از خشم خودتان فرار نکنید

توصیه هایی برای غلبه بر عصبانیت
همه ما با واژه هایی چون خشم، غضب، پرخاش، پرخاشگری، تندمزاجی و کلمات مشابه آنها آشنا هستیم و در زندگی بارها آنها را تجربه کرده ایم. اما آیا تا کنون با خود اندیشیده اید چگونه میتوانیم خشم مان را کنترل کنیم؟
به همین بهانه سراغ دکتر محمدمهدی قاسمی، روانپزشک (همکار تبیان) رفتیم تا برخی از سوالهایی را که در این زمینه در ذهن شماست، از ایشان بپرسیم.جناب دکتر، خیلی اوقات از دست دوستان و اعضای خانواده ی خود ناراحت و خشمگین شده و بعد از مدتی نیز از کرده خود پشیمان میشویم. به نظر شما این نشانه بیماری است؟
نخست باید بپذیریم که خشم یکی از جنبه های عادی زندگی است و هر کسی گاهی دچار خشم می شود. خشم یک امر کاملا عادی و طبیعی و واکنشی غریزی است که اساسا در پاسخ به تهدید علایق حیاتی بروز می کند و بنا به دلایلی از جمله حوادث و رویدادهای بیرونی یا تغییرات درونی پیش می آید.
ولی وقتی که خشم از کنترل خارج می شود، به یک حس مخرب و ویرانگر تبدیل می شود که به اشکال متعددی در محیط اطراف و روابط با سایر اشخاص، دیده می شود. در واقع نحوه ابراز خشم یک رفتار اکتسابی و خصلت آموخته شده است که تحت تاثیر محیط، اجتماع و خانواده است.چه طور از خشم فرار کنیم؟
نیازی نیست از خشم خود فرار کنید. با آن دوست هم نشوید. بلکه آن را به عنوان علامت و نشانه دقیقی بپذیرید که مشکلات زندگی را به شما نشان می دهد، آنگاه درصدد ترمیم بخش های آسیب دیده باشید.
خشم مثل چراغ چشمک زنی است که در تقاطع راه آهن، روشن می شود و خبر از آمدن قطار در حال حرکت می دهد. خشم به این معنی است که باید به دنبال مشکل بگردید. باید برای بهبود وضعیت، کاری انجام دهید.
خشم پیامی است که نشان می دهد یک نیاز یا خواسته، برآورده نشده است. اگر شما خشمگین شوید و پرخاش کنید، در بیشتر موارد ظاهر قضیه، رفتار خشمگینانه است و عملا نیازی از شما مرتفع نشده یا نادیده گرفته شده است. اگر دیگران هم خشمگین شوند، بهتر است قبل از پاسخ دهی به خشم آنها به منشا آن توجه کنید.
وقتی به پیام احساسات خود یا دیگران توجه نکنید، نیاز برآورده نشده، از بین نمی رود و به اشکال مختلف بروز می یابد تا شما از آن مطلع شوید و متاسفانه اگر زمانی از نیازهایتان مطلع شوید که احساسات شما سخت و حاد شده باشد به جای کُنِش، واکنش نشان می دهید و در اغلب موارد نسبت به خود یا دیگران خشمگین می شوید.
مطمئن باشید هنگام خشم، همیشه اولین راهی که به ذهن میرسد بهترین راه نیست، بنابراین با کنترل خشم و به تعویق انداختن تصمیم خود، میتوانید بهترین راه را برگزینید.اگر خشم از محور اصلی خارج شود، چه اتفاقاتی روی میدهد؟
خشم نیرویی دفاعی است که برای دفاع از خود و حقوق فردی یا اجتماعی در وجود انسان گذاشته شده است که اگر از محور اصلی خارج شود به خصلتی ناپسندی تبدیل می شود و خوی های ناپسند دیگری را با خود به همراه می آورد. خشمی که بر اساس خودخواهی پدید آید، مادر بسیاری از صفت های زشت می شود و اگر شخص، قدرت انتقام داشته باشد او را وادار به اعمال خشونت می کند و اگر در موضع قدرت نباشد آن را درون خویش ریخته و اگر نتواند آن را حل کند، همچون عقده های روانی در قالب کینه درمی آید.
خشم یک کینه ی موقت است، اما کینه یک خشم دایم است. در واقع کینه، فرم تغییر شکل یافته غضب است که بر حسب شرایط بیرونی به صورت های حسد، غیبت، دروغ، شماتت، تحقیر، بدزبانی و تضییع حقوق دیگران بروز می کند.اگر بخواهیم به طور کاربردی کنترل خشم را بیاموزیم باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
هنگام خشمگین شدن نخستین مطلبی که باید به آن توجه کنید کنترل زبانتان است (یعنی هر سخنی را نگویید و اول فکر کنید). اگرچه کنترل زبان هنگام عصبانیت و خشم، سخت و دشوار است، چون برای برخی افراد کنترل دست خود که به کسی صدمه نزنند و کنترل پای خود که در مسیر خلاف گام برندارند، بسیار آسانتر از کنترل زبان است، اما باید بدانیم که بسیاری از گناهان و خطاها به دلیل کنترل نکردن زبان روی می دهد.
نکته دیگری که برای کنترل خشم توصیه می شود سکوت و خاموشی است. سعی کنید با سکوت حاکم بر لحظه ها، ارزش واقعی آن را دریابید. اغلب در خلوت و سکوت است که پرمعناترین لحظه های زندگی خود را پیدا می کنید. سکوت روح را تغذیه میکند و فضایی نفوذناپذیر بین شما و دنیای پرهیاهویی که در آن زندگی می کنید به وجود می آورد.هنگامی که با کسی سر موضوعی اختلاف نظر داریم و خشمگین شده ایم، چه طور صحبت کنیم؟
بهترین توصیه، درست صحبت کردن است. هرگاه فردی کنترل زبانش را در دست گرفت، به راحتی می تواند هر جا که لازم است سکوت اختیار کند و اگر ایجاب کرد سکوت را بشکند و سخن بگوید و نکته های ظریف سخن گفتن را رعایت کند تا کلامش به عمق جان نفوذ کند.
اگر در شرایطی می خواهید با فردی که شما را ناراحت کرده سخن بگویید، به طرف مقابل نگویید «تو مرا عصبی کرده ای» بلکه بگویید «این رفتار تو مرا عصبی کرده است».
همچنین اگر از طرف مقابل در حال انتقاد کردن هستید، هرگز وی را با دیگری مقایسه نکنید، چون معمولا مقایسه کردن در آن شرایط مخرب است و می تواند به تصویر ذهنی بد منجر شود؛ به طور مثال اگر همسرتان را با زنان یا مردان دیگر مقایسه کنید و حتی در پایان بگویید «تو هم میتوانی این کار را بکنی» باز هم به نتیجه مطلوب نخواهید رسید.
توجه داشته باشید که در مکالمه رو در رو، بیشتر پیام های شما غیرکلامی است، لذا چگونگی ایستادن و حالت چهره شما هم دارای معنی است، بنابراین با لحن کاملا مودبانه سخن بگویید و از بلند و صریح صحبت کردن بپرهیزید.اخم کردن، پوزخند زدن یا با صدای تمسخرآمیز صحبت کردن هنگام خشم چه تاثیری بر طرف مقابل دارد؟
چنین رویکردهایی، احساسهای منفی را در طرف مقابل پرورش داده و ناخودآگاه، شنوایی او نسبت به حرف های شما کاهش می یابد. نکته دیگری که لازم می دانم درباره کنترل خشم تاکید کنم صبر و بردباری است.
همان طور که میدانید خشم، انرژی و انگیزهای را در واکنش به یک تهدید ایجاد میکند که هر چه شدت آن بیشتر باشد، توانایی فرد را در حل مسایل ضعیفتر میکند. معمولا وقتی خشمگین هستیم میخواهیم مسایل را بلافاصله حل و فصل کنیم و توجه نمی کنیم که در این شرایط نمی توان اقدام مناسبی اتخاذ کرد.
یکی از واقعیت های مهم زندگی این است که به ندرت مساله ای را می توان پیدا کرد که بلافاصله حل شود و برخی از مسایل را میتوان به بعد موکول نمود. در واقع وقتی اقدام خود را به عقب میاندازید به آرامش می رسید و میتوانید از قدرت استدلال خود استفاده کنید و اقدامات بهتری انجام دهید.
مطمئن باشید هنگام خشم، همیشه اولین راهی که به ذهن میرسد بهترین راه نیست، بنابراین با به تعویق انداختن خشم می توانید بهترین راه را برگزینید.
مصاحبه کننده: دکتر مجید سلطانی