قاموس واژه هاى حج(۱)

قاموس واژه هاى حج(1)

احرام

۱ ـ تلبیه (تلبیات اربع)

دومین شرط از شرایط کیفیت و صحت احرام; عبارت است از «تلبیه» و یا «تلبیات اربع» که عبارتند از: «لبَّیک اَلّلهُم لبَّیکَ، لبَّیکَ لا شَریک لَک لَبّیک»، اکتفا به همین مقدار تلبیه کافى است و احرام «حاج» یا «معتمر» صحیح مى باشد.
«محقق حلّى» آورده است که احرام در صورتى محقق خواهد گردید که «تلبیات اربع» گفته شود.۱ و شیخ المحقّقین صاحب جواهر از کتابهاى معتبر فقهى; چونان «الانتصار»، «الغنیه»، «الخلاف» و «التذکره»، به آن نقل اجماع محصّل و منقول نموده است.۲
البته اکثریت قریب به اتفاق فقها با تعبیرهایى چون «الأحوط» و یا «الأحوط الأولى»، گفته اند که: بدنبال «تلبیات فوق» این عبارات را نیز بگوید:
«اِنّ الْحَمدَ واالنِّعمه لَک وَ الْمُلک لاشریکَ لَک لبَیک».
بدیهى است همانطور که اهل اصطلاح مى دانند، این قبیل تعبیرات حمل بر «استحباب» و یا «استحباب مؤکَّد» مى گردد.
«تلبیه هاى چهارگانه» یک بار بیشتر واجب نیست، لیکن تکرار و زیاد گفتن آن تا آنجا که «حاج» و یا «معتمر» قدرت دارد، مستحب است; بویژه در تعقیب هر نماز واجب و یا مستحبى و بهنگام بالا رفتن از بلندى و یا پایین آمدن از سرازیرى و نیز در آخر شب، موقع بیدار شدن از خواب، وقت سوار شدن و هنگام زوال خورشید و همچنین آنگاه که کاروانى را ملاقات مى کنند و بالأخره در سحرگاهان.۳
«تلبیات اربع» در تحقّق احرام آنچنان نقش و دخالت دارد که اگر «حاج» و یا «معتمر» آن را فراموش کند، باید به «میقات» برگردد و گفتن تلبیه را تدارک کند.۴
شیخ الطائفه أبى جعفر محمد بن الحسن الطوسى (م۴۶۰هـ.) در کتاب «النهایه» آورده است: «تلبیه واجب است و ترک آن به هیچ عنوان جایز نیست… و آنچه از تلبیه، حتماً و در شکل فریضه باید گفته شود; «تلبیه هاى چهارگانه» است، آرى اگر تلبیات دیگرى بر «تلبیات اربع» اضافه کند، داراى فضل و ثواب فراوانى است».۵
بنا به نقل ثقه الاسلام کلینى، معاویه بن عمّار تلبیات کامل را از جعفر بن محمد، امام صادق ـ ع ـ به ترتیب ذیل آورده است:
«لبّیک الّلهمَ لبّیک، لبّیک لاشریک لکَ لبّیک، اِنَّ الحَمدَ والنِّعمَهَ وَ لَکَ الْمُلک لاشریک لَک لَبّیک، لبّیک ذَا المَعارِجِ لبّیک، لبَیک داعیاً اِلى دارِالسَّلامِ لبّیک لبیک غفّارَ الذّنوبِ لبّیک، لبیک اهلَ التَّلبِیهِ لَبّیکَ، لبّیکَ ذَا الجَلالِ وَالإِکرام لبّیک، لبّیکَ مرهوباً و مرغوباً اِلیکَ لبَّیک، لبّیک تُبدئ وَ الْمعادُ الیک لبَّیکَ لبّیک کَشّافَ الکُرَبِ العِظامِ لَبَّیکَ، لبَّیکَ عَبدکَ وَ ابْنُ عبدیک لبَّیک، لبّیک یا کریم لبیک».۶
سپس امام ـ ع ـ فرمود: تلبیات مزبور را پس از هر نماز واجب و مستحب و بهنگام سیر و حرکت و ورود به وادى و منزل و ملاقات کاروانها و آنگاه که از خواب بیدار مى شوى و در سحرگاهان و در حد مقدور، تکرار کن و با صداى بلند لبّیک بگو۷ …، همه انبیا و مرسلین به این تلبیات، لبیک مى گفتند. وجمله «لبّیک ذا المعارج» را فراوان تکرارکن; زیرا رسول خداـ ص ـ به هنگام تلبیه گفتن، این جمله را زیاد مى گفتند. و نخستین شخصیتى که در تاریخ تلبیه گفت، حضرت ابراهیم ـ ع ـ بود.
آنگاه حضرت خطاب به راوى این چنین ادامه داد: خداوند شما را به انجام مناسک حج و زیارت بیت الله الحرام دعوت فرمود. پس به دعوت ذات اقدس الهى بوسیله «تلبیه» پاسخ گویید…۸
۲ ـ پوشیدن دو جامه احرام

سومین شرط از شرایط صحت اِحرام، پوشیدن دو جامه است پس از کندن لباسهاى دوخته که یکى را «ازار = لنگ» و دیگرى را «رداء = عبا» مى نامند.۹
محقق حلى در کتاب «شرایع» تحت عنوان «واجبات اِحرام»، سومین واجب از واجبات احرام را «لبس ثوبى الإحرام = پوشیدن دو جامه احرام» دانسته و مى نویسد:
پوشیدن دو جامه مزبور واجب است و آنچه را که در نماز پوشیدن آن جایز نیست، در احرام هم جایز نمى باشد. حال آیا پوشیدن حریر براى زنها جایز است؟ برخى از فقها فتواى به صحت داده اند; زیرا پوشیدن حریر در نماز براى زنان جایز است.۱۰ ولى بعضى از آنها در احرام نهى نموده اند و این به احتیاط نزدیکتر است.۱۱ محرم مى تواند بیش از دو جامه احرام بپوشد و نیز مى تواند آنها را تعویض کند، امّا بهنگام طواف بهتر آن است در همان دو لباسى که در حال احرام پوشیده است، طواف خانه خدا را بجاى آورد.۱۲
شیخ مفید در «باب صفه الإحرام» مى نویسد:
«و یلبس ثوبى احرامه یأتزر باحد هما، و یتوشحّ۱۳ بالآخر، او یرتدى به».۱۴
و محرم باید دو جامه احرام را یکى به عنوان «اِزار» و دیگرى را به عنوان «وشاح» یا
«ردا» بپوشد. جالب توجه این که شاگرد برجسته و پرآوازه شیخ مفید ـ ره ـ ; یعنى شیخ الطائفه ابوجعفر طوسى ـ اعلى الله مقامه ـ عین عبارت استاد خویش را بدون کم و زیاد در کتاب «النهایه…» خود آورده است.۱۵
آنگاه شیخ مفید بهترین و شایسته ترین لباس را جهت احرام، جامه اى مى داند که از پنبه و یا کتاب سفید بافته شده باشد.۱۶
و شیخ صدوق بهترین اوقات را براى احرام، موقع ظهر و پس از فراغت از نماز ظهر دانسته و سپس مى نویسد: «سزاوارتر آن است که احرام پس از نماز واجب انجام پذیرد، ولى در صورت عدم امکان، شش رکعت نماز مستحبى بخواند و سپس محرم گردد. و اگر نتوانست تنها به دو رکعت بسنده کند; بدین ترتیب که در رکعت اوّل پس از حمد، سوره «قُلْ هُوَالله اَحَد» بخواند، و در رکعت دوّم بعد از خواندن سوره مبارکه حمد، سوره «قُلْ یا اَیُّهَا الکافرون» را قرائت کند.۱۷

۱ ـ «فلا ینعقد الإحرام لتمتع و لا لمفرد اِلاّ بها…» شرایع الإسلام فى مسایل الحلال و الحرام، المحقق الحلى ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن الحسن، ج۱ و ۲، ص۲۴۵/ تحقیق و اخراج و تعلیق: عبدالحسین محمد على، منشورات دارالاضواء بیروت ـ لبنان.
۲ ـ جواهر الکلام فى شرح شرایع الأحکام، شیخ الفقها الشیخ محمد حسن النجفى، ج۱۸، ص۲۱۶. دارالکتب الإسلامیه ـ تهران.
۳ ـ ر.کـ : المقنعه، فخرالشیعه محمد بن محمد بن النعمان الملقب بالشیخ المفید، متوفاى ۴۱۳ هـ . ق، ص۳۹۸، مؤسسه النشر الإسلامى، بقم المشرفه.
۴ ـ «لونسى التلبیه وجب علیه العود الى المیقات لتدارکها…»، تحریرالوسیله، امام خمینى ـ ره ـ ، ج۱، ص۴۱۵/ مطبعه الآداب فى النجف الاشرف.
۵ ـ النهایه فى مجرد الفقه و الفتاوى، ص۲۱۵، انتشارات قدس محمّدى.
۶ ـ فروع کافى، ج۴، ص۳۳۶ ـ شیخ مفید ـ ره ـ در کتاب «المقنعه، ص۳۹۸» فراز زیر را نقل کرده است:
«لبّیک اتقرب الیک بحمدِ و آله لبّیک».
۷ ـ شیخ طوسى ـ ره ـ درباره جهریه تلبیات این چنین فتوا مى دهد:
والجهر بها سنّه مؤکّده للرجال، و لیس ذلک على النّساء…
و محقق حلى نیز تحت عنوان «مندوبات تلبیه» نخستین حکم مستحبى تلبیه را: «رفع الصوت بالتلبیه للرّجال…» ذکر کرده است.
و این مبتنى بر روایاتى است که از رسول اکرم ـ ص ـ و امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ ، نقل شده است; از جمله: صحیح عمر بن یزید: «و اجهر بها کلما رکبت و کلما نزلت…» (وسایل الشیعه، باب ۴، من ابواب الإحرام، حدیث ۳) و نیز مرفوع حریز عن الصادقین ـ علیهما السلام ـ : ممّا احرم رسول الله ـ ص ـ اتاه جبرئیل ـ ع ـ فقال له: «مر اصحابک بالعج و الثج; و العج رفع الصوت بالتلبیه، و الثج نحر البدن (وسایل الشیعه، باب ۳۷ من ابواب الإحرام، حدیث ۱) و نیز حدیث مستدرک به نقل از بعضى نسخه هاى فقه الرضا ـ ع ـ : عن رسول الله ـ ص ـ : اتانى جبرئیل فقال: مر اصحابک ان یرفعوا اصواتهم بالتلبیه فانّه من شعار الحج. و سئل النّبى ـ ص ـ فقیل: اىّ الحج افضل؟ قال: العج و الثج، قیل ما العج و الثج؟ قال: العج الضجیح و رفع الصوت بالتلبیه و الثج النحر. (السمتدرک، ج۲، ص ۱۱۶)
و همچنین روایت على ـ ع ـ : قال امیرالمؤمنین ـ ع ـ : جاء جبرئیل الى النبى ـ ص ـ و قال له: اِن التلبیّه شعار المحرم فارفع صوتک بالتلبیه (من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۱۱۴) و نیز حدیث کلینى از ابابصیر: عن ابى عبدالله ـ ع ـ : لیس على النساء جهر بالتلبیه… (فروع کافى، ج۱، ص۲۷۷)
و روایت فضاله بن ایّوب از امام صادق ـ ع ـ : اِنَّ الله وضع عن النساء اربعاً: الجهر بالتلبیه، والسعى بین الصفا و المروه و دخول الکعبه و الإستلام (حجرالأسود). البته همانطور که شیخ حرّ عاملى در ذیل این روایت آورده است: مراد از سعى در اینجا «هروله» است.
چنانچه در حدیث ذیل، در متن خود حدیث منظور از «سعى بین صفا و مروه» آمده است:
عن ابى سعید المکّارى، عن ابى عبدالله ـ ع ـ قال: اِنّ الله ـ عزّ و جَلّ ـ وضع عن النساء اربعاً: الإجهار بالتلبیه، و السعى بین الصفا و المروه; یعنى الهروله، و دخول الکعبه، و استلام الحجر الأسود. (ر.کـ : «وسائل الشیعه، ج۵، باب عدم استحباب جهر النساء بالتلبیه، حدیث ۱ و ۲، ص۵۱/ من منشورات مکتبه الاسلامیه).
۸ ـ فروع کافى، ج۴، ص۳۳۶ .
۹ ـ در منتهى آورده است:
اذا اراد الإحرام وجب علیه نزع ثیابه و لبس ثوبى الاحرام بان تیزر باحدهما و یرتدى بالآخر. (جواهر الکلام، ج۱۸، کتاب الحج، ص۲۳۹.)
۱۰ ـ در صحیحه حریز از امام صادق ـ ع ـ روایت شده است: کلَ ثوب یصلى فیه فلاباس بالإحرام فیه (وسائل الشیعه، باب ۲۷، حدیث ۱).
۱۱ ـ بسیارى از فقهاى معاصر بدین احتیاط گراییده اند، از جمله امام خمینى ـ ره ـ که در مسأله ۲۰ باب «کیفیه الإحرام» کتاب الحج، تحریر الوسیله مى نویسد:
«… بَل الأحوط للنساء ایضاً أن لایکون ثوب احرامهن منا حریر خالص، بل الأحوط لهنّ عدم لبسه الى آخر الإحرام». (تحریر الوسیله، ج۱، ص۴۱۷)
۱۲ ـ شرایع الإسلام … ، ح۱ و ۲، ص۲۴۶ .
۱۳ ـ وَشَحَ (قلّد الوشاح) : حمایل آویخت. توشح بسیفه: تقلد به: شمشیرش را حمایل کرد. تَوَشَّحَ بثوبه. لبسه او ادخله تحت ابطه فالقاه على منکبه: لباسش را پوشید، یا لباس خود را از زیر بغل رد کرد و روى شانه انداخت. (المنجد فى اللغه والاعلام، چاپ ۲۳، ص۹۰۱)
۱۴ ـ المقنعه، شیخ مفید، ص۳۹۶، مؤسسه النشر الإسلامى.
۱۵ ـ النهایه فى مجرد الفقه والفتاوى، ص۲۱۲، انتشارات قدس محمّدى.
۱۶ ـ المقنعه، ص۳۹۶ : و افضل الثیاب للاحرام البیض من القطن او الکتان.
۱۷ ـ النهایه…، شیخ الطائفه، صدوق ـ ره ـ ، ص۲۱۲ و ۲۱۳ .

دیدگاه‌ خود را بنویسید

اشتراک گذاری این صفحه در :
ما را در رسانه های اجتماعی دنبال کنید