دوری از تکبر، ریا، غرور

پرسش ـ چگونه ریا، تکبر و غرور را از خود دور کنیم؟

پاسخ ـ اولاً هر چه بیشتر به نقایص وجودی و عیوب باطنی خود واقف گردید صفت تکبر و غرور کمتر می‏شود. همیشه عیوب، گناهان و کاستی‏ها را به یاد داشته باشید تا این رذایل تضعیف گردند. ثانیاً با مطالعه هر چه بیشتر، همت و دید خود را افزایش‏ دهید و خود را با کسانی بسنجید که به قله‏های بسیار رفیع علم و عمل دست یافته ‏اند. آنگاه درخواهید یافت که این پله‏ای که در آن قرار گرفته‏اید بسیار ابتدایی و پایین است. در این باب به کتاب‏هایی چون گلشن ابرار تألیف جمعی از پژوهشگران حوزه رجوع کنید تا همیشه بزرگان را از نظر دور ندارید.

درباره علاج ریا ابتدا باید به مضرات ریا زیاد اندیشید مثل اینکه امام صادق(ع) فرموده: «بپرهیز از ریا زیرا کسی که برای غیر خدا عمل کند خدا او را به همان کسی وامی‏گذارد که ریاکار برای او عمل کرده است.»    (ترجمه میزان الحکمه، ج ۴، روایت ۶۷۸۲. )   و یا رسول اکرم(ص) فرموده: «خداوند هیچ عملی را که مثقال ذره‏ای از ریا داشته باشد نمی‏پذیرد.»    (ترجمه میزان الحکمه، ج ۴، روایت ۶۷۸۶. )   در روایات آمده است که ریا شرک است و اهل ریا در آتش‏ اند.    (همان، باب ۱۴۱۲ و ۱۴۱۴.)   سپس باید به بی‏عقلی ریاکار اندیشد، زیرا کدام عاقل است عملی را انجام دهد که برایش نه تنها نفعی ندارد بلکه این همه وعید درباره‏اش وارد شده است. اگر برای کسب وجاهت دنیوی هم ریا کند هرگز از این ایمنی ندارد که مردم پی به ریاکاری او ببرند و در نظر همان مردمی که برای آنان عمل می‏کند خوار و ذلیل و متهم به ریاکاری گردد.   ( ر.ک: ملااحمد نراقی، معراج السعاده، انتشارات جاویدان، بی‏تا ص ۴۵۸، (فصلِ در بیان علاج ریا). )   اگر ریا بر وجود کسی سایه افکند، شایسته است هر روز، روزی نیم ساعت در فکر مرگ و قبر و قیامت فرو رود و خوب بیندیشد و به راستی در دل جا اندازد که دیر یا زود مرگ به سراغ او خواهد آمد و با دستی تهی و رویی سیاه و باطنی ریا کار از این دنیا خواهد رفت. این فکر در مکانی خلوت انجام گیرد که برای ریختن تکبر و غرور هم بسیار نافع است.

اگر انسان خدا را با همه عظمتش بشناسد و بفهمد که قدرت مطلق به دست اوست و مالک و صاحب اختیار همه مخلوقات می‏باشد و هیچ موجودی از خودش چیزی ندارد و انسان هم یکی از موجودات این عالم هستی است ـ که روزی خاک بوده و خداوند با قدرتش او را تبدیل به نطفه و بعد از طی مراحل متعدّدی در رحم او را به صورت انسان کاملی در آورده و به او عقل، گوش و چشم و سائر قوای ظاهری و باطنی داده و اگر کار خوب و شایسته و عبادتی هم انجام می‏دهد سرمایه‏اش از اوست و با یک اشاره می‏تواند نه تنها انسان بلکه همه هستی را نابود کند ـ هرگز دچار کبر و غرور و ریا نمی‏شود.