جاودانی و توشه برگرفتن برای خانه گور و آماده شدن برای روز رستاخیز.
دوستی با مردم، اوج خردمندی
رَأسُ العَقلِ بَعدَ الدِّینِالتَّوَدُّدُ الَی النّاسِ، واصطِناعُ الخَیرِالی کُلِّ بَرٍّ و فاجِرٍ. (۸/۳۶۸۴؛ بحار: ۷۴/۴۰۱)
اوج خِرَد، بعد از دینداری، دوستی با مردم و خوبی کردن به هر آدم نیک و بدی است.
کم شمردن کارهای خوبِ خود
فی صِفَهِ العاقِلِ: یَستَکثِرُ قَلیلَ الخَیرِ مِن غَیرِهِ، ویَستَقِلُّ کَثیرَ الخَیرِ مِن نَفسِهِ.(۷/۳۴۵۴؛ مستدرک الوسایل: ۱/۱۳۲)
در توصیف خردمند: اندک خوبی دیگران را زیاد میبیند و خوبیهای بسیار خود را اندک می شمارد.
