حدیث درباره کارگر
کارگران بازوان حرکت هر جامعه‌ای به سوی رشد، تعالی و شکوفایی هستند بی شک همه پیشرفت‌های حاصل در مسیر زندگی نشات گرفته از رشد و پویایی فکر و گسترش اندیشه‌ورزی است و در هر جامعه‌ای که از فرصت اندیشه و بازوی هنرمند کارگران بهتر استفاده شود توسعه و پیشرفت، رونقی دو چندان خواهد یافت. اولین روز از ماه “می” هر سال در تقویم میلادی روز جهانی کارگر نامیده میشود که به همین مناسبت تعدادی از احادیث درباره کارگر را گردآوری نموده ایم.
حقوق کارگر در اسلام:
در احادیث و روایات اسلامی از کار کردن به عنوان عملی دنیوی و اخروی که دارای اجر و ثواب بسیار است یاد و نسبت به آن توصیه های بسیار شده است به طوری که عنوان جهاد کننده در راه خدا بر کارگری که برای اداره زندگی خانواده اش سعی و تلاش میکند اطلاق شده است.
کارگر در دیدگاه اسلام بسیار محترم و ارزشمند است، بطوری که رسول گرامی اسلام (ص) و امیرالمومنین (ع) و سایر امامان معصوم (ع) از کار و کارگر تجلیل کرده و خود نیز کار میکردند و خود را کارگر می دانستند، و در تاریخ منقول است که حضرت علی (ع) باغهای دیگران را آبیاری میکرد ودر ازای آنها دستمزد میگرفت.
و چون چنین است در معارف و احکام اسلامی، حقوق برای کارگر معین شده و نسبت به اجرای دقیق آن تأکید بسیار شده است، تا جایی که امام سجاد (ع) در رساله حقوق خود می فرماید:
حق زیر دستان بر تو آن است که بدانی ضعف آنها و قدرت تو (از نظر مالی، بدنی و فکری) دلیل تسلط تو بر آنها شده است.
پس باید با آنها به عدالت رفتار کنی و مانند پدری مهربان برای آنها باشی، از نادانی و جهل و اشتباه آنها در گذری و در عقوبت آنها تعجیل نکنی و بر این کار فرمایی که خدا به تو داده است سپاسگذار باشی»
و در سخنی دیگر از اذیت و آزار کردن نسبت به کارگران نهی فرموده است و صریحاً دستور مراعات حق آنها را صادر کرده، می فرماید:
«حق کسی که کارهای (خانه، مغازه، کارگاه، کارخانه) تو را انجام میدهد، آن است که بدانی او را خدا خلق کرده و در حقیقت از پدر و مادر تو است(آدم و حوا) تو مالک و خالق او نیستی و روزی او نیز در دست تو نیست. پس به او نیکی کن و آزارش مده.»
و یا در روایتی دیگر:
انس بن مالک گوید: موقعی که رسول‌اکرم صلی‌الله علیه و آله از جنگ تبوک مراجعت می کرد سعد انصاری به استقبال آمد.
حضرت با او مصافحه کرد، و دست سعد را زبر و خشن دید، فرمود: چه صدمه و آسیبی به دستت رسیده است عرض کرد: یا رسول الله من با وسایل کشاورزی کار می‌کنم و درآمدم را خرج معاش خانواده ام می‌نمایم.
رسول الله صلی الله علیه و آله دست او را بوسید و فرمود: این دستی است که آتش با آن تماس ندارد.
احادیث درباره کارگر:قال الصّادقُ علیه‌السلام:الکادُّ عَلی عَیالِهِ کَالمُجاهِد فی سَبیلِ الله
کسی که برای تأمین معاش و مایحتاج زندگی خانواده‌اش تلاش کند، مانند رزمنده‌ای است که در راه خدا می‌جنگد. (وسایل الشیعه جلد ۱۷ صفحه‌ی ۶۷)پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله:«العِبادَهُ سَبعُونَ جُزء افضَلُِها طَلَبُ الحَلالِ»
عبادت هفتاد جزء است که بهترین آن، کوشش در به دست آوردن مال حلال است. (الکافی، ج ۵، ص ۷۸)پیامبر اکرم (ص) فرمود:
«کسی که از راه حلال در طلب دنیا باشد و قصد او ( کار کردن) توسعه دادن زندگی زن و بچه، و بی نیازی از تقاضا کردن از دیگران، و نیز رسیدگی به همسایگان و مستمندان باشد در حالی که صورتش چون ماه شب چهارده درخشندگی دارد به دیدار خداوند می شتابد.»
و نیز فرمود: خداوند بنده ای را که سختی بکشد تا درامدی کسب کند و بی نیاز از دیگران شود دوست دارد.پیامبر اکرم (ص) فرمود:
«خداوند تبارک و تعالی از هر گناهی میگذرد (با توبه) جز اینکه کسی مهریه زنی را منکر شود و یا حقوق کارگری را غصب کند و ادا ننماید»رسول خدا (ص) میفرماید:
خداوند آن کارگری را دوست دارد که چون کاری به وی محول شود آن را نیکو انجام دهد»
داستان امام رضا (ع) و دستمزد کارگر:
امام رضا (ع): تعیین اُجرت قبل از کار مرحوم کلینى به نقل از سلیمان بن جعفر حکایت کند:
روزى به همراه حضرت ابوالحسن، امام علىّ بن موسى الرّضا (ع) جهت انجام کارى از منزل بیرون رفته بودیم. پس از پایان آن کار، هنگامى که خواستم به منزل خود مراجعت نمایم، حضرت فرمود: امشب همراه من بیا تا به منزل ما برویم و شب را میهمان ما باش.
من نیز دعوت حضرت رضا علیه السلام را پذیرفتم، وقتى خواستیم وارد منزل شویم، یکى دیگر از اصحاب به نام مُعتّب نیز همراه ما آمد.
همین که داخل منزل رفتیم، متوجّه شدیم که غلامان حضرت مشغول ساختن جایگاهى آغول براى حیوانات هستند و در بین آن ها مردى سیاه چهره، به عنوان کارگر گِل تهیّه مى کند و به دست دیگران مى دهد.
امام رضا (ع) سؤال نمود: این شخص کیست؟
جواب دادند: این شخص ما را کمک مى کند؛ و ما نیز آخر کار چیزى به او مى دهیم.
حضرت فرمود: آیا براى او معیّن کرده اید، که مزدش چقدر باشد؟
در پاسخ به حضرت گفتند: خیر، هر چه به او بدهیم ، قبول دارد و راضى است.
حضرت با شنیدن این پاسخ، بسیار عصّبانى و خشمناک گردید و خواست با آن ها برخورد نماید.
من جلو رفتم و عرض کردم: یاابن رسول اللّه! چرا ناراحت شُدید، چرا این چنین برخورد مى کنى ؟!
امام علیه السلام فرمود: چندین مرتبه به آن ها تذکّر داده ام که این چنین عمله و کارگر نیاورند، مگر آن که قبل از شروع به کار، با او تعیین اُجرت نمایند.
پس از آن، حضرت افزود: چنانچه با کارگر قبل از شروع کار تعیین اجرت نکنى ، اگر چه چند برابر مزدش را هم به او بدهى ، باز هم ناراضى است و ممکن است خود را طلبکار بداند.
ولى چنانچه با او تعیین اجرت شد، وقتى مزد خود را بگیرد، تشکّر مى کند از این که تمام مزد خود را بدون کم و کاستى گرفته ؛ و اگر مختصرى هم بر مزدش اضافه کنى آن را محبّت و لطف مى داند و این محبّت را هرگز فراموش نمى کند. کافى : ج ۵، ص ۲۸۸، ح ۱.
