اختلال خلقی فصلی تغییر فصلی خلق که در طی فصل زمستان بروز کرده و با آمدن بهار برطرف می‌گردد. علایم این عارضه معمولاً در ماه شهریور که روزها شروع به کوتاه شدن می‌کنند آغاز شده، در طی زمستان تا ماه اسفند که روزها دوباره شروع به بلند شدن می‌کنند ادامه می‌یابد. روشنایی نقش مهمی در ایجاد و نیز درمان این اختلال دارد. این عارضه هم در بزرگسالان و هم در کودکان بروز کرده و در خانم‌ها شایعتر است. در موارد نادر، این اختلال فصلی خلق در ماه‌های تابستان بروز کرده و ممکن است ناشی از عدم تحمل گرما باشد.
علایم شایع
علایم زیر در آغاز زمستان بروز می‌کنند:
افسردگی
خستگی
سستی و تنبلی
افزایش اشتها (به‌خصوص نسبت به کربوهیدرات‌ها)
افزایش وزن
تحریک‌پذیری
نیاز بیشتر به خواب
احساس شادی کمتر
تمایل کمتر برای شرکت در فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری های اجتماعی اختلال در تطبیق دادن خود با زندگی در اثر تغییرات فوق
علل
غده پینه‌آل (یکی از اعضای تنظیم‌گر بدن) در مغز، هورمونی به‌نام ملاتونین ترشح می‌کند که می‌تواند اثر منفی بر روی خلق داشته باشد. در محیط روشن (در طی روز) میزان ترشح ملاتونین بسیار اندک است؛ حداکثر میزان ترشح آن در شب و بین ساعت‌های ۳-۲ صبح است. در فصل زمستان که طول مدت شب در آن طولانی‌تر است ترشح ملاتونین افزایش یافته و بنابراین سطح آن در بدن نیز افزایش می‌یابد. روشن بودن چراغ در حد معمول شب‌ها در منزل یا دفتر کار برای خنثی کردن یا اثر فصل زمستان ناکافی است.
عوامل تشدید کننده بیماری
موقعیت جغرافیایی (افراد ساکن در عرض‌های جغرافیایی شمالی کره زمین نسبت به این اختلال مستعدترند).
وجود سایر بیماری‌های منجر به افسردگی
پیشگیری
هیچ اقدام خاصی برای پیشگیری از این اختلال شناخته نشده است.
عواقب موردانتظار
با تشخیص و درمان صحیح، علایم این اختلال را می‌توان به حداقل رساند.
عوارض احتمالی
تداوم علایم در طول زندگی و ایجاد اختلال در زندگی
درمان
تشخیص این اختلال ممکن است مشکل باشد زیرا سایر انواع افسردگی نیز ممکن است همین علایم را داشته باشند.
– آزمایش‌های خون برای رد سایر اختلالات طبی احتمالی ممکن است انجام شود. تشخیص این اختلال معمولاً نیاز به یک بررسی سه‌ساله تغییرات خلقی دارد؛ چنانچه این تغییرات خلقی در پاییز شروع شده و با آمدن بهار فروکش نمایند این تشخیص تأیید می‌گردد.
– علایم خفیف ممکن است با اقدامات ساده زیر قابل برطرف شدن باشند: پرده‌های اتاق را کنار بزنید؛ در کنار پنجره بنشینید و به‌طور مکرر به بیرون نگاه کنید. در روزهای ابری از چراغ‌های پرنور استفاده کنید. تغییرات خلقی خود را به‌طور روزانه ثبت کنید تا هرگونه تغییر خلقی یا الگوی خلقی بعداً قابل ارزیابی باشد. خود را منزوی نکنید (به ملاقات دوستان رفته، از نمایشگاه‌ها دیدن کنید و…). به پیشنهادهای ذکرشده در قسمت «فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری » توجه کنید.
– سایر درمان‌ها در این زمینه هنوز مراحل تکاملی خود را طی می‌کنند، ولی اساس آنها را معمولاً طولانی کردن روز به‌طور مصنوعی با روش‌های مختلف یا نوردرمانی تشکیل می‌دهد. مدت و شدت درمان ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد و تعیین آن باید با همفکری شما و تیم پزشکی شما صورت گیرد. اگرچه این منابع روشنایی به‌صورت تجاری در دسترس قرار دارند، توصیه می‌شود که بدون دستور پزشک از آنها استفاده نشود. نمونه‌هایی از این درمان‌ها به‌شرح زیر است: ۱ ـ روزی یک ساعت صبح و عصر زیر یک چراغ بسیار پرنور (معادل لامپ‌های ۱۰۱۰۰ وات یا بیشتر) بنشینید. واژه لوکس (LUX) که معادل لاتین واژه روشنایی (light) در انگلیسی است، واحد اندازه‌گیری برای نوردرمانی است. ۲ ـ از یک کلاه آفتاب‌گردان دارای چراغ‌های کوچک روشن‌شونده با باتری که روشنایی را مستقیماً بر روی چشم‌ها می‌اندازد استفاده کنید.
– در برخی بیماران نوردرمانی مؤثر نبوده و ممکن است انواع دیگر درمان نظیر دارودرمانی یا روان‌درمانی لازم گردد.
داروها
داروهای ضدافسردگی در بیمارانی که به سایر درمان‌ها پاسخ نمی‌دهند ممکن است تجویز گردد.
فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
در حد توان و انرژی خود به فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری بپردازید. فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری فیزیکی تقریباً همیشه برای اختلالات خلقی اثر درمانی دارد.
تا آنجا که ممکن است در محیط باز قرار گیرید به‌خصوص در روشنایی اول صبح.
در فصل زمستان به مناطق گرمسیر مسافرت نمایید.
رژیم غذایی
از یک رژیم طبیعی متعادل برای حفظ سلامتی مطلوب استفاده کنید.
درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان دارای علایم اختلال خلقی فصلی باشید.
اگر علایم با وجود درمان ادامه یافته یا تشدید شوند.
