آرایش انتخاباتی/ بی طرفی شورای نگهبان در تأیید صلاحیت ها

گروه‌های سیاسی که یک‌ماه و چند روز پیش هریک با سطحی از بیم و امید نیروهای خود را برای ثبت‌نام روانه فرمانداری‌ها کرده بودند حالا و با اعلام شورای نگهبان، خوان دوم را هم پشت‌سر گذاشتند.خوان اول را باید بررسی صلاحیت‌ها در هیات‌های اجرایی دانست؛ جایی که برخلاف انتظارها، به اولین مانع برای حامیان دولت تبدیل شد. اصلاح‌طلبان فکرش را هم نمی‌کردند وزارت کشور دولتی که رئیسش «مجلس اول» را -که در آن نظارت شورای نگهبان به شکل امروزی آن وجود نداشت، «بهترین مجلس ایران» می‌داند- اقدام به رد صلاحیت چهره‌های سرشناس اصلاحات کرده و نیروهایی چون علی شکوری‌راد، آذر منصوری و… را از گردونه رقابت‌ها کنار بگذارد.
اما اعلام نتایج بررسی این هیات‌ها در بیست‌وهفتمین روز آذرماه شوک اول را به آنها وارد کرد؛ شوکی که البته دامنه آن دامن چهره‌های سرشناسی از جریان رقیب را نیز گرفت و عنوان «رد صلاحیت» را در مقابل نام‌های آشنایی از اصولگرایان و حتی یاران رئیس مجلس قرار داد. هرچه بود این مرحله با چانه‌زنی، اعتراض، پیگیری قانونی و… سپری شد و برخی به گردونه رقابت بازگشتند و برخی هم از همان اول راه پشت در ماندند. در چنین شرایطی شکل‌گیری رقابت‌های انتخاباتی با حضور چند گروه محتمل می‌نمود.۱. اصولگرایان:
این جریان از مدت‌ها پیش تحرکات انتخاباتی خود را با احیای نسخه جدیدی از جمنا آغاز کرده و با توجه به تاثیر عمیقی که عملکرد دولت بر بدنه اجتماعی جریان رقیب داشته، سخت به پیروزی امیدوار است. موضوعی که البته تا حد زیادی محل تردید به‌نظر می‌رسد و به بیان دقیق‌تر، باید گفت هیچ قرینه‌ای برای قرین واقعیت‌بودن آن در دسترس نیست. هرچه باشد اگرچه بدنه اجتماعی حامی دولت به‌واسطه شکست ایده مرکزی آن و عملکردهایی که به بحران اقتصادی و معیشتی کنونی منتهی شده، این روزها سخت دچار ریزش شده اما در آن‌سوی میدان، جامعه احتمالا نگاه چندان مثبتی به منتخبان اصولگرای خود در مقاطع پیشین نیز نداشته باشد و بیش از اصولگرا و اصلاح‌طلب بودن کاندیداها، ملاک‌های دیگری را برای انتخاب خود معیار قرار دهند؛ ملاک‌هایی از جنس برنامه‌های واقعی برای ایجاد تغییر در شرایط ایده و حکمرانی برای آینده کشور. گذشته از آنکه تجربه نشان داده در ایران هیچ جریانی در هیچ انتخاباتی از پیش برنده نیست و به تعدد، مقاطعی وجود داشته که نتیجه به‌طور کامل برخلاف پیش‌بینی‌ها رقم خورده است. این یعنی اصولگرایان باید شمارش جوجه‌ها را به آخر پاییز موکول کنند و گذشته از بازی تکراری وحدت، کثرت و… طرحی نو دراندازند.۲. پایداری:
شواهد حاکی است که از میان اصولگرایان همچنان گروه‌هایی هستند که به توافق نهایی برای ائتلاف واحد نرسیده‌اند. پایداری از جمله این گروه‌هاست. در روزهای گذشته با وجود اینکه گفته می‌شد که هم اعضای پایداری و هم اعضای شورای ائتلاف رسیدن به وحدت را اولویت خود می‌دانند اما هنوز به توافق نهایی نرسیده و اگر وضع به همین رویه پیش رود احتمالا باید دومین لیست اصولگرایان در انتخابات مجلس یازدهم را قطعی دانست؛ لیستی که اگرچه پیش‌بینی می‌شود شباهت‌هایی با لیست شورای ائتلاف داشته باشد، اما به احتمال زیاد مهم‌ترین ویژگی‌اش حضور چهره‌هایی متفاوت خواهد بود که تاکنون بروز چندانی در انتخابات‌های قبلی نداشته‌اند.۳. اصلاح‌طلبان و حامیان دولت:
مهم‌ترین چالش پیش‌روی حامیان دولت برای انتخابات همان‌گونه که ذکر شد، کارنامه‌ای است که افکارعمومی آن را تا حد زیادی به پای این جریان می‌نویسند، جریانی که در دو انتخابات ۹۲ و ۹۶ همه توان خود را برای نشاندن روحانی بر کرسی ریاست‌جهوری به‌کار بست و دست‌کم در پنج سال از این ۶ سال نیز به‌رغم انتقادهای جسته و گریخته در مقاطع مختلف، حامی سرسخت دولت باقی ماند.همین موضوع بسیاری از نیروهای سیاسی اصلاح‌طلب را به این جمع‌بندی رساند که عطای انتخابات را از همان ابتدا به لقایش ببخشند و قید ثبت‌نام را بزنند؛ موضوعی که محمدجواد روح، عضو حزب اتحاد ملت در توصیف آن می‌گوید ‌انگیزه مشارکت سیاسی حتی بین خود نیروهای حزبی نیز از بین رفته، چه برسد به بدنه اجتماعی! چراکه راس جریان اصلاحات بدنه اجتماعی را از دست داده‌اند. از این‌رو اگر در حال حاضر هم مانند دو سال پیش (سال ۹۶) با سوت خاتمی دو، سه‌میلیون نفر در تهران رای می‌دادند، امروز بین اصلاح‌طلبان برای ثبت‌نام کردن و در لیست رفتن کشت‌وکشتار بود، اما الان چون می‌دانند کسی پای صندوق نمی‌آید و درواقع قبر خالی است؛ کسی هم سر آن گریه نمی‌کند!۴. عدالت‌خواهان چپ‌گرا:
این طیف که مجموعه‌ای از کنشگران عدالت‌خواه جوان را دربر می‌گیرد برای عرضه خود به افکارعمومی بیش از هر چیز روی اقدامات نیروهای خود طی یکی، دو سال گذشته در حوزه‌های مختلف و مرزبندی با جناح‌های کلاسیک حاضر در سپهر سیاست ایران حساب باز کرده‌اند. انتخابات پیش‌رو اولین میدانی است که آنها بنا دارند با رویکرد انتقادی رادیکال خود به‌صورت منسجم در آن عرض‌اندام کنند و با شکستن ساختارهای سیاسی قبلی، ویترین انتخاباتی جدیدی را برای جامعه به نمایش بگذارند.۵. وزرای دولت دهم:
آنها را هم اگر بتوان عنوان یک طیف سیاسی مستقل روی‌شان گذاشت، می‌توان جریان دیگری دانست که به اتکای رزومه مدیریتی نیروهای خود حساب ویژه‌ای روی تصاحب کرسی‌های سبز بهارستان کرده‌اند. رسیدن انتخابات به ایستگاه هیات‌های اجرایی و اعلام نتیجه بررسی صلاحیت‌ها توسط شورای نگهبان حالا ترکیب لیست‌های احتمالی را تا حد زیادی دستخوش تغییر قرار داده است. آرایش کلی اما با شدت و ضعف نسبی به‌نظر می‌رسد همانی است که پیش از این انتظار می‌رفت. به بیان دقیق‌تر، اگرچه چهره‌های صاحب‌نامی در این مرحله از ادامه حضور در انتخابات و قرار گرفتن در لیست‌های نهایی بازمانده‌اند اما چهره‌های باقی‌مانده و احتمال تایید صلاحیت برخی از این چهره‌ها در مراحل بعدی، حکایت از آن دارد که شاکله نهایی رقابت انتخاباتی اسفندماه نسبت به قبل بدون تغییر چشمگیری باقی بماند.
 مفاسد اقتصادی و اداری در مرکزیت بررسی صلاحیت‌ها
هرچند آمار رسمی نشان می‌دهد بین احساس فساد با واقعیت آن در کشور فاصله معنی‌داری وجود دارد، اما همان درصدهایی که از وجود فساد به‌ویژه مفاسد اداری و اقتصادی مورد تایید است، زیاد است و لزوم مبارزه و رفع آن بر کسی پوشیده نیست. مردم امروز این مساله یعنی مبارزه با فساد و جلوگیری از گسترش آن را یک اولویت می‌دانند و از همین منظر هم عملکرد سیدابراهیم رئیسی در قوه قضائیه را مورد تایید قرار می‌دهند و از دیگر روسای قوا و دیگر مسئولان کشور هم می‌خواهند وارد مسیر مبارزه جدی و واقعی با فساد شوند.مبارزه با فساد که نتیجه آن گسترش عدالت اجتماعی و اقتصادی در جامعه است، مطالبه بخش عمده مردمی است که در مقاطعی چون اعتراض به ماجرای صندوق‌های مالی و اعتباری، ماجرای صندوق ذخیره فرهنگیان، ماجرای حقوق‌های نجومی و… دست به اعتراض زدند و نارضایتی خود را اعلام کردند.
در کنار مردم جریاناتی هم از میان نخبگان و فعالان سیاسی و اجتماعی چه از میان اصولگرایان، چه اصلاح‌طلبان و البته جریانات دانشجویی از چند سال پیش تمرکز خود را بر مبارزه با فساد گذاشتند و پرونده‌هایی چون کرسنت، حقوق‌های نجومی و قانونگذاری در مواردی چون مالیات بر خانه‌های خالی و ثبت اموال مسئولان را پیگیری کردند. حالا اما به‌نظر می‌رسد این مطالبه که به‌نوعی تبدیل به گفتمان رایجی هم شده است، این‌بار دستورکار اصلی شورای نگهبان برای بررسی صلاحیت نامزدهای ورود به مجلس شورای اسلامی بوده و به‌عنوان یکی از مبانی تصمیم مورد توجه قرار گرفته است. عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان روز گذشته با تاکید بر همین مساله اظهار کرد: «یکی از موضوعاتی که در روند رسیدگی به پرونده‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد، موضوع سوء‌استفاده‌ها از موقعیت شغلی است. افراد به‌دلیل سمت‌هایی که در جاهای مختلف دارند، ممکن است سوء‌استفاده‌هایی داشته باشند، کلاهبرداری و جعل اسناد ازجمله تخلفاتی بود که در بررسی بعضی پرونده‌ها به ما گزارش شده بود.»
او همچنین تاکید کرد: «در حوزه ارتشا، تضییع حقوق بیت‌المال و تحصیل مال نامشروع مواردی گزارش شده بود. در مواردی سوابق محکومیت در حوزه‌های مختلف را داریم، این محکومیت‌ها حتی در مورد مصالح امنیتی وجود دارد که البته تعداد آنها کم است. از طرف دیگر اینکه عمده دلایل برای ردصلاحیت‌ها، اقتصادی و سوء‌استفاده از موقعیت شغلی بوده یک سود دیگر برای کلیت کشور و مجلس هم به‌همراه دارد و آن این است که برای چنین امری نیاز به سند و مدارک قطعی وجود دارد و لازم است مدارک محکمه‌پسندی توسط شورای نگهبان جمع‌آوری شود و از آنجایی که معمولا با همراهی مراجع چهارگانه این اقدام با دقت صورت می‌پذیرد، هم دست سوءاستفاده‌کنندگان از بیت‌المال، جایگاه و پست‌های مختلف را می‌بندد و همزمان امکان شایعه و فضاسازی برای ردصلاحیت‌شدگان را هم به‌صورت قابل‌توجهی محدود خواهد کرد.»
نیمی از اعضای فراکسیون امید تایید صلاحیت شدند
روز گذشته و بعد از اعلام خبر اتمام رسیدگی به پرونده داوطلبان حضور در انتخابات مجلس، اخبار مختلفی درمورد افراد تایید یا ردصلاحیت‌شده در مجلس منتشر شد. برخی از این افراد چه از فعالان سیاسی و چه نمایندگان کنونی مجلس و دیگر اقشاری که داوطلب حضور در مجلس شده بودند در گفت‌وگو با برخی رسانه‌ها خبر تایید یا ردصلاحیت خود را اعلام کردند، هرچند بعضی همچنان پیامک تایید یا ردصلاحیت را دریافت نکرده‌اند.  در این میان تلاش کردیم با مراجعه به نمایندگان کنونی مجلس، داوطلبان و چهره‌های مشهور سیاسی و اجتماعی نسبت به کسب خبر درخصوص تایید یا ردصلاحیت‌ها اقدام کنیم و با اخبار رسمی منتشرشده در برخی رسانه‌ها، ترکیب کلی نفرات تایید و ردصلاحیت‌شده را استخراج کنیم. در این فرصت محدود تلاش شد تمرکز بیشتر بر نمایندگان کنونی مجلس و چهره‌های سیاسی باشد و آمار دقیق‌تری نسبت به این دو گروه کسب‌شده و به اطلاع مخاطبان برسد. طبق این بررسی‌ها به‌نظر می‌رسد بیش از ۴۵ نفر از نمایندگان عضو فراکسیون امید مجلس تایید صلاحیت شده‌اند که در کنار چهره‌های مشهور دیگری که از این جریان توانسته‌اند وارد میدان رقابت شوند، بعید نیست که آنها در بسیاری از شهرها لیست‌های اختصاصی خود را به‌صورت کامل ارائه خواهند کرد. از این‌رو به‌نظر می‌رسد در تهران احتمالا مجید انصاری سرلیست آنها خواهد بود.
اسامی برخی از افراد تایید شده فراکسیون امید به این شرح است: مسعود پزشکیان، محمدعلی وکیلی، مصطفی کواکبیان سهیلا جلودارزاده، احمد مازنی‌، پروانه مافی، محمدرضا بادامچی، سیدفرید موسوی، ابوالفضل سروش، فریده اولادقبا، علیرضا رحیمی، علیرضا محجوب، سعید باستانی، محسن علیجانی‌زمانی، داوود محمدی، محمدرضا نجفی، علی‌اصغر یوسف‌نژاد، مهدی شیخ، شکور پورحسین‌شقلان، علی بختیار، اصغر سلیمی، سمیه‌محمودی، جلال میرزایی، علی اسماعیلی، علی ابراهیمی، همایون یوسفی، سیدمحسن علوی، اصغر مسعودی، روح‌الله بابایی‌صالح، علی برزبختیاری، حبیب‌الله نیکزاده‌پناه، احمدحمزه، احمدصفری، سکینه الماسی، نبی‌هزارجریبی، عبدالله رضیان، سید مهدی‌مقدسی، محمدرضا صباغیان‌بافقی، رضا انصاری، احمد انارکی. البته چهره‌های مشهوری از اصلاح‌طلبان نیز توسط هیات‌های اجرایی و همچنین شورای نگهبان ردصلاحیت شدند. شهیندخت مولاوردی، علیرضا تابش، علی مطهری و محمود صادقی ازجمله این افراد هستند.
نکته قابل‌توجه این دوره این است که از میان اصولگرایان هم تعداد زیادی ردصلاحیت شده‌اند، لذا در برخی حوزه‌ها چهره‌های اصولگرایی که چند دوره در مجلس حضور داشته‌اند این‌بار غایب خواهند بود.علاوه‌بر این باید چند آمار رسمی منتشرشده را نیز برای شکل‌گیری نمای کلی از تعداد تایید یا ردصلاحیت‌شدگان در نظر داشت. آماری که روز گذشته عباسعلی کدخدایی درخصوص بررسی صلاحیت‌ها اعلام کرد گویای این است که «از مجموع داوطلبان انتخابات مجلس، صلاحیت حدود ۳۰ درصد در هیات‌های نظارت استانی تایید نشده و ما بقی توانسته‌اند به مرحله رقابت وارد شوند.» آنچنان‌که پیش‌تر گفته شده بود رقم ثبت‌نامی‌ها در این دوره دقیقا ۱۶۰۳۳ نفر بوده که البته در این مدت بخشی از آنها انصراف داده‌اند و برخی هم در مرحله بررسی صلاحیت‌ها توسط هیات‌های اجرایی از گردونه حذف شده‌اند که اگر شکایت‌شان را در مهلت قانونی ثبت نکرده باشند، نام آنها نیز به‌صورت قطعی خط خورده است، لذا عدد ۳۰ درصد ردشدگان با کسر این دو رقم از کل آمار ثبت‌نامی‌ها حاصل می‌شود. با کسر این دو آمار، شورای نگهبان در مهلت قانونی پرونده ۱۴۵۰۰ داوطلب را بررسی کرده و نسبت به تایید یا ردصلاحیت آنها نظر خود را اعلام کرده است.کدخدایی البته این را هم گفته است که «در این مرحله، حدود ۳۰ درصد صلاحیت‌شان تایید نشد و صلاحیت برخی داوطلبان را نیز به علت کامل نبودن مدارک یا دقیق نبودن نشانی، اصطلاحا احراز نشد.»
علاوه‌بر این طبق آمار اعلامی، از میان ۲۴۹ نفر از نمایندگان کنونی مجلس که برای انتخابات اسفندماه نام‌نویسی کرده‌اند درمجموع صلاحیت ۹۰ نفر یعنی حدود یک‌سوم ثبت‌نام‌کنندگان تایید نشد و باقی یعنی ۱۵۹ نفر توانسته‌اند برای دوره یازدهم وارد میدان رقابت شوند.
اسامی برخی از داوطلبان تایید صلاحیت‌شدهاصولگرا:
محمدباقر قالیباف(شهردار اسبق تهران)، الیاس نادران (نماینده ادوار مجلس)، حمیدرضا حاجی‌بابایی (عضو فراکسیون اصولگرایان)، مجتبی ذوالنوری (عضو فراکسیون اصولگرایان)، علیرضا زاکانی (نماینده ادوار مجلس)، محسن پیرهادی(سخنگوی شورای ائتلاف اصولگرایان)، حمیدرسایی (نماینده ادوار مجلس)، وحید یامین‌پور (استاد دانشگاه)اصلاح‌طلب:
مجید انصاری (عضو مجمع روحانیون مبارز)، الهام امین‌زاده (نماینده ادوار مجلس)، محمدرضا خباز (نماینده ادوار مجلس) و اعضای فراکسیون امید مجلس به شرح: مسعود پزشکیان، محمدعلی وکیلی، مصطفی کواکبیان سهیلا جلودارزاده، احمد مازنی‌، پروانه مافی، محمدرضا بادامچی، سیدفرید موسوی، ابوالفضل سروش، فریده اولادقبا، علیرضا رحیمی، علیرضا محجوب، سعید باستانی، محسن علیجانی‌زمانی، داوود محمدی، محمدرضا نجفی، علی‌اصغر یوسف‌نژاد، مهدی شیخ، شکور پورحسین‌شقلان، علی بختیار، اصغر سلیمی، سمیه‌محمودیچپ نو:
وحید اشتری (فعال سابق دانشجویی)، امیرتفرشی (فعال سابق دانشجویی)، محمد صادق شهبازی (فعال سابق دانشجویی)، سیدمجیدحسینی (استاد دانشگاه)مستقل:
الهه راستگو (عضو سابق شورای شهر)  مهرداد بائوج‌لاهوتی (عضو فراکسیون مستقلین)  محمدمهدی مفتح (عضو فراکسیون مستقلین)
اسامی برخی از داوطلبان ردصلاحیت شدهاصولگرا :
حسین نقوی‌حسینی، ‌نادرقاضی‌پور،  محمدعلی پورمختار، ‌محسن کوهکن‌، محمد بیراوند، شهاب نادری‌، فرهاد تجری‌، عزیز اکبریان، رحیم زارع، محمد ابراهیم رضایی علی وقف‌چی، محمدجوادکولیوند، عزت‌الله یوسفیان‌ملااصلاح‌طلب:
شهیندخت مولاوردی (عضو شورای عالی سیاستگذاری اصلاحات)داریوش قنبری (عضو حزب مردمسالاری)
برخی از اعضای فراکسیون امید به شرح:
الیاس حضرتی، علی مطهری، محمود صادقی،
محمدرضا تابش، قاسم میرزایی‌نیکو،
طیبه سیاوشی، محمد کاظمی، محمد دامادی،
سیده حمیده زرآبادی، عبدالکریم حسین‌زاده،
 غلامرضا حیدری، فاطمه سعیدی، غلامرضا تاجگردون بهرام پارسایی و همچنین قدرت الله علیخانی (نماینده ادوار مجلس)فاطمه راکعی (عضو حزب زنان نو اندیش) حسین نقاشی (عضو حزب اتحاد ملت)مستقل:
بهروز نعمتی (عضو فراکسیون مستقلین)، کامبیز مهدی‌زاده (داماد رئیس‌جمهور)جعفرزاده‌ایمن‌آبادی (عضو فراکسیون مستقلین)، غلامرضا کاتب(عضو فراکسیون مستقلین)قاسم احمدی‌لاشکی (عضو فراکسیون مستقلین)، رسول خضری(عضو فراکسیون مستقلین)کورش کرم‌پور (عضو فراکسیون مستقلین)