سختگیری نکردن در انتخاب همسر

اهمّیت ازدواج و آثار و نتایج آن
ازدواج، هسته اوّل ایجاد خانواده و خانواده نیز سنگ بنای جامعه انسانی است. لذا نوع پایه ‏گذاری، و میزان توجّه و تدبیر در این امر مهم، در پیشرفت و توسعه و نیز انحطاط و سقوط جامعه، تأثیر مستقیم دارد.
ازدواج، عاملی برای رفاه، سکون و گسترش مدنیّت بشری است. صاحبان ادیان، فلاسفه و دانشمندان که همّت خود را صرف برنامه ‏ریزی جهت رفاه، آسایش و امنیّت بشر کرده ‏اند، به این نتیجه رسیده ‏اند که امکان دستیابی به رفاه، بدون تشکیل خانواده‏ای متعهّد و مسئول وجود ندارد. بر این اساس، ازدواج، راهی مهم برای آسایش جامعه و رفاه بشریت است. بنا بر این، ازدواج آثار و نتایج بسیار سازنده ‏ای برای افراد و به تبع آن، برای جامعه دارد که در این جا به برخی از آنها اشاره می‏کنیم:
۱ . ارضای نیازها و گرایش‏های غریزی،
۲ . بقای نسل بشر،
۳ . ایجاد آرامش و اطمینان روحی و روانی و نجات از تنهایی،
۴ . ریشه‏ کن شدن بسیاری از انحرافات و فسادها،
۵ . حفظ و تقویت ایمان و معنویت در افراد (تکمیل شدن دین)،
۶ . تکامل روحی، فکری و جسمی افراد،
۷ . توسعه و رشد ارزش‏های اخلاقی (اعم از فردی و اجتماعی) و… .اسلام و مسئله ازدواج
گمان نمی ‏رود از بین مکاتب و مذاهب جهان، هیچ مکتبی به اندازه اسلام درباره ازدواج، بحث و تأکید کرده باشد. با مطالعه ‏ای سطحی در کتاب‏های فقهی، اخلاقی و منابع حدیث اسلامی و مقایسه آن با آثار سایر ادیان یا مذاهب بشری، درستی این ادّعا، به خوبی روشن می‏گردد و معلوم می‏شود که اسلام، جوانب این مسئله را با چه وسعت نظری دیده و درباره هر جنبه ‏ای از آن، چه دید عالمانه و واقع‏بینانه ‏ای داشته است.
آری! برخلاف بسیاری از مذاهب و مکاتب که با برداشت افراطی یا تفریطی به این مسئله نگاه می‏کنند و گاهی حتی پذیرش آن را به گردن انداختن طوق بندگی و یا بدبختی و عقب‏ماندگی می‏دانند، اسلام با نظر مثبت به ازدواج می‏نگرد و آن را امری نیکو، مستحب و مورد تأکید و از سنن انبیا و اولیای الهی معرفی می‏کند و جوانانی را که بدان تن در می‏دهند، به حقیقت، همگام با آفرینش و طبیعت و بلکه در مسیر سعادت خود می‏داند.ازدواج در دنیای امروز
آنچه مسلّم است، این است که ازدواج در بسیاری از جوامع جهان، از جمله جامعه ما، شکل و رنگ دیگری یافته و تا حدّ زیادی، از اصول و ضوابط عقلی و حتی مذهبی، خارج شده است. در دنیای امروز که با مظاهر فریبنده خود، الگوهای بسیار نامناسبی را برای زندگی افراد معرفی می‏کند، بسیاری از جوانانی که اطلاعات کمی از ازدواج و مسائل مربوط به تشکیل خانواده دارند، گرفتار انتخاب‏های نسنجیده و در نتیجه، شکست‏های جبران ‏ناپذیری در زندگی خویش می‏شوند. بنا بر این در شرایط کنونی، توجّه بیشتر به مسائل ازدواج (خصوصا انتخاب همسر برای جوانان)، یکی از ضروریات زندگی است و جوانان ما باید همیشه این نکته مهم را در نظر بگیرند که انتخاب همسر بدون بررسی، دقت و اندیشه، همانند خریدن یک عینک بدون معاینه، آزمایش و سنجش، برای چشم است ؛ چرا که همان‏گونه که عینک خریداری شده، احتمال دارد که به چشم‏های ما نخورد و حتی زیان و ضررهایی نیز برای چشممان داشته باشد، همسری هم که بدون دقت و بررسی لازم انتخاب شده باشد، همین وضع را داراست.سخت گیری و دقت تا چه اندازه؟!
سختگیری در انتخاب همسر تا آن‏جا که انسان را از سهولت و سهل‏انگاری در انتخاب، باز دارد و او را به دقت لازم و مفید در این امر وادارد، بسیار به‏جا و سازنده است ؛ چرا که وقتی مجموعه دستورات اسلام را در زمینه ازدواج بررسی می‏کنیم، به این نتیجه می‏رسیم که اسلام، درباره بسیاری از مسائل پیرامون ازدواج مثل: مهریه، جهیزیه، ثروت، تشریفات، آداب و رسوم و… به آسان‏گیری و سادگی و عدم سختگیری توصیه می‏نماید. همچنان که در روایات آمده است: «بهترین همسران، کسانی‏اند که مهریه ‏شان کمتر باشد»(۱) و یا در حدیثی نقل شده که: «بهترینْ ازدواج، آسان‏ترینِ آن است»(۲) و… اما هنگامی که سخن، در باب «انتخاب همسر» است، شخص را بر حذر می‏دارد و از او می‏خواهد که معیار و ملاک‏هایی را لحاظ کند و دقت و سختگیری لازم را برای رعایت شدن ملاک‏های واقعی در انتخاب همسر، داشته باشد، چنانچه توصیه شده است که: «بنگر چه گردنبندی برگردنت می‏اندازی!»(۳) و نیز سفارش شده که: «از ازدواج با احمق بپرهیزید»(۴) و یا این که: «از ازدواج با زن زیبایی که اصالت خانوادگی ندارد، دوری کنید»(۵) و ده‏ها مورد دیگر که معیار و ملاک‏های اسلامی را برای یک انتخاب موفق در گزینش همسر برای انسان، مشخص می‏کند.
بنا بر این باید گفت که سختگیری در انتخاب همسر، بسیار ضروری و لازم است و نبود آن، باعث ایجاد مشکلات و دردسرهایی بزرگ برای فرد می‏شود که گاهی برای رهایی از آنها، چاره‏ ای جز طلاق و جدایی باقی نمی‏ماند.
ولیکن سختگیری‏های بی‏مورد که بعضی اوقات فرد را پس از مدتی از ازدواج، بیزار می‏کند و یا موجب تأخیر در ازدواج برای چند سال می‏شود، و همچنین سختگیری‏هایی که ناشی از یک دسته تفکرات ایده آل (آرمانی) و دور از واقعیت (خیالی) باشد، بسیار ناشایست است که انسان باید از آن دوری گزیند.درمان سختگیری‏های افراطی در انتخاب همسر
اگر انسان در مسئله انتخاب همسر، معیار و ملاک صحیح داشته باشد، هیچ وقت دچار سرگردانی و اشتباه نمی‏شود ؛ اما اگر معیار و میزان درستی در جهت انتخاب همسر ایده ‏آل خودش نداشته باشد، حتما دچار سرگردانی و بلاتکلیفی خواهد شد. لذا به این نتیجه می‏رسیم که نداشتن یک ملاک صحیح در انتخاب همسر، انسان را یا به افراط و دقت و وسواس بیش از حد خواهد کشاند و یا او را دچار تفریط و کوتاهی در این امر مهم می‏کند که سبب می‏شود شخص به دردسرهای بزرگی دچار گردد که هر دو مورد، خسارت‏بار و پشیمانی ‏آورند.
حدّ اعتدال و مورد پسند عقل و دین، آن است که انسان، ابتدا ملاک‏های واقعی را در انتخابش به دست آورد و آن گاه، همسری مطابق با آن معیارها برگزیند. و باید بدانیم آن دقتی که در مورد انتخاب همسر، مطرح می‏شود، غیر از سختگیری‏های بی‏مورد و افراطی است ؛ چرا که هیچ وقت، همسرِ کاملِ بدون هیچ عیب و نقص و از هر جهت مطابق با میل انسان، یافت نشده و نمی‏شود.
هیچ انسان غیر معصومی (چه زن و چه مرد) بدون نقص نیست و حتما نقطه ‏ضعف‏هایی دارد. لذا باید به آنان که در امر انتخاب همسر، بسیار سختگیری می‏کنند، بگوییم: آیا خود شما از هر جهت، بی ‏عیب و نقص هستید که به دنبال همسری می‏گردید که از همه عیب‏ها، به دور بوده و صاحب تمامی کمالات و سجایای اخلاقی باشد؟! مسلّما هیچ کس نمی‏تواند چنین ادّعایی بکند. بنا بر این در انتخاب همسر نباید خیلی آرمانگرایانه فکر کنیم ؛ چرا که شرایط زندگی افراد، نوع و شیوه زندگی آنها، طرز فکر و برخوردهایشان و… با هم متفاوت است. لذا هماهنگی و همفکری صد در صد با همسر آینده ‏مان، امکان‏پذیر نیست و همیشه تعدادی ناهماهنگی و فاصله باقی خواهند ماند که ما باید این فاصله ‏ها و ناهماهنگی‏ها را به حداقل برسانیم تا باقی آنها هم به وسیله تفاهم، گذشت، محبّت و بزرگواری، پس از ازدواج، برطرف شوند.
یکی از پیامدهای مهم سختگیری افراطی
یکی از پیامدهای مهمِ سختگیری افراطی در زمینه انتخاب همسر، تأخیر افتادن در کار ازدواج و گاهی هم منصرف شدن شخص از ازدواج و تشکیل خانواده است.
این پیامد، به خودی خود، آثار بسیار منفی‏ای بر زندگی اشخاص دارد که از آن‏جمله است:
۱ . ایجاد ناراحتی‏های عصبی و روانی در فرد، ۲ . بروز انحرافات جنسی و فساد اخلاقی، ۳ . عدم بهره ‏وری از دوران شیرین و بانشاط جوانی، ۴ . تزلزل پایه ‏های اعتقادی و ارزش‏های دینی در فرد، ۵ . عدم آرامش روحی و روانی و از دست دادن قدرت تصمیم ‏گیری ۶ . فاصله گرفتن از موفقیت و سعادت در زندگی و عدم بروز استعدادها.
بنا بر این، یک جوان آگاه، هیچ وقت، خودش را در چنین تنگناها و مشکلاتی گرفتار نمی‏کند؛ بلکه با تقویت روحیه تصمیم‏گیری، پرهیز از تفکّرات آرمانگرایانه (ایده‏آل) و آشنایی با معیارها و ملاک‏های واقعی انتخاب همسر، جلوی این‏گونه سختگیری‏های بی‏مورد و افراطی را می‏گیرد.معیارهای انتخاب همسر
یکی از عوامل مهمی که باعث می‏شود افراد، سختگیری‏های بی ‏مورد و غیر لازم را در زمینه انتخاب همسر نداشته باشند، آگاهی دقیق آنها از معیارها و ملاک‏های واقعیِ انتخاب همسر است. اگر افراد بدانند که مشخصات لازم برای انتخاب شریک زندگی چیست، هرگز در انتخابشان دچار سرگردانی و سختگیریِ بی‏فایده نخواهند شد، همچون مسافری که باید ابتدا مقصد خودش را مشخص کند و بدون آن، یقینا دچار سرگردانی شده، به بیراهه می‏رود و نه ‏تنها انرژی و توانایی خود را هدر می‏دهد، بلکه به مقصد هم نمی‏رسد.
پس در این جا شایسته است که به ذکر برخی از معیارهای انتخاب همسر بپردازیم و به دلیل محدودیت این نوشتار، از توضیح و تفسیر آنها صرف‏نظر می‏نماییم:
۱ . ایمان و پایبندی به دین، ۲ . اخلاق پسندیده انسانی، ۳ . شرافت خانوادگی، ۴ . سلامت جسمی و روحی، ۵ . برخورداری از دانش لازم برای زندگی، ۶ . زیبایی متناسب با همسر، ۷ . کُفْوِ یکدیگر بودن (همتایی) که البته این مورد در برگیرنده بسیاری از شرایط و ملاک‏های مهم است. همتایی را می‏توان در موارد زیر بیان کرد: همتایی دینی و ایمانی، همتایی فرهنگی و فکری، همتایی اخلاقی، همتایی سنّی، همتایی خانوادگی، همتایی اجتماعی و سیاسی، همتایی روحی و روانی، همتایی علمی و عقلی، و… .
منابع:
۱ . تشکیل خانواده در اسلام، علی قائمی، تهران: امیری، نهم، ۱۳۷۵.
۲ . جوانان و انتخاب همسر، علی‏اکبر مظاهری، قم: پارسایان، سیزدهم، ۱۳۸۰.
۳ . بهشت خانواده، سید جواد مصطفوی، تهران: مدرسه، ۱۳۷۹.
۴ . نظام حقوق زن در اسلام، مرتضی مطهری، قم: صدرا، پنجم، ۱۳۷۵.
۵ . حقوق و مسائل خانواده، علی‏اکبر بابازاده، قم: بدر، ۱۳۶۸.
۱ . الکافی، ج ۵، ص ۳۲۴.
۲ . کنز العمال، ج ۱۶، ص ۲۹۶.
۳ . معانی‏الأخبار، ص ۱۴۴.
۴ . بحارالأنوار، ج ۱۰۳، ص ۲۳۷.
۵ . همان، ص ۲۳۲.