محاسبه خمس
به طور کلی خمس به پس‌اندازی تعلق می‌گیرد که یک سال در نزد شخص مانده و به مصرف نیازهای زندگی شخص نرسیده باشد. منظور از پس‌انداز پولی نیست که از مخارج زندگی زیاد آمده است، بلکه شامل آن چه از برنج و حبوبات و مایحتاج دیگری که اضافه آمده هم می‌شود. خمس این موارد را هم باید پرداخت، حال اگر ممکن است از خود آن و یا قیمت آن.
– چیزهایی که مورد نیاز انسان است و با استفاده عین آن از بین نمی‌رود مانند وسایل زندگی، از قبیل فرش، یخچال و…، وسیله نقلیه و… هر چند سال هم بر آن بگذرد، خمس به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد.
– کسی که درآمد تدریجی و منظم دارد، باید برای خود سال خمسی تعیین کند؛ یعنی یک روز را قرار دهد که در آن روز ببیند چقدر پس‌انداز دارد (در سال اول) و یا چه مقدار بر پس‌اندازش از سال گذشته اضافه شده است (در سال‌های بعد) و خمس یعنی یک‌پنجم آن که باید آن را به مرجع تقلیدش یا کسی که او مجاز بداند، بدهد.
– اگر از درآمد چیزی که به آن احتیاج نداشته‌اید خریداری نموده‌اید و یک سال از خرید آن گذشته، باید خمس آن را بپردازید.
– اگر وسایل زندگی و چیزهای دیگری که به آن‌ها احتیاج دارید مطابق نیاز و جایگاه اجتماعی خریداری نموده؛ برای مثال خانه‌ای مناسب نیازی که دارد و نه بیشتر خریده است، در این صورت باید به دو مطلب توجه شود:
۱ ) اگر آن را در بین سالی که در آن سال درآمد داشته خریداری نموده، لازم نیست خمس آن‌ها را بپردازد. (توجه بفرمایید که منظور از سال، سال خمسی میباشد که زمان آغاز آن، همان وقتی است که اولین درآمد را به دست آورده‌اید).
۲ ) اگر نمی‌داند که در بین سال آن را خریداری نموده است یا بعد از تمام شدن سال، بنابر احتیاط واجب باید با حاکم شرع (افرادی که از طرف مرجع تقلید شخص اجازه دارند تا مسائل این‌گونه را حل کنند) مصالحه کند.
– در صورتی که می‌داند وسایل زندگی را با پولی که پرداخت خمس آن واجب بوده خریداری کرده است، پرداخت خمس آن واجب است.
به طور کلی خمس به پس‌اندازی تعلق می‌گیرد که یک سال در نزد شخص مانده و به مصرف نیازهای زندگی شخص نرسیده باشد.
پرسش و پاسخ پیرامون خمس
پاسخ‌های ارائه شده بنابر نظر مقام معظم رهبری میباشد.
۱. سال خمسی چگونه تعیین می‌شود؟
پاسخ: تعیین سال خمسی امری قراردادی نیست بلکه امری واقعی است و اول سال خمسی هر شخص مساوی با اولین درآمد او میباشد.
۲. من و شوهرم پولی را برای خرید خانه در بانک گذاشته‌ایم و الآن ۲ سال می‌گذرد ولی پولمان به قدری نیست که بتوانیم با آن خانه بخریم آیا به این پول خمس تعلق می‌گیرد؟
پاسخ: سود پس‌انداز شده اگر برای صرف در احتیاجات زندگی باشد و در آینده نزدیک دو تا سه ماه بعد از پایان سال خمسی در همان مورد صرف شود، پرداخت آن واجب نیست ولی اگر بیش از این زمان شود پرداخت خمس آن واجب است و در فرض سؤال پرداخت آن بر شما واجب است.
۳. چنانچه مبلغ پس‌انداز شده به طلا تبدیل شده باشد باز هم پرداخت خمس واجب است؟
پاسخ: آری، با گذشت سال، خمس دارد.
۴. آیا می‌توانم پس‌اندازم را که جهت خرید خانه پس‌انداز کرده‌ام را به همسرم هدیه بدهم تا به آن خمس تعلق نگیرد؟
پاسخ: انجام چنین کاری برای فرار از خمس اشکال دارد و نمی‌توانید چیزی را سوری هدیه کنید و اهدا باید واقعی باشد. توجه بفرمایید که پرداخت وجوهات شرعی باعث کم شدن اموال شما نمی‌شود و هیچ کسی تا کنون به دلیل پرداخت خمس و زکات از پیشرفت اقتصادی محروم نشده، بلکه به عکس این مطلب صادق است.
۵. به هدایایی که در هنگام عقد به ما داده‌اند خمس تعلق می‌گیرد؟
پاسخ: به هدیه و بخشش خمس تعلق نمی‌گیرد.
۶. به وام‌هایی که بعد از ازدواج دریافت کرده‌ایم و ممکن است تا بیش از یک سال در حساب بانکی ما بماند خمس تعلق می‌گیرد؟
پاسخ: وام خمس ندارد، مگر این که عین آن پول موجود باشد و سال بر آن بگذرد، که در این صورت هم فقط به مقداری که اقساطش پرداخت شده، خمس تعلق می‌گیرد و بقیه خمس ندارد.
۷. پولی که سال ۸۷ بابت عمره در بانک گذاشتیم تا الآن که سال ۸۹ است نوبت مشرف شدن ما را اعلام کردند. آیا به این پول خمس تعلق می‌گیرد؟
پاسخ: اصل سپرده اگر از درآمد کسب بوده و خمس آن داده نشده خمس دارد اما سود حاصله اگر پیش از سال عزیمت به سفر حج قابل وصول نبوده جزء درآمد سال وصول محسوب می‌شود که اگر در همان سال هزینه سفر حج شود خمس ندارد.
۸. آیا می‌توان پول خمس را برای ساخت مسجد یا حسینیه در مکانی که احتیاج است خرج کرد؟
پاسخ: خیر، بدون اجازه از دفتر یا نماینده مرجع تقلید، نمی‌توان در خمس تصرف نمود و جایز نیست.
۹. آیا خمس به مال کسی که تحت تکلف پدر و مادر است و با انجام یک پروژه یا ۳ ماه تدریس مبلغی پول دریافت کرده و درآمد غیرثابت دارد تعلق می‌گیرد؟
پاسخ: صرف تحت تکفل بودن دلیل بر ندادن خمس نیست. لذا از اولین درآمدتان و یا همان درآمد غیر دائم اگر یک سال بگذرد و مصرف نشود خمس به آن تعلق می‌گیرد.
تنظیم: مرکز مشاوره
