دیدوبازدید در اسلام از امتیاز خاص به خود برخوردار است، و در ایجاد عواطف انسانی نقش فوق‌العاده‌ای دارد مخصوصاً دیدوبازدیدها اگر از ارحام و ذوی الحقوق صورت پذیرد. به موارد زیر که از آموزه‌های اسلامی برآمده است توجه کتید:
من خدای رحمانم و رحِم را از نام خود اشتقاق نموده‌ام
در حدیث قدسی آمده است که خداوند فرمود: انا الرحمن و هذه الرحم، ششقت لها من اسمی فمن وصلته و من قطعها قطعته. (۱) خداوند سبحان فرمود: من رحمان هستم و نام رحم را از اسم خود مشتق نموده‌ام، پس هر کس صله رحم کند و با بستگان خود پیوند نماید من او را با رحمت صله خواهم کرد، و هر کس قطع رحم کند من رحمت خود را از او قطع خواهم نمود.
صله رحم حساب را آسان و شما را از گناه نگه می‌دارد
امام صادق علیه‌السلام فرمود:
ان صله الرحم و البر لیهونان الحساب و یعصمان من الذنوب فصلوا ارحامکم و یعصمان من الذنوب فصلوا ارحامکم و بروا باخوانکم و لو بحسن السلام و رد الجواب. (۲)
صله رحم و نیکی کردن به برادران حساب را در قیامت آسان می‌کند، و آن دو، آدمی را از گناه محافظت می‌نماید پس شما با ارحام خود صله کنید و به برادران خود نیکی نمایید، اگر چه به سلام کردن و نیکو جواب دادن باشد.
امیر مؤمنان علیه‌السلام می‌فرماید:
زکوه الیسار بر الجیران و صله الارحام. (۳)
زکات کسانی که از تسهیلات مالی برخوردارند نیکی به همسایگان و صله ارحام است.
با رحِمتان صله کنید اگرچه مسافت یک سال راه باشد
از توصیه‌های اکید پیامبر بزرگ اسلام صلی الله علیه و آله در صله رحم می‌خوانیم: که فرمود:
اوصی الشاهد من امتی و الغائب منهم و من فی اصلاب الرجال و ارحام النسأ الی یوم القیامه ان یصل الرحم و ان کانت منه علی مسیره السنه فان ذالک من الدین. (۴)
فرمود: آنان که حاضرند از امت من، و آنان که غایب‌اند و آنان که از اصلاب پدران و ارحام مادران تا روز قیامت به دنیا می‌آیند سفارش می‌کنم که صله رحم نمایند، اگر چه فاصله آن تا ارحامشان به مسافت یک سال باشد، چه آنکه صله رحم از مسائل مهم دین است. امام سجاد علیه‌السلام در دعای مکارم الاخلاق می‌فرماید: و من عقوق ذوی الارحام المبره و من خذلان الاقربین النصره. (۵) بار الها جدائی از ارحام را به نیکی و پیوستگی مبدل فرما و ترک یاری بستگان را به حمایت و نصرت تبدیل فرما، یعنی خدایا توفیقم بده که ارحام خدمت و احسان نمایم.
قطع رحم حساب آخرت را دشوار می‌نماید.
قرآن شریف تسهیلات حسابرسی اعمال آدمی را مرهون صله رحم می‌داند و می‌فرماید: و الذین یصلون ما امر الله به ان یوصل و یخشعون ربهم و یخافون سوء الحساب. (۶) خردمندان باایمان کسانی هستند که دستور باری‌تعالی را در مورد اشخاصی که امر به صله رحم آن‌ها فرموده اطاعت می‌کنند و از خداوند و حسابرسی او بیم دارند.
قطع رحم موجب قطع فیض الهی می‌گردد
ارحام در صله با هم موجب خدمت و احسان به همدیگرند، هر گاه یکی نسبت به دیگری موجبات ایذأ را فراهم نماید، فیض الهی نسبت به هر دو قطع می‌گردد، و این داستان مردی است که به محضر رسول خدا علیه‌السلام رسید، فقال یا رسول الله: ان لی اهلا قد کنت اصلهم و هم یوذونی و قد اردت رفضهم فقال له رسول الله: اذا یرفضکم الله جمیعا. (۷) آن مرد گفت: یا رسول الله من ارحامی دارم و آن‌ها را صله می‌کنم ولی آنان مرا آزار می‌دهند می‌خواهم ترکشان کنم. حضرت فرمود: در این صورت خداوند هر دو شما را ترک خواهد کرد، یعنی خدا فیض و رحمت خود را از شما خواهد برید.
بهترین صله ارحام بازداشتن اذیت از ارحام است
در صله ارحام از پیشوایان معصوم علیه‌السلام سفارش شدیم به هدیه و چیزی برای خویشاوندان خویش ببریم و هدیه کنیم، یعنی بهترین صله رحم هدیه، معتنی به چیز قابل توجهی است که خویشاوندان اعلی به ادنی، و مالدار نسبت به مستضعف تأمین خواهد شد. خلاصه اینکه بهتر است صله رحم به هدیه‌ای تحقق یابد اگر چه به یک شربت آب باشد، ولی بهترین صله (کف الاذی عن الرحم) میباشد که انسان آزار و اذیت خویش را از خویشاوندان خود باز دارد و این حدیث حضرت ابی الحسن الرضا علیه‌السلام از جد بزرگوارشان حضرت صادق علیه‌السلام است فرمود: صل رحمک ولو بشربه من المأ و افضل ما توصل به الرحم کف الذی عنها (۸) صله رحم نما اگر چه به شربت آبی باشد، بهترین صله رحم خوداری ار ایذأ و اذیت ار ارحام است. حضرت امیرالمؤ منین علیه‌السلام صله رحم را که نقش مهمی در تأمین نیازمندیهای جوامع بشری دارد از اوصاف شریف‌ترین و گرامی‌ترین انسانها می‌داند، و می‌فرماید: صله الارحام من افضل شیم الکرام. (۹) صله رحم از بزرگترین خوی و منش مردمان کریم النفس و بزرگوار است.
صله رحم موجب محبت میان خویشاوندان و خواری دشمن است
حضرت امیرالمؤ منین علیه‌السلام در سخن حکیمانه خویش صله رحم را موجب مهر و محبت در بین خویشاوندان دانسته و موجب ذلت و خواری دشمنان دین و اسلام و مسلمین معرفی فرموده است در این مورد است بیان آن حضرت که فرمود: صله الرحم توجت المحبه و تکبت العدو. صله رحم محبوبیت ببار می‌اورد، و موجب خواری و ذلت دشمن است. تحلیل این بیان این است که صله و پیوند خویشاوندی با هدایا و تحف موجبات صفا و صمیمیت و محبت و هماهنگی و وحدت را در بین امت فراهم می‌سازد. و ایجاد این تفاهم و تراحم و خدمات متقابل در بین ارحام مسلمین موجب خشم و غیظ دشمن می‌گردد، چرا که آنان وحدت و همبستگی و پیوند مسلمین را هرگز به صلاح خود و آرمان خود نمی‌دانند. فلذا از صله ارحام مسلمانان و خاصه شیعه بشدت عصبانی و پریشانند. بلی امیرالمؤ منین علیه‌السلام خذلان در بین ارحام را تضییع حقوق خویشاوندان معرفی نموده و می‌فرماید: من دلائل الخذلان الا ستهانه بحقوق الاخوان. (۱۰) یکی از موجبات خذلان و محروم ماندن از نصرت دگران ناچیز شمردن حقوق برادران است. بنابراین از صله رحم با ابعاد وسیعش استقبال نمائیم.
با رحمت اگر چه به یک جرعه آب، صله کن
صل رحمتک ولو بشربه من المأ. (۱۱) امام رضا علیه‌السلام فرمود: با ارحامتان صله کنید اگر چه به یک شربت آبی باشد. بنابراین صله رحم متضمن دیدار از رحم و اعطأ هدیه‌ای میباشد خاصه اگر در راستای خانواده‌های متنفذ و مالدار شایسته است با اهدأ یک قطعه فرش یا یک دستگاه یخچال، و وسائل رفاهی دیگر که فاقد آنند هدیه برند و تا بدینوسیله صله رحم آنان از ارزش والای معنوی و رضا و خشنودی پروردگار مهربان برخوردار باشد.
مؤ من با رحم خویش حتما صله می‌نماید
در قضأ حوائج مؤ من خاصه رحم باشد از رسول خدا علیه‌السلام است که فرمود: من کان یومن بالله و الیوم الاخر فلیصل رحمه. (۱۲) هر کس ایمان به خدا و روز قیامت دارد، پس با رحمتش صله کند. یعنی خویشاوندان خود را دوست بدارد و به آنان احساس لازم را بنماید. ایضا از پیامبر است که فرمود: من احب ان یبسط له فی رزقه، و یوخر له فی اجله فلیصل رحمه. اگر کسی دوست دارد که روزیش زیاد گردد و فراوان شود، و اجلش تأخیر بیفتد پس باید با رحمتش صله کند. یعنی صله ارحام روزی را فراوان سازد و عمر را طولانی کند، و در رأس کارهای خیر انسان است، خاصه که توأم با حل مشکل رحم و تأمین نیازمندیهایشان بوده باشد.
پی نوشتها:
۱- جامع السادات، ج ۲، ص ۲۵۲
۲- کافی، ج ۲، ص ۱۵۷.
۳- فهرست موضوعی غرر، ص ۱۳۳.
۴- کافی، ج ۲، ص ۱۵۱..
۵- مکارم الاخلاق، ص ۳۶۱، ۳۶۴
۶- سوره ۱۳، ایه ۲۱
۷- میزان الحکمه، ص ۸۷
۸- کافی، ج ۲ ص ۱۵۱
۹- فهرست غررالحکم، ص ۱۳۴
۱۰- فهرست موضوعی غررت ص ۸۹
۱۱- مشکوه الانوار، ص ۵۲
۱۲- الترغیب و الترهیب، ج ۳، ص ۳۳۳
