در مورد حجاب در قرآن راجع به موی سر اشاره‌ای نشده چه توجیهی وجود دارد؟
——————————————————————————-
«مجتهد» کارشناس دین است و نه چیزی را از نزد خود حلال می‌کند و نه حرام. البته این اختیار را خداوند به پیامبر (ص) و ائمه (ع) نیز نداده است:/ وَ ما ینْطِقُ عَنِ الْهَوی إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْی یوحی،(۱). این آیه درباره رسول مکرم اسلام (ص) است که آن حضرت هرگز بر اساس خواسته‌های نفسانی خود، سخن نمی‌گوید بلکه این سخنان، وحی الهی است که به آن حضرت القا می‌شود.
نکته دیگر آن که برای دریافت احکام الهی، رجوع به قرآن کفایت نمی‌کند. این منطق غیر قابل پذیرش و محکوم است زیرا اولًا در قرآن جزئیات و تفصیل بدیهی‌ترین احکام دینی (مانند نماز و روزه) نیامده است. این که نماز چند رکعت است، چگونه باید خواند و سایر شرایط آن در کجای قرآن بیان شده است؟ ثانیاً خداوند خواسته که علاوه بر قرآن، به مفسران آن یعنی اهل بیت پیامبر (ص) برای دریافت و فهم این مسائل نیز، رجوع شود. ثالثاً به اتفاق شیعه و سنی، پیامبر اکرم (ص)، در حدیث متواتر «ثقلین» شرط نجات از انحرافات را تمسّک به قرآن و عترت دانسته است. از این رو باید علاوه بر قرآن، به روایات نقل شده در این موضوع نیز رجوع گردد. علاوه بر آن که آیات در مورد حجاب، منحصر به آنچه که شما ذکر کردید نیست، بلکه در آیات دیگر، به ابعاد مختلف آن نیز اشاره شده است.
۱. خداوند متعال در سوره «نور»، آیه ۳۱، می‌فرماید: «ای پیامبر به زنان با ایمان بگو روسری‌های خود را بر سینه خود افکنند [تا گردن و سینه با آن پوشانده شود] (/ وَ لْیضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیوبِهِنَ/). «خمر» جمع خمار است و خمار به معنای وسیله و پوششی است که با آن سر خود را می‌پوشانند،(۲). یعنی، همان روسری و مقنعه. آیا با روسری، بینی و یا گردن و سینه خود را می‌پوشانند و یا موی خود را؟ بلکه همان طور که مفسران سنی و شیعه بیان کرده‌اند و شأن نزول آیات، آن را تایید می‌کند، زنان عرب قبل از نزول آیه، اطراف روسری خود را به شانه‌ها یا پشت سر می‌افکندند، به طوری که گردن و کمی از سینه آنان نمایان می‌شد. از این رو قرآن دستور می‌دهد که به گونه‌ای روسری را بر سر خود بیندازید که کاملًا بدن شما پوشیده باشد (تعبیر «ضرب» با «علی» به معنای القا و افکندن با شدّت است و این تعبیر تأکید بر پوشش کامل است). یکی از محققان گوید: در این آیه سخن از پوشش سر نکرده است، اما این امری طبیعی است چرا که این مسأله مسلّم و مفروغ عنه بود و کسی در آن تردیدی نداشت. زنان عرب قبل از این آیات نیز سر خود را می‌پوشاندند و اصلًا معنای روسری و خمار این است و لذا نیازی به بیان و توضیح نداشت،(۳).
۲. در روایتی که از امامان معصوم (ع) در تفسیر این آیه وارد شده است و نیز طبق بیان مفسران صدر اسلام (مانند ابن عباس و) مقصود این است که زنان باید موهای خود را بپوشانند. علاوه بر آن که روسری‌ها را به گونه‌ای بپوشانند که به پشت سر خود نیز نیفکنند تا گردن و سینه‌هایشان پیدا باشد و تنها مواضعی از بدن زن- که دیدن غیر گناه آلود آن برای بیگانگان (نامحرم) جایز است- پوشیده نباشد. برای مرد نگاه به صورت و دست‌های زنان تا مچ اشکال ندارد، البته به شرط این که به قصد تلذّذ نگاه نکند و ریبه (خوف از این که به خاطر نگاه شهوانی و تحریک‌آمیز باشد و او را به فتنه اندازد) نباشد، و گرنه هم بر مرد حرام است به این مواضع نگاه کند و هم بر زن واجب است آنها را بپوشاند،(۴).
۳. در آیه ۶۰ سوره نور فقط به زنان سالمند- که از جهت مسائل نکاح و مسائل شهوانی از کار افتاده‌اند- اجازه داده شده که لباس‌های رویین خود را بر زمین گذارند. البته به شرط این که در برابر مردم خودآرایی نکنند، در عین حال هم از نظر مفسران و هم بر اساس روایات وارده از ائمه معصومین (ع)، مقصود جواز کشف حجاب فقط در خصوص روسری و چادر است. پس مورد استثنا نیز بیانگر این است که در حکم اصلی، پوشش سر و گردن و سینه مورد نظر بوده است.
۴. در مورد جلباب نیز، یک پوشش شبیه چادر (بلندتر، بزرگ‌تر و کامل‌تر از روسری و خمار)، مورد نظر است. چنانکه با مراجعه به کتاب‌های تفسیر و لغت آشکار می‌شود.
برای اطلاع بیشتر: ر. ک: ۱. کتاب‌های تفسیر قرآن مانند: مجمع البیان اثر طبرسی المیزان، اثر علامه طباطبائی نمونه اثر مکارم شیرازی و همکاران کشاف اثر زمخشری التفسیر الکبیر، اثر فخر رازی الصافی اثر مولی محسن فیض کاشانی. ۲. کتاب‌های لغت به ویژه لغات قرآنی مانند المفردات فی غرائب القرآن، اثر راغب اصفهانی قاموس قرآن اثر سید علی اکبر قرشی. ۳. مسأله حجاب، شهید مطهری. ۴. مجله پرسمان، شماره دی ماه ۱۳۸۰ (بحث چرایی پوشش).
پی‌نوشت:
(۱) نجم، آیه ۳
(۲) مفردات راغب
(۳) المصطفوی حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج ۳، قم: نشر الکتاب، ۱۳۹۷ ه، ص ۱۳۰ و ص ۳۵۸
(۴) ر. ک: العروس، الحویزی عبدعلی، تفسیر نور الثقلین، ج ۳، قم: اسماعیلیان، صص ۵۸۹- ۵۹۰
