مساءله ۱ – در وجوب اجراء حد بر سارق چند شرط معتبر است :
اول – اینکه شخص دزد به حد بلوغ رسیده باشد، پس اگر طفلى دست به سرقت بزند حد بر او جارى نمى شود، تنها طبق نظرو صلاح دید حاکم تادیب مى شود هر چند که این گناه مکرر از او سر بزند حتى بیش از پنج نوبت ، لکن بعضى از فقها فرموده اند او را در بار اول عفو مى کنند اگر باز هم مرتکب شد تادیب مى گردد، و اگر بعداز تادیب دوباره دزدى کرد سرانگشتان دستش را آن قدر مى خراشند تا خون در آید، اگر باز هم دست به این کار زد آن وقت بند اول انگشتانش را قطع مى کنند، و اگر باز هم تکرار کرد همان معامله را با او مى کنند که با افراد بالغ مى کنند، و درباره سرقت اطفال روایاتى است که در آنها آمده است که این حکم را غیر از رسول خدا صلى الله علیه و آله و من (یعنى امیرالمومنین علیه السلام ) کسى جارى نکرد، بنابراین اشبه همان است که ما گفتیم .
دوم – اینکه عاقل باشد پس اگر دیوانه مرتکب سرقت شود دستش قطع نمى شود، هر چند دیوانه ادوارى باشد و در دور سلامتش مرتکب شده باشد و هر چند که این عمل را تکرار کند، بله اگر ادب کردن در او اثر بگذارد باید تادیب شود.
سوم – اینکه به اختیار خود دزدى کرده باشد نه بتهدید کسى که اگر با تهدید باشد دستش قطع نمى شود.
چهارم – اینکه دزدیش از روى اضطراب نباشد، بنابراین اگر کسى بخاطر رفع اضطرابش دست به دزدى بزند (مثلا در هنگام قطحى براى حفظ جانش دست به دزدى بزند) دستش قطع نمى شود.
پنجم – اینکه مالى محفوظ را دزدیده و پس از باز کردن یا شکستن محفظه آن را ربوده باشد، حال چه اینکه هر دو را خود انجام داده باشد یا آنکه با شرکت شخصى دیگر، پس اگر شخصى غیر او محفظه را باز کرده و او مال را بدون شکستن محفظه از آن خارج کرده باشد، نه دست باز کننده محفظه قطع مى شود و نه دست دزد هر چند که با هم و به کمک هم براى دزدى آمده باشند، چیزى که هست آنکه محفظه را باز کرده آنچه را که تلف کرده و دزد آنچه را که دزدیده ضامن هستند.
ششم – اینکه کالا را از محفظه بیورن بیاورند یا بدست خود و یا به مشارکت غیر، و بیرون آوردن محقق مى شود به اینکه خودش مباشره (مستقیما با دست خود) بیرون آورده باشد مثل اینکه آن را بدوش گرفته بیرون بیاورد، و یا به تسبب (بطور غیر مستقیم و با واسطه ) مثل اینکه متاع را با طناب بسته آن را از داخل محفظه به بیرون کشیده باشد، و یا بر پشت مرکبى که در همان محفظه موجود باشد بار نموده از آنجا خارج کند، و یا آن را به بال مرغى تربیت شده ببندد و پرواز دهد مرغى که عادت کرده دوباره نزد صاحبش بر مى گردد و متاعى که بر بال او بسته شده بصاحبش مى رساند، و یا متاع را بدست دیوانه اى و یا نابالغى بدهد تا او بیرونش ببرد، که در همه این صورتها دست دزد قطع مى شود، و اما اگر آن را بدست طفلى ممیز بدهد در قطع کردن دستش اشکال بلکه منع است .
هفتم – اینکه سارق پدر صاحب مال نباشد که اگر پدر او باشد و مال او را دزیده باشد دستش قطع نمى شود، بخلاف فرزند که اگر مال پدر را بدزدد دست او قطع مى شود، و همچنین اگر مادر از مال فرزندش بدزدد یا خویشاوندان اگر مال یکدیگر را بدزدند دستشان قطع مى شود.
هشتم – اینکه مال را سرى و پنهان از چشم صاحبش دزدیده باشد، و اما اگر بعنوان قهر و غلبه درب خانه کسى را بشکند و یا قفل صندوق متاع او را بشکند و مال او را ببرد دستش قطع نمى شود، بلکه حتى اگر شکستن درب و یا قفل سرى باشد لکن برداشتن و بردن مال علنى و بعنوان قهر و غلبه باشد دستش قطع نمى شود (چون مصداق غارت و امثال آن است نه مصداق دزدى ).
مساءله ۲ – اگر به دو نفر در باز کردن محفظه شریک شوند لکن مال را یکى از آن دو بدزدد تنها دست دزد قطع مى شود نه آن دیگرى ، و اگر یکى از آنها دو به تنهائى محفظه را باز کند ولى مال را با شرکت یکدیگر بدزدند تنها دست آن کس قطع مى شود که هم محفظه را گشوده و هم مال را برده ، و اما اگر در هر دو کار با هم شریک باشند در صورت وجود سایر شرائط دست هر دو قطع مى شود.
مساءله ۳ – در اجراى حد سرقت و همچنین سایر حدود الهى این شرط معتبر است که هیچ شبهه اى در بین نباشد نه شبهه در حکم و نه شبهه در موضوع ، بنابراین اگر یکى از دو نفر شریک گمان کند که شرعا جائز است بدون اجازه کارى کند دستش قطع نمى شود، چون در مسئله شبهه داشته است هر چند آن مقدارى که برداشته از سهم الشرکه اش به مقدار نصاب سرقت بیشتر باشد، و همچنین است اگر برداشتنش به قصد دزدى نباشد چون مى داند که دزدى حرام است لکن بقصد به هم زدن شرکت و تقسیم سرمایه بوده پیش خود گفته است من سهم خود را بر مى دارم و بعدا از شریکم اذن مى گیرم ، بله اگر در این فرض که علم به حرمت سرقت دارد در عین حال بقصد سرقت بردارد دستش قطع مى شود، و همچنین است در شبهه موضوعیه مثل اینکه مال دیگرى را به خیال اینکه مال خودش است بردارد که این عمل دزدى شمرده نمى شود، و اگر از مال مشترک بمقدار سهمش بدزدد دستش قطع نمى شود، و لکن بمقدار یک ربع دینار که نصاب حد سرقت است بیشتر بدزدد دستش قطع مى شود.
مساءله ۴ – در سرقت از مال غنیمت جنگى دو روایت است ، در یکى آمده که دست او قطع نمى شود، و در دیگرى آمده اگر آنچه دزدیده بمقدار یک ربع دینار بیشتر از سهم خودش بوده باشد دستش قطع مى شود و اگر بیشتر نباشد نمى شود.
مساءله ۵ – در قطع دست دزدى فرقى نیست بین اینکه مرد باشد یا زن ، بنابراین دست زن هم قطع مى شود در آنچه که دست مرد در آن قطع مى شود، و نیز فرقى نیست بین اینکه مسلمان باشد یا کافر ذمى ، پس اگر مسلمانى مالى را بدزدد دستش قطع مى شود هر چند که از کافر ذمى باشد، و ذمى هم اگر مرتکب دزدى شود دستش قطع مى شود هر چند که از کافر ذمى باشد، و ذمى هم اگر مرتکب دزدى شود دستش قطع مى شود چه اینکه صاحب مال مسلمان باشد یا ذمى .
مساءله ۶ – اگر امین در امانت خیانت کند و یا رهن مال رهن را بدزدد دستش قطع نمى شود، و همچنین است اگر اجاره دهنده مال مورد اجاره را بدزدد.
مساءله ۷ – اگر اجیر چیزى از مال صاحب کار را بدزدد در صورتیکه صاحب کار گفته باشد مال من نزد تو امانت است دست او قطع نمى شود، ولى اگر صاحب کار کال خود را از او پنهان نموده و در محفظه اى نهاده و اجیر درب آن محفظه و محل را باز کرده و مال او را دزدیده باشد دستش قطع مى شود، و همچنین است اگر شوهر مال محفوظ زنش را و زن مال محفوظ شوهرش را بعد از باز کردن محفظه بدزدد دستش قطع مى شود، و اما اگر صاحب مال مال خود را از همسرش پنهان نکرده باشد قطع نمى شود، بله اگر زن از مال محفوظ شوهرش بعوض نفقه اى که به او نداده بدزدد و مقدار آن برابر نفقه او باشد و یا اگر زیادتر دزدیده زیادیش بقدر ربع دینار نباشد دستش قطع نمى شود، و همچنین قطع مى شود دست میهمان اگر مال میزبان را که از او پنهان کرده بود و در مخفظه نهاده بدزدد، و اما اگر از او پنهان نکرده باشد دستش قطع نمى شود.
مساءله ۸ – اگر کسى مال دیگرى را از محفظه اش بیرون بیاورد به ادعاى اینکه صاحب مال آن را به من بخشیده و یا خودش دستور داده بیرون آورم و صاحب مال ادعا کند که وى آن را دزدیده ، حد از او ساقط مى شود مگر آنکه صاحب مال اقامه بینه کند بر اینکه آن شخص مال او را دزدیده، و همچنین است اگر ادعا کند که این مال از خودم است و صاحب خانه منکر باشد، که در این فرض هر چند قول صاحب خانه با سوگند او مقبول است و مال را از آن شخص مى گیرد لکن آن شخص به جرم دزدى دستش قطع نمى شود.
