ابعاد شخصیتی امام زمان (عج)

مناظره دانشمند شیعی با دانشجوی سنی
دانشجوی سنّی در خصوص امام دوازدهم که مورد بشارت رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ است اندکی صحبت کنید.
حسینی قمی همگان معتقد به اصل ظهور آن وجود مقدس که منجی عالم بشریت است می‌باشند. اما اختلافی در رابطه با تاریخ ولادت آن حضرت وجود دارد که اکثر اهل سنّت قائل به ولادت او در آخرالزمان هستند ولی شیعه با توجه به روایات بسیار زیادی که قطع‌آور است معتقد است که آن حضرت در شهر «سُرَّ مَنْ رَأی» (سامرا» به سال ۲۵۵ هجری متولد و به امر خدا (در سال وفات پدر بزرگوار ۲۶۰ هجری) غائب گشت.
دانشجوی سنّی حضرت مهدی (عج) چگونه می‌تواند در حالی که غائب است امام باشد؟ آیا نظریه اهل تسنن بهتر نیست که تولد آن حضرت را در آخرالزمان می‌دانند و طبعاً در این صورت امامتش در حال ظهور خواهد بود؟
قمی یکی از شبهاتی که غالباً از طرف اهل تسنن مطرح می‌شود این است که غایت و هدف از نصب امام، قیام به وظایف امامت و رهبری است که بر ظاهر بوده بین مردم متوقف است و حال آن که او غائب است.
اما جواب
اولاً، این که چون فایده وجود آن حضرت در زمان غیبت را نمی‌دانیم دلیل بر عدم نفع و فایده‌اش نیست، چرا که عدم العلم نمی‌تواند در مقام علم به عدم قرار گیرد و عقول بشری هنوز پرده از بسیاری رازهای الهی برنداشته است ولی مقتضی تنزه فعل خداوند سبحان از ارتکاب لغو و عبث به ما رسیده و البته تواتر و صحت روایات داله بر غیبت آن حضرت، به‌خوبی روشن است.
ثانیاً، غیبت به‌طور مطلق ملازم با عدم تصرف در امور نیست. مگر در قرآن نخوانده‌اید که موسی ـ علیه‌السلام ـ بزرگ‌ترین نبی عصرش، به شخص همراه خود که از اولیای خدا بود پناه برد.
چه مانعی برای امام غایب از تصرف شبانه روزی به شکل مخفی و ناشناس وجود دارد در حالی که روایات زیادی بر حضور آن حضرت میان مردم و در مجالس و موسم حج دارد.
ثالثاً برای خواص از بندگان خداوند تشرّف به حضور آن حضرت ممکن است کما این که بسیار اتفاق افتاده است و روایات بر آن دلالت دارند.
رابعاً تصرّف در امور ظاهری و شئون حکومتی منحصر به قیام شخصی و حضوری نیست، بلکه آن حضرت بر دیگران از بندگان صالح خدا آن چنان تولیت و تصرّفی دارد که آن‌ها را به تصرفات مباشرتی وا‌می‌دارد.
علاوه بر این که نواب خاص (نواب اربعه) و عام (فقها و علمای عدول و عالم به احکام قضا و سیاست و اقامه حدود) آن حضرت به‌عنوان حجّت آن حضرت بر مردم جعل و نصب شده‌اند کما این که در توقیع آن حضرت آمده که
«وَ امَّا الحَوادِثُ الواقِعَهُ فَارجِعُوا فی‌ها اِلی رُواهِ اَحادیثِنا فَانَّهُمْ حُجَّتی عَلَیکم و اَنَا حُجَّهَ اللهِ عَلَیهِم».
و در پایان سخنی از آن حضرت می‌آوریم که ناظر بر همین جواب چهارم است
«وَ اَمّا وَجْهُ الانتفاع فی غَیبتی، فَکا الْإِنتفاعِ بِالشَّمْسِ، اِذا غیبت‌ها عَنِ الابْصارِ، السَّحابُ»؛ چگونگی نفع بردن از من در زمان غیبت مانند انتفاع و استفاده از خورشید است، آن گاه که ابرها آن را از دیدگان مخفی سازند بدیهی است که خورشید حتی در پشت ابرها منشأ آثار خیرات و برکات است.
دانشجوی سنّی علت غیبت حضرت مهدی (عج) چیست؟ و چه مصلحتی سبب اختفاء آن حضرت شده است؟
جواب نقضی عقل بشری نسبت به ادراک فلسفه غیبت آن حضرت قاصر است و البته این نمی‌تواند باعث انکار و طرد روایات متواتره قطع آور گردد چرا که اعتراف به قصور فهممان اَولی از ردّ روایات متواتره است.
جواب حلّی می‌توان گفت اسباب غیبت آن حضرت مخفی هم نیست بلکه ادعا می‌کنیم که آن اسباب واضح است. اگر شما قرائن زیر را کنار هم بگذارید به جواب خواهید رسید
آن حضرت آخرین ائمه اِثنی عشریه است که رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ به آنان وعده داده بود و عزت اسلام را به آن وجودات مقدسه منوط ساخته، از طرفی حکومت‌های مختلفی آمدند که قدر آن‌ها را نشناخته بلکه آن بزرگواران را تحت شدیدترین کنترل‌ها و نظارت‌ها قرار دادند و در زندان افکندند و خون‌های پاکشان را یا با شمشیر و یا با سم ریختند. حال اگر آن حضرت ظاهر می‌بود یقیناً بر قتلش اقدام می‌کردند تا به‌زعم خود نور آن حضرت را خاموش سازند.
بدین جهت مصلحت بر مستور بودن او از دید مردم، اقتضاء نمود تا آنگاه که اراده و مشیت خداوندی بر ظهورش تعلق گیرد و آن پس از به دست آمدن آمادگی لازم در عالم بشریت برای پذیرش و نورگیری از آن وجود مقدس است.
دانشجوی سنّی طول عمر آن حضرت چگونه قابل توجیه است. مگر می‌شود انسانی هزار سال عمر کند؟
حسینی قمی از جمله سؤالات مطروحه پیرامون امام مهدی (عج) طول عمر ایشان است. نظر به این که به اعتقاد امامیه آن حضرت در سال ۳۵۵ هجری قمری متولد شده‌اند، بنابراین تاکنون بیش از هزار و صد و پنجاه سال عمر دارند.
اما جواب از سؤال
جواب نقضی خداوند بر زندگی حدود هزار ساله حضرت نوح ـ علیه‌السلام ـ تصریح کرده و فرموده:
«فَلَبِثَ فِیهِمْ اَلْفَ سَنَهٍ إِلاَّ خَمْسِینَ عاماً»؛ نوح نهصد و پنجاه سال در میان قومش به هدایت پرداخت و این مدت طول عمر، مربوط به قبل از طوفان نوح بوده است و اما مدت عمر آن حضرت پس از طوفان به‌درستی معلوم نیست.
علاوه بر این که تورات اسامی گروه زیادی از معمّرین (طویل العمرها) را مانند آدم، شیث، نوح و… ذکر نموده است.
مضافاً بر این که کتب زیادی پیرامون اشخاص طویل العمر توسط مسلمین نگاشته شده است.
مانند کتاب «معمّرین» نوشته ابن حاتم سجستانی و «کمال الدّین» نوشته شیخ صدوق و «البرهان علی صحّه طول عمر الامام صاحب الزمان» نوشته علامه کراجکی و «بحار الانوار» جلد اول نوشته علامه مجلسی.
اما جواب حلی شُبهه پیرامون طول عمر حضرت (عج) ناشی از عدم شناخت گستردگی قدرت خداوند سبحان است کما این که خداوند خود می‌فرماید
«وَ ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ»؛ مردم از قدرت واقعی خداوند ناآگاه‌اند.
حیات طویل یا در حدّ ذاتش ممکن است و یا ممتنع و هیچ احدی قائل به امتناع و محال ذاتی بودن طول عمر و حیات نیست.
علاوه بر این که علم طب و زیست شناسی امکان بالا بردن طول عمر را نه تنها رد نمی‌کنند بلکه بدان ایمان داشته و درصدد افزایش روز افزون طول عمر آدمی در پرتو رعایت قواعد صحت و اعتدال قوای جسمی، روحی و ذاتی است.
دانشجوی سنّی علائم ظهور حضرت مهدی (عج) کدامند؟
قمی آن چه در کتب احادیث از حوادث و وقایع آخر زمان آمده بخشی علائم نزدیکی قیامت است و بخشی علائم قبل از ظهور حضرت مهدی (عج) است که نباید با هم خَلط شود.
برخی از علائم ظهور مهدی (عج) در کتب شیعه و سنّی چنین آمده:
1. ندای آسمانی مبنی بر این که‌ای مردم! حجت خدا ظهور کرد… .
2. خسوف و کسوف غیرمعمول.
3. تفرقه میان جوامع بشری.
4. شیوع ظلم و جور و هرج‌ومرج.
5. ابتلا به مرگ سرخ و سفید.
6. کشته شدن نفس زکیه.
7. خروج دجال.
8. خروج سفیانی.
9. فرار از علماء مانند فرار کردن گوسفند از گرگ.
10. همانندی ظاهری مردان و زنان به یکدیگر (نعوذبالله).
دانشجوی سنّی عوامل فراهم آورنده ظهور حضرت مهدی (عج) و سهل کننده تحقق اهداف ظهور آن حضرت کدامند؟
قمی الف. آمادگی جهانی که به سبب شیوع فساد، جوامع بشری از تحقق اصلاح به دست بشر و سازمان‌های جهانی ناامید گشته و همه به تحقیق اصلاح با ظهور معجزه الهی اذعان کرده، آماده پذیرش او می‌شوند.
ب. تکامل عقول و تکامل صنایع و تکنولوژی بشری تا همه مردم با فهمی بالا در پرتو تکامل علوم و فنون و فن‌آوری بالا و ایجاد ارتباطات مخابراتی (صوتی و تصویری) به حدی برسد که همه مردم جهان صدایش را شنیده و تعالیم و قوانین و دستوراتش را در زمان واحد بگیرند.
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ فرموده در زمان قائم (عج) در حالی که فرد مؤمن در مشرق زمین است برادرش را در مغرب می‌بیند و برعکس.
که شاید ناظر به پدیده تلویزیون باشد.
ج. سپاه جهانی انقلابی گرچه حکومت حضرت (عج) مبتنی بر تکامل عقل‌ها و گرایش و میل مردم با اختیار و طیب نفس و محاسبات عقلی است، ولی در هر حال حکومت آن حضرت از سپاهیان فدائی و فعّال بی‌نیاز نیست و بالاخره در بعضی موارد مورد نیاز خواهد بود تا حضرت به اهداف و غایات نهایی‌اش برسد.
دانشجوی سنّی مگر نه این است که یاران آن حضرت سیصد و سیزده نفر است.
حسینی قمی آن سیصد و سیزده نفر را افسران و فرماندهان ارشد سپاه حضرت (عج) تشکیل می‌دهند وگرنه می‌توان گفت تمامی مؤمنین از یاوران و جزو سپاه آن حضرت می‌باشند.
دانشجوی سنّی در هر حال آن چه از این بحث فهمیده شد این است که ظهور آن حضرت مورد قبول شیعه و سنّی است. یک آری و بلکه قدم فراتر از این است، یعنی اعتقاد به ظهور مُنجی منحصر در عقاید شیعه و سنّی نیست، بلکه تمام مذاهب و فرق جهان به ظهور منجی معتقدند.
دانشجوی سنّی از بحث کاملی که ایراد فرمودید سپاسگزارم.
قمی به امید ظهور حضرت بقیه الله الاعظم (روحی فداه). [۱]
پی‎نوشت:
[۱]. مناظرات علمی، سید علی حسینی قمی، ج ۲، ص ۱۶۱.