یکی از معضلات بزرگ جامعه ما مسئله بد حجابی است در این مقاله می خواهیم عوامل و مولفه های بد حجابی و راهکار های آن را بررسی کنیم.
عوامل بد حجابی در جامعه به دو دسته تقسیم می شود:
الف) عوامل درونی
منظور از عوامل درونی، مجموعه مولفه هایی است که به وجود آوردن این پدیده دخالت داشته و ناشی از عملکرد افراد یک جامعه وسیستم سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر آن است. مهم ترین آنها عبارت است از:
۱. از نظر انسان شناختی و روان شناختی انسان موجودی است که دارای قدرت اختیار می باشد، یعنی، هم توانایی انتخاب راه درست و طی کردن مراتب کمال انسانی را دارد و هم توانایی پیروی از امیال و هواهای نفسانی و طی کردن مدارج انحطاط و سقوط را. قرآن می فرماید: ((انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا))،(۱).
بر این اساس در جامعه ای مانند جامعه اسلامی ما- که بسیاری از احکام، ارزش ها و معارف اسلامی برای اداره جامعه تبیین شده و جای هیچ گونه عذر و بهانه ای نیست- بعضی از احکام الهی (مانند حجاب) از سوی برخی افراد نادیده گرفته می شود، به این اصل و عنصر روان شناختی باز می گردد. به عبارت دیگر یکی از مهم ترین عوامل بدحجابی در جامعه، پیروی از هواهای نفسانی است که خود ناشی از ضعف ایمان و تقوا، تزلزل شخصیت است و می باشد و در مظاهری ازقبیل تجمل گرایی، خودنمایی در مقابل بیگانگان و نمود پیدا می کند. یکی از راه های اصلاح جامعه از این معضل، مقابله با عوامل روان شناختی آن وتقویت ایمان و تقوای افراد جامعه و تقویت انگیزه، عزم و اراده آنان دراجرای احکام الهی و موازین و مقررات اسلامی در سطح جامعه می باشد. قرآن کریم می فرماید: ((ان الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم خداوند سرنوشت هیچ قومی را تغییر نمی دهد، مگر آن که آنان آنچه را درخودشان است تغییر دهند))،(۲).
۲. ریشه های تاریخی این مساله که به اقدامات رژیم پهلوی برای گسترش فرهنگ غربی به ویژه در بعدبرهنگی، بی بند و باری و کشف حجاب بر می گردد، که توانست بخشی ازجامعه ما را دچار این انحراف کند و بی حجابی را در خانواده ها به صورت یک هنجار و ارزش درآورد. روند گسترش این معضل، هر چند با وقوعانقلاب اسلامی و فضای ناشی از دوران دفاع مقدس، تا حد زیادی کنترل شد ولی به دلایل متعددی، رگه ها و ریشه های خود را همچنان حفظ نمود وبعد از تغییر محیط ارزشی جامعه و فاصله گرفتن از فضای معنوی حاصل ازانقلاب و دفاع مقدس، دوباره مجال ظهور و بروز پیدا کرد.
۳. کوتاهی وبی توجهی برخی از مسوولان فرهنگی کشور در تثبیت ارزش ها و احکام اسلامی و تعمیق بخشیدن به آن، از وسایل دیگر گسترش بدحجابی است. گفتنی است که به علت وجود مشکلات ناشی از تثبیت انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی، فشارهای خارجی محاصره های گوناگون اقتصادی، سیاسی و باعث شد که بیشترین وقت و انرژی مسوولان و دستگاه های دولتی به این امور صرف شود و توجه چندانی به مسایل فرهنگی جامعه و اجرای راه کارها و برنامه هایی در جهت تثبیت و تعمیق ارزش ها و احکام اسلامی مبذول نگردد.
۴. بعضی از اقدامات انجام گرفته بعد از سال ۱۳۶۸ (از قبیل سیاست های پولی و ارزی و) که به منظور تسریع در روند توسعه و رشد اقتصادی، صنعت و انجام گرفت، ناخواسته موجب تغییر ارزش های جامعه، به سوی هنجارهای مادی، مدرک گرایی، تجمل پرستی و گردید.
۵. عملکرد منفی و نامطلوب برخی از دستگاه های فرهنگی (از جمله وزارت ارشاد و مطبوعات وابسته در سال های اخیر) و میدان دادن به افراد وعناصری که هیچ اعتقادی به نظام اسلامی ندارند و با استفاد از تسهیلات مادی و معنوی وزارت ارشاد و فضای باز و بدون نظارت جامعه، موجبات نشر و ترویج فرهنگ فاسد منحط دوران پهلوی و ارزشهای حاکم بر جوامع غرب را فراهم و اوضاع فرهنگی کشور را به شدت مسموم و آلوده نمودند به گونه ای که مقام معظم رهبری هشدارهای شدید به مسیولین فرهنگی داده، نارضایتی خود را از عملکرد وزارت ارشاد اعلام نمودند که در نهایت منجربه استعفای وزیر ارشاد گردید.
۶. برخی از افراط و تفریط هایی که در سالهای اولیه انقلاب و بعد از آن در مبارزه با بی حجابی و بد حجابی شد از قبیل استفاده روشهای خشونت آمیز و فیزیکی و باعث بوجود آمدن تنفر وانزجار و بدبینی به این حکم الهی گردید.
۷. اجرا نشدن فریضه مهم امر به معروف و نهی از منکر یا نظارت
ملی به صورت فراگیر و گسترده و نظام مند ازطرف احاد جامعه، که در روایات متعدد ضامن حفظ و سلامت جامعه ازفساد، نا امنی و شمرده شده است.
ب) عوامل بیرونی
مهمترین عامل بیرونی تهاجم فرهنگی گسترده و همه جانبه غرب به ارزش های اسلامی وملی ما، برای بی هویت نمودن نسل جوان، تضعیف باورهای عقیدتی درمردم و در نهایت شکست نظام اسلامی در ایران با استفاده از پیشرفته ترین وسایل تکنولوژی- اعم از نرم افزاری و سخت افزاری، عناصر وابسته داخل در عرصه های فرهنگی و اقتصادی و در جهت حاکم نمودن فرهنگ وارزش ها و مظاهر تمدن غرب. مجموعه عوامل فوق سبب گردیده که متاسفانه علیرغم گذشت بیش از دو دهه از انقلاب اسلامی، معضل بدحجابی در جامعه اسلامی ما وجود داشته باشد. اما در مورد راه های برخوردو مقابله با این پدیده زشت دو راهکار قابل پیش بینی می باشد:
۱. راهکارهای فیزیکی و برخورد از موضع قدرت با متخلفین البته این برخوردباید حساب شده و هنجارمند باشد.
۲. کار بنیادی فرهنگی. مسلما برخوردبا این پدیده به صورت فیزیکی و از طریق دستگاههای دولتی، بسیار دشوار و تا حدی ناممکن است. زیرا اگر ما در مسیله لباس و پوشش اسلامی صرفا بخواهیم از طریق زور وارد شویم، استدلال و منطق نداشته باشیم و نتوانیم حقانیت و لزوم پوشش اسلامی، آثار مثبت و فواید و برکات اجرای این فریضه الهی در ابعاد مختلف زندگی شخصی و اجتماعی افراد و فلسفه حجاب و را با کار فرهنگی مستمر عمیق و ریشه ای با استفاده ازدستگاههای فرهنگی و رسانه های جمعی و مطبوعات و به زیباترین وبهترین صورت، ارایه دلیل و برهان، ثابت کنیم، متاسفانه باید منتظر رواج و گسترش بدحجابی و رواج ارزشهای غربی به صورت گسترده در جامعه اسلامیمان باشیم. عامل مهم دیگری که می تواند ما را در مقابله با این معضل اجتماعی یاری نماید اهتمام جدی جامعه به انجام فریضه امر به معروف ونهی از منکر است. بدیهی است اگر جامعه در این زمینه به صورت جدی وارد عمل شود و این فریضه الهی را منطبق با شرایط و مراتبی که در شرعمقدس معین گردیده، عملی سازد دستگاههای فرهنگی نیز بهتر می توانند درحل این معضل اجتماعی اقدام نمایند.
پی نوشت:
۱- حدادعادل، فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی.
۲- فرامرز رفیع پور، توسعه و تضاد
۳- علی ذوعلم، انقلاب و ارزشها.
۴- شهید مطهری، مساله حجاب.
