سوره اعراف ؛ آیه۳۱
یا بَنِی آدَمَ خُذُواْ زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وکُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یحِبُّ الْمُسْرِفِینَ
ترجمه :
ای فرزندان آدم، نزد هر مسجد (به هنگام نماز) لباس و زینتهای خود را برگیرید و بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید، همانا خداوند اسرافکاران را دوست ندارد.
شاید بتوان گفت: آنچه در قرآن با خطابِ «یا بنی آدم» بیان میشود، مربوط به تمام انسانها و همهی ادیان و از مشترکات آنان است.
قرآن در سوره کهف، آیه ۴۶ به مال و فرزند،«زینت» گفته است: «المال و البنون زینه الحیاه الدّنیا». بنابراین ممکن است، آیه بیانگر این باشد که مال و فرزند خود را هنگام رفتن به مسجد همراه داشته باشید، تا با مال خود، به حل مشکلات اقتصادی مسلمین بپردازید و با حضور فرزند در مساجد و جماعات، مشکلات تربیتی نسل آینده را حل کنید.
اسراف در غذا و پرخوری، منشأ بسیاری از بیماریهای جسمی و روحی و مایهی سنگدلی و محروم شدن ازچشیدن مزهی عبادت است.
گرچه استفاده از زینت و طعام، امری فطری و طبیعی است، ولی در شرایط خاص مانند وجود نیازمندان ومحرومان، باید با آنان همدردی کرد.
امام صادق علیه السلام فرمودند: کسی که رزق یک روز خود را داشته باشد، ولی قانع نباشد و از مردم سؤال و تکدّی کند، از مسرفان است.
اسراف در غذا و پرخوری، منشأ بسیاری از بیماریهای جسمی و روحی و مایهی سنگدلی و محروم شدن ازچشیدن مزهی عبادت است. چنان که پیامبر(ص) فرمودند: «المعده بیت کلّ داء»: معده، کانون هر بیماری است.
پزشکی مسیحی پس از شنیدن این آیه و حدیث گفت: تمام علم طب، در این آیه و این سخن پیامبر شما نهفته است.
امام صادق علیه السلام فرمودند: آنچه باعث از بین رفتن مال و زیان رساندن به بدن باشد، اسراف است.
در روایت دیگری میخوانیم: آن چه در راه خدا مصرف شود ،هرچند بسیار زیاد باشد، اسراف نیست و آنچه در راه معصیت خدا استفاده شود، هرچند اندک باشد، اسراف است.
نتیجه گیری:
۱ – اوّل نماز، آنگاه غذا «عند کلّ مسجد و کلوا و اشربوا» اوّل توجّه به روح و معنویت، آنگاه توجّه به جسم.
۲- صرفهجویی، محبوب خداوند است و بهرهگیری از زینت و غذا، باید دور از اسراف باشد.
قرآن :
۱ – از روزی خدا بخورید و بیاشامید و در زمین به فساد و فتنه انگیزی نپردازید. (بقره – ۶۰)
۲ – از آنچه خدا روزی شما قرار داده است، حلال و پاکیزه بخورید. (مائده – ۸۸)
احادیث:
۱ – نیاز طبیعی هر فرد :
امام باقر (ع): خدای بزرگ آدمی را میان تهی (دارای شکم) آفرید و ناگزیز خوراک و آب می خواهد.(کافی – ۲۸۷/۶)
درباره این سخن حضرت موسی (ع) که در قرآن کریم نقل شده است: « پروردگارا من به هر خیری که برایم بفرستی نیازمندم» ، امام صادق (ع) فرمود : خوراک خواست که به آن نیازمند بود. (بحار – ۳۱۳/۶۶)
۲ – انواع خوراکی ها :
امام صادق (ع) : آنچه از زمین بیرون می آید و خوردن آن بر انسان روا و حلال است سه گونه خوراکی است:
گونه ی اول دانه های گیاهی از گندم، جو، برنج، نخود و کنجد و دیگر دانه های روغنی و سایر دانه ها را شامل می شود. هر دانه ای که بتواند خوراک انسان شود و به او نیرو بخشد، خوردنش حلال است و هر چه در آن زیانی برای بدن انسان وجود داشته باشد خوردن آن حرام است، جز در حال ضرورت.
امام صادق (ع): آنچه نوشیدن آن حلال است که زیاد آن عقل را دگرگون نسازد و آنچه زیاد آن چنین باشد، نوشیدن اندک آن نیز حرام است.
گونه دوم میوه هایی است که از زمین به دست می آید و برای انسان خاصیت غذایی دارد و با خوردن آن نیرومند می شود که خوردن همه آنها حلال است. آنچه به بدن آدمی زیان برساند ، خوردنش حرام است.
گونه سوم انواع تره بارها، سبزی ها و رستنی های دیگر است که خوردن آنها خاصیتی برای آدمی دارد و خوراکی است برای او، که مصرف آنها حلال است و خوردن گونه هایی که برای آدمی زیان بخش است، همچون گیاهان سمی و خرزهره حرام است.
اما آنچه از گوشت جانواران خدا خوردن آنها را حلال دانسته است، گوشت گاو، گوسفند، شتر، پرندگان و گوشت جانوران وحشی که دندان تیز و چنگال درنده ندارند.
آنچه از تخم پرندگان خوردنشان حلال است، تخم هایی است که شکل دو سر آن با یکدیگر تفاوت داشته (بیضی شکل) باشد.
امام صادق (ع): مؤمن ، با شکم گرسنه از خانه خویش بیرون نرود، که این کار بر عزت و کرامت او می افزاید.
از شکار دریایی، خوردن گوشت ماهی هایی حلال است که سطح بدن آنها را فلس هایی پوشانده باشد.
آنچه نوشیدن آنها حلال است، آن است که زیاد آن عقل را دگرگون نسازد و آنچه زیاد آن چنین باشد، نوشیدن اندک آن نیز حرام است.
۳ – عزت اجتماعی و خوراک :
امام صادق (ع): بر مؤمن لازم است که پیش از خوردن طعام (یعنی با شکم گرسنه) از خانه خویش بیرون نرود، که این بر عزت و کرامت او می افزاید.(بحار- ۳۴۱/۶۶)
۴ – افزایش نیازمندی به هنگام سالخوردگی :
امام سجاد (ع): خدایا بر محمد و آل محمد(ص) درود فرصت و گسترده ترین روزی خویش را بر من در ایام سالخوردگی مقرر فرما و بیشترین نیروی خودت را در ایام درماندگی بهره ی من ساز. (صحیفه سجادیه-۱۳۵)
تغذیه در قرآن و حدیث(۲)
قرآن:
۱- رویاندیم در آن (زمین) دانه را * و انگور و علوفه را * و زیتون و خرما را * و باغ های پردرخت را * و میوه و چراگاه را * تا از آن بهره مند شوید. (سوره عبس ۳۲-۲۹)
۲ – خداوند «دام ها را برای شما آفرید» و از آنها می خورید. (سوره نحل-۵)
۳ – اوست آنکه دریا را مسخر شما ساخت تا از آن گوشتی تر و تازه بخورید… (سوره نحل- ۱۴)
۴ – در دام ها برای شما عبرتی است که به شما از شیر آنها می نوشانیم. (سوره مؤمنون-۲۱)
۵ – بیرون می آید از شکم های آنها (زنبور عسل) ، نوشیدنی که رنگ های گوناگون دارد و در آن شفایی است برای مردمان … .(سوره نحل-۶۹)
احادیث:
۱- نان
پیامبر (ص): خدایا به نان ما برکت ده و میان ما و آن جدایی مینداز که اگر نان نبود نه می توانستیم روزه بگیریم، نه نماز بخوانیم و نه دیگر واجبات پرورگار خویش را بجا آوریم. (کافی ۶/۲۸۷)
امام صادق (ع): تن بر نان بنا شده است. (کافی ۶/۲۸۶)
امام صادق (ع): اصل معاش آدمی و زندگی او ، نان است و آب. (بحار ۸۷/۳)
۲- گوشت
پیامبر (ص) به روایت امام صادق (ع): بر شما باد خوردن گوشت، چون گوشت، برای آدمی گوشت می آورد. هر کسی چهل روز بر او بگذرد و در آن فاصله گوشت نخورده باشد، بدخُلق خواهد شد و هر کسی بدخلق شد، به او گوشت بخورانید. (وسائل ۱۷/۲۶)
پیامبر(ص) به روایت امام صادق (ع): آقای خوراک دنیا و آخرت گوشت است و آقای نوشابه های دنیا و آخرت آب. (وسائل ۱۷/۲۷)
پیامبر (ص): خدایا به نان ما برکت ده و میان ما و آن جدایی مینداز که اگر نان نبود نه می توانستیم روزه بگیریم، نه نماز بخوانیم و نه دیگر واجبات پرورگار خویش را بجا آوریم.
پیامبر(ص) به روایت امام صادق (ع): هر کسی چهل روز بر او بگذرد و گوشت نخورده باشد، باید قرض الحسنه بگیرد و گوشت بخورد. (وسائل ۱۷/۲۶)
امام علی (ع) به روایت امام صادق (ع ): چون مسلمانی سست و ضعیف شود، لازم است گوشت و شیر بخورد که خدای بزرگ نیرو را در آنها آفریده است. (خصال ۲/۶۱۷)
امام باقر(ع ): آقای خوراکی ها گوشت است. (بحار ۶۶/۶۰)
پیامبر (ص) : هر کسی چهل روز گوشت نخورد، بداخلاق خواهد شد و هر کسی بداخلاق شد، به او گوشت بخورانید.
امام صادق (ع): گوشت از گوشت به رویش می آید و هر کسی آن را چهل روز ترک کند ، خلق او بد می شود. آن را بخورید که بر توانایی چشم و گوش شما می افزاید. (وسائل ۱۷/۲۶)
امام صادق (ع): گوشت باید هر سه روز یک بار خورده شود که در ماه می شود ده بار، نه بیش از این. (کافی – ۵/۵۱۱)
امام حسن عسگری(ع) می فرماید: اگر می خواهی قوت بگیری، گوشت بخور.
۳ – شیر:
امام علی (ع): شیر گاو دارو و درمان است.
امام باقر(ع): رسول خدا (ص) خوراکی ای نمی خورد و نوشابه ای نمی نوشید مگر اینکه می گفت: «خدایا آن را بر ما مبارک فرماو آن را برای ما به چیزی نیکوتر از آن تبدیلش کن»، یعنی خدایا آن را بر ما مبارک فرما و بیشتر از آن بهره ما قرار ده.
۴- میوه:
امام صادق(ع): مرد باید از هر میوه عمومی برای خانواده خود بخرد.
۵- سبزی ها:
امام صادق: هر چیزی را زینتی است و زینت سفره سبزی خوردن است.
امام صادق (ع): نخوردن شام، باعث پیری زودرس می شود.امام صادق (ع): نخوردن شام، باعث پیری زودرس می شود.
نگهداری تندرستی با خوراک
پیامبر (ص): خوراک شام را فرو نگذارید، هر چند دانه ای خرمای خشک باشد که من از ترک شام برای امّتم از پیری زودرس هراس دارم، زیرا خوراک شام مایه نیرومندی پیر و جوان است.
امام علی (ع): شام پیامبران در آغاز شب است. شام را ترک نکنید که ترک آن سبب ویرانی بدن می شود.
امام باقر (ع): آغاز ویرانی بدن، ترک شام خوردن است.
امام صادق (ع): ترک شام خوردن، مایه پیری زودرس است.
