حقوقى که روزه از یک مسلمان دارد :
در رساله حقوق ، امام سجاد علیه السلام حقوق افعالى را براى انسان مى شمرد ، وقتى به روزه مى رسد و حقى که روزه ، این فریضه الهى از انسان متعهد و مسؤول دارد ، اینگونه بیان مى فرماید :
اما حق روزه آن است که بدانى این پرده اى است که خداوند در برابر زبان ، گوش ، چشم ، فرج و شکمت آویخته تا تو را از آتش بپوشاند ، چنان که در حدیث آمده «روزه سپر آتش است» ، اگر اعضاى خود را در پس این پرده نگاه دارى (و آنها را از گناه حفظ کنى) امید است (از عذاب) محجوب و محفوظ باشى و اگر اعضاء پشت پرده آرام نگیرد و گوشه و کنار آن بالا رود و عضوها براى تجاوز از حدود سرکشد ، چشم نگاه شهوت انگیز کند نیروها که باید براى حفظ بدن بکار رود به راه دیگر مصرف شود ، ممکن است ، پرده پاره گشته بدن بیرون افتد (و طعمه آتش گردد) و لا قوه الا بالله (۱۰)
بلى روزه صحیح، سند شرافت، و معیار هوش، و نیروى اراده انسان است، از این جهت مىتوان کند ذهنى و ضعف اراده را متضاد با روزه دانست.
شرائط روزه دار از امام صادق (ع) :
اول بستن چشم و حفظ کردن آن از نگریستن طولانى به سوى هر چیزى که نهى یا مکروه شده.
امام صادق (علیهالسلام) فرمود : وقتى که روزه هستى باید گوش و چشم و مو و پوست و دیگر اعضاى بدنت روزه باشند ، یعنى از گناهانى که بر آن اعضاء حرام شده اجتناب نمایند و حتى چیزى که قلب را به خود مشغول مى نماید و از ذکر خدا غافل مى سازد ، باید پرهیز کرد. و یا در حدیث دیگر امام مى فرماید :
نباید روز روزه داریت با روز فطرت مساوى و برابر باشد ، که پیامبر (صلى الله علیه و آله) مى فرماید : نگاه تیر مسمومى از تیرهاى ابلیس است ، پس کسى که از لذت آن نگاه بگذرد ، براى ترس از خدا ، خداوند ایمانى به او مرحمت خواهد فرمود که حلاوتش را در قلب خویش احساس نماید.
دوم حفظ زبان از هذیان ، دروغ و غیره است. مراء و جدال را رها کن و خادم خویش را رنج نده و در حال روزه ، با وقار و حلیم باش که هرزگى و هرزه گوئى تو را در حال روزه به جهال و یاوه گویان ملحق نسازد که پیامبر (صلى الله علیه و آله) شنید از زنى که به جاریه خویش فحش و ناسزا مى گفت ، در حالى که روزه دار هم بود ، حضرت براى او دستور فرمود طعامى بیاورند ، فرمود به آن زن که بخور ، عرض کرد یا رسول الله من روزه دارم حضرت فرمود : چگونه روزه دارى و حال آنکه به جاریه ات نسبت ناسزا مى دهى و فحاشى مى کنى و به راستى روزه فقط امساک از طعام و شراب نیست.
داستان دو زن روزه دار که غیبت مردم مى کردند :
روایت شده دو زن در عهد پیامبر (صلى الله علیه و آله) روزه دار بودند ، در آخر روز حالشان از شدت گرسنگى و تشنگى وخیم شد و نزدیک بود که تلف گردند ، پس فرستادند کسى را پیش رسول خدا (صلى الله علیه و آله) که تا از آن حضرت اذن افطار بگیرند ، پیامبر (صلى الله علیه و آله) ظرفى را فرستاد براى آن زنان ، فرمود :
به ایشان بگو که در داخل این ظرف قى کنید آنچه که خوردید ، پس یکى از آن دو قى کرد نیمى از آن ظرف را از لخته هاى خون و گوشت خالص پر کرد و آن دیگرى نیز با قى و استفراق خویش بقیه ظرف را پر نمود ، مردم از این ماجرا به شگفت درآمدند و تعجب کردند ، پیامبر (صلى الله علیه و آله) فرمود : این دو زن از آنچه که بر آنها حلال بود امساک نمودند و بر آنچه که بر آنان حرام بود روزه خویش را باطل نمودند به این صورت که نشستند در کنار هم دیگر ، از مردم غیبت کردند و این است آنچه که پشت سر مردم گفتند که در این ظرف است ، از گوشت هاى آنان.
سوم- نگهدارى گوش از شنیدن هر مکروهى ، زیرا هر چیزى گفتنش حرام است ، شنیدن و گوش فرا دادن به او نیز حرام است و لذا به پیشگاه خداوند گناه شنونده دروغ و خورنده حرام یکسان است که خداوند در قرآن مى فرماید:
سماعون للکذب اکالون للسحت (۱۱)
چهارم- نگهداشتن بقیه اعضاء و جوارح بدن است از قبیل دست و پا از مکاره و نگهدارى شکم از شبهات و غذاهائى که مشتبه است در وقت افطار ، پس معنى ندارد که صائم از غذاى حلال پرهیز کند ، سپس با فعل حرام افطار نماید روزه خویش را (با دروغ و نمامى و غیبت) پس مثال این صائم همانند کسى است که در یک شهر قصرى بسازد و آنگاه شهر را خراب کند که پیامبر (صلى الله علیه و آله) فرمود : چه بسا روزه دارى است که از روزه اش جز گرسنگى و تشنگى چیزى عایدش نمى گردد.
پنجم- از غذاى حلال وقت افطار آن قدر نخورد که معده پر شود که هیچ ظرفى مبغوض تر به پیشگاه خداوند از شکم پرى نیست که از غذاى حلال پر شده باشد که در نتیجه قدرت هیچ گونه عبادتى و بهره بردارى از شب هاى پر فیض ماه رمضان نداشته باشد و ثانیا این عمل با روزه دارى و دستورات روحانى و معنوى روزه و اثرات آن منافات دارد.
ششم- اینکه قلبش بعد از افطار مضطرب و معلق بین خوف و رجا باشد ، زیرا نمى داند که آیا روزه اش مقبول حضرت حق قرار گرفته یا خیر ، آیا با قبولى روزهاش جزء مقربین است یا با عدم قبولى روزه جزء آنهائى که مشمول خشم خداوند هستند مى باشد ، پس این است معنى واقعى و باطنى روزه که این نوع روزه در رتبه انبیاء و اولیاء گرامى خدا خواهد بود. (۱۲)
۱۰- تحف العقول، رساله حقوق امام سجاد ( علیه السلام) ص ۲۹۵
11- سوره مائده، آیه ۴۲
12- از کتاب شریف محجه البیضاء، ج ۲، ص ۱۳۰
