از دود تا دوربین

انسان نخستین از دود براى برقرارى ارتباط استفاده مى کرد. دود یکى از اولین نمادهاى ارتباطى بشر است که بعدها با اختراع زبان، این نماد ارتباطى به فراموشى سپرده شد. اما اتفاقى که چند روز پیش از انتخاب پاپ جدید روى داد، نشانه هاى دیگرى به همراه داشت. نشانه هایى که شاید نظریه پردازان ارتباطات را وادار به تامل در نظریه هاى ارتباطاتى کند.
بنا به یک سنت قدیمى دود سیاه نشانه انتخاب نشدن پاپ جدید و دود سفید نماد انتخاب رهبر جدید کاتولیک هاى جهان است. تلویزیون هاى خبرى ایتالیا در چند روزى که چنین اتفاقى روى مى داد صفحه تلویزیونى خود را به دو قسمت تقسیم کرده، در یک قسمت به طور مستقیم دودکش کلیساى سیستین را نشان مى دادند و در قسمت دیگر جریان عادى اخبار ادامه داشت. بدین ترتیب یک دوربین پخش مستقیم، که خود یکى از مدرن ترین فناورى هاى ارتباطى محسوب مى شود، ??ساعته مشغول فیلمبردارى از سنتى ترین نشانه ارتباطى بود. این همه زمانى روى مى داد که پاپ ژان پل دوم، واتیکان را از نظر استفاده از وسایل ارتباط جمعى دگرگون کرد. او رابطه خوبى با کامپیوتر، اینترنت و وسایل ارتباط جمعى داشت اما از آنها فقط براى کارهایش استفاده مى کرد.
ژان پل دوم معتقد بود که واتیکان وارد عصر اطلاعات شده است. او سایت رسمى واتیکان را در سال ???? راه اندازى کرد و از آن هنگام سخنرانى ها و موعظه هایش را در سایت واتیکان قرار مى داد و آن را به روز مى کرد.
او در کنفرانس جهانى ارتباطات که در سال ???? برگزار شد، شرکت کرد و در آنجا پیرامون اهمیت استفاده کلیسا از اینترنت به سخنرانى پرداخت. او گفته بود: «کلیسا در جهان جدیدى که فضاى سایبر نام دارد، دعوت شده تا با استفاده از توانایى هاى بالقوه اینترنت، پیام انجیل را جار بزند. به همین دلیل من از همه کلیساهاى جهان دعوت مى کنم تا در خط شروع استفاده از فضاى سایبر قرار گیرند.»
واتیکان در روزهایى که او در بستر بیمارى افتاده بود و زائران نگران خود را به میدان سنت پیتر رسانده بودند، از فناورى هاى جدید به خوبى استفاده کرد. زمانى که روزنامه نگاران اجازه ورود به ساختمان کلیسا را نداشتند، واتیکان جریان اطلاع رسانى را به دست گرفت. اخبار سلامتى پاپ از طریق اس ام اس (پیام کوتاه) به دست خبرنگاران مى رسید و سپس اطلاعات کامل تر از طریق پست الکترونیک به دست خبرنگاران مى رسید. دقایقى پس از مرگ پاپ، بسیارى از مردم ایتالیا از طریق اس ام اس متوجه درگذشت او شدند. اولین پیامى که پس از درگذشت پاپ روى تلفن هاى همراه منتشر شد، درباره چگونگى استقرار زائرانى بود که مى خواستند در مراسم وداع با پاپ در میدان سنت پیتر شرکت کنند.
دومین پیام واتیکان به زائران درباره این موضوع بود که آنها قادر به دیدن پاپ در میدان مرکزى شهر نیستند. سرویس اس ام اس در سال ???? به دستور پاپ ژان پل دوم در واتیکان راه اندازى شد و مشترکان توانستند از این ابزار سودمند به طور روزانه در جریان فعالیت ها، مراسم و اخبار مربوط به واتیکان قرار گیرند.
پاپ عکاسى و تایپ کردن را به خوبى با لپ تاپش انجام مى داد. او یک اى میل شخصى نیز داشت که در آخرین هفته زندگى اش از انبوه پیام هاى محبت آمیز و تسلى دهنده دوستدارانش پر شده بود.
بسیارى از زائران و ایتالیایى هایى که در مراسم وداع با پاپ شرکت کرده بودند با استفاده از تلفن هاى دوربین دار خود از پاپ عکس گرفتند. مقامات رسمى واتیکان هم جلوى عکس بردارى زائران را نگرفتند. شاید آنها هم قدرت رسانه اى این عمل را درک کرده بودند. در مراسم تشییع جنازه بیش از ?? تلویزیون بزرگ در سطح شهر رم نصب شده بود تا زائران و شهروندان ایتالیایى که به علت کمبود فضا توانایى حضور در میدان سنت پیتر را نداشتند، از طریق تصاویر تلویزیونى به طور زنده در جریان این رویداد قرار بگیرند. بسیارى از سایت هاى اینترنتى نیز این مراسم را به صورت زنده براى کاربران آن لاین خود پخش کردند.
پاپ طى ?? سالى که رهبر مذهبى کاتولیک ها بود به اشکال گوناگون از فناورى هاى نوین براى تماس براى
?/? میلیون کاتولیک جهان کمک گرفت. بدین ترتیب در مراسم تشییع جنازه او میلیون ها بیننده تلویزیونى ثابت کردند که هیچ اختلافى میان استفاده از فناورى هاى نوین با برگزارى یک مراسم رسمى وجود ندارد. دود سفیدى که از دودکش کلیساى سیستین برخاست نشان داد که بشر از یک سو نشانه هاى سنتى ارتباطات را حفظ کرده و از سوى دیگر زندگى اش با فناورى هاى مدرن ارتباطى در آمیخته است. در مدرن ترین جوامع نه تنها برخى از نمادهاى ارتباطات سنتى از بین نرفته بلکه با فناورى هاى نوین به صورت سمبلیک پایدار باقى مانده است.
 
منبع: / روزنامه / شرق
نویسنده : مصطفی قوانلو قاجار