اقتصاد خانواده ۳

مهریه و ارثیه‏
۱. مَهری را که زن می‏گیرد خمس ندارد. و همچنین است ارثی که به انسان می‏رسد … .۴۲۹
۲. اگر مالی به ارث به او برسد و بداند کسی که این مال از او به ارث رسیده خمس آن را نداده، باید خمس آن را بدهد. و نیز اگر در خود آن مال، خمس نباشد، ولی انسان بداند کسی که آن مال از او به ارث رسیده، خمس بدهکار است، باید خمس را از مال او بدهد.۴۳۰
۳O . چه می‏فرمایید درباره کسی که خانه خود را فروخته و نصف خانه را قبلاً به عیال خود بابت مهریه واگذار کرده، و اکنون نمی‏تواند با قیمت نصف خانه که مال خود اوست خانه دیگری مانند خانه اول تهیه نماید، آیا این شخص باید خمس سهم خود را پس از فروختن بپردازد یا خیر؟
باسمه تعالی؛ اگر خانه را از در آمد کسب و حقوق، قبل از ادای خمس تهیه کرده، نسبت به نصف خودش باید خمس بدهد.۴۳۱
۴O . اخیراً مقداری طلا از قبیل النگو و غیره که مربوط به همسر و دخترم بوده به مبلغ ۲۶۱۰۰۰ ریال به منظور خرید آپارتمانی فروخته‏ام که مبلغ هجده هزار تومان از ارزش مبلغ طلای فروخته شده دائماً و به طور مستمر مورد استفاده خانواده‏ام بود، و بقیه آن بیش از یک سال است که مورد استفاده قرار نگرفته است. با توجه به اینکه کل طلاهای خریداری شده قبل از زمان داشتن حساب سال (خمس) در طول مدت خدمت ۱۸ ساله خریداری شده لطفاً بفرمایید:
۱. آیا باید خمس کل مبلغ طلاهای فروخته شده را پرداخت نمود؟
۲. آیا باید خمس آن مقدار از پول طلاهای فروخته شده که بیش از یک سال مورد استفاده قرار نگرفته داده شود؟
۳. یا با توجه به موارد اشاره شده به منظور خرید خانه اصلاً تعلق نمی‏گیرد؟
باسمه تعالی؛ اگر طلاها به همسر و دخترتان بخشیده شده یا از مهریه ایشان بوده، پول فروش آن خمس ندارد، مگر اینکه با پول غیر مُخمّس تهیه شده باشد.۴۳۲
۵O . پدری فوت کرده و مقداری پول نقد به ارث می‏گذارد. چند بچه صغیر دارد که مادرشان قَیِّم آنهاست. آیا پرداخت خمسِ آن پول بر آنها لازم است؟
باسمه تعالی؛ اگر یقین ندارند که خمس پول مزبور را در حیات خود نداده است، لازم نیست خمس بدهند.۴۳۳
۳. هزینه‏های سالانه‏
۱. خرجهایی را که انسان برای به دست آوردن فایده می‏کند، از فایده کسر می‏شود و خمس ندارد.۴۳۴
۲. آنچه از منافع کسب در بین سال به مصرف خوراک و پوشاک و اثاثیه و خرید منزل و عروسی و جهیزیه دختر و زیارت و مانند اینها می‏رساند، در صورتی که از شأن او زیاد نباشد و زیاده روی هم نکرده باشد، خمس ندارد.۴۳۵
۳O . جوانی‏که می‏داند پنج‏سال دیگر عیال می‏گیرد ومحتاج به‏خانه می‏شود، اگر در مدت این پنج‏سال از درآمد خود خانه تهیه کند، خمس آن واجب است یا نه؟
باسمه تعالی؛ اگر در موقع حاجت نتواند خانه را تهیه کند و باید بتدریج مایحتاج آن را تهیه کند خمس ندارد، و اگر پولی را جمع کند خمس سالهای گذشته را باید بدهد.۴۳۶
۴O . شخصی برای فرزندش بعد از ازدواج خانه‏ای خریده برای سکونت، آیا خمس دارد یا نه؟
باسمه تعالی؛ خانه خمس ندارد، ولی اگر با پولی که سال بر آن گذشته بدون دادن خمس خریده، باید خمس بدهد.۴۳۷
۵O . آیا بر تمام اثاث منزل خمس واجب است یا فقط چیزهای نقدی و اشیای خوردنی هستند که خمس دارند؟
باسمه تعالی؛ تمام آنچه که از درآمد کسب تهیه شده و سال بر آن گذشته خمس دارد، مگر در مؤونه.۴۳۸
۶O . کسانی که ازدواج نکرده‏اند و مبلغی پول دارند و به خاطر اینکه این مبلغ پولی که دارند در راههای بیهوده مصرف نشود لوازم خانگی می‏خرند کنار می‏گذارند که وقتی ازدواج کردند از آنها استفاده کنند، بفرمایید که خمس دارد یا خیر؟
باسمه تعالی؛ اگر آنچه تهیه کرده‏اند مورد حاجت آنهاست و در وقت لزوم نمی‏توانند تهیه کنند و از درآمد سال تهیه شده خمس ندارد.۴۳۹
۷O . پولی که به‏عنوان وام از بانک یا جایی دیگر جهت انجام معامله و یا راه‏اندازی کارگاه گرفته شده باشد، به آن خمس تعلق می‏گیرد یا خیر؟
باسمه تعالی؛ وام خمس ندارد.۴۴۰
😯 . شخصی مبلغی قرض نموده برای خرید ماشین سواری یا درست نمودن منزل مسکونی. قبل از خرید، سال خمس وی می‏رسد و نَفْس پول باقی است، آیا به چنین پولی خمس تعلق می‏گیرد یا نه؟
باسمه تعالی؛ خمس ندارد.۴۴۱
۹O . اگر مقداری پول قرض کرده باشم برای مخارج ازدواج یا خرید بعضی از وسایل مورد نیاز زندگی و مقداری از حقوقم را در هر ماه بابت این قرض بدهم، باز هم در این مورد خمس به اموال بنده تعلق می‏گیرد یا نه؟
باسمه تعالی؛ هر چه کار در بین سال بابت بدهی مزبور پرداخت شده خمس ندارد.۴۴۲
۱۰O . طلایی که مرد برای زن خود می‏خرد، آیا باید خمسش را بدهد؟
باسمه تعالی؛ اگر به مقدار شؤون باشد خمس ندارد.۴۴۳
۱۱O . اگر زنی طلای زینتی خود را که بدان نیز احتیاج دارد برای رفع نیازمندی‏ها و مؤونه زندگی بفروشد و در سال مصرف کند: ۱. آیا متعلق خمس است یا نه؟ ۲. چنانچه پولش تا تمام سال به مصرف نرسید و ماند برای سال دیگر، آیا خمس دارد یا خیر؟ ۳. و در هر صورت اگر سالهای بعد چون نیاز به زینت دارد اگر بخواهد دو مرتبه از درآمد کار طلایی بخرد، باید خمس آن را بدهد یا نه؟
باسمه تعالی؛ طلا اگر از درآمد کسب پیش از پرداخت خمس تهیه شده و در سال بعد به فروش رسیده، پول فروش آن خمس دارد، و بعد اگر خواست از درآمد کسب به مقدار شؤون خود زینت آلات تهیه کند از مؤونه محسوب است و خمس ندارد.۴۴۴
۱۲O . خرج عروسی پسر خمس دارد یا نه؟
باسمه تعالی؛ خمس ندارد.۴۴۵
۱۳O . پیراهنی را گلدوزی کردم و مدت یک سال و اندی اتمام آن طول کشید آیا به این لباس خمس تعلق می‏گیرد یا نه؟
باسمه تعالی؛ خمس ندارد.۴۴۶خمس جهیزیه‏
۱. اگر انسان نتواند یکجا جهیزیه دختر را تهیه کند ومجبور باشد که هر سال مقداری از آن را تهیه نماید یا در شهری باشد که معمولاً هر سال مقداری از جهیزیه دختر را تهیه می‏کنند، به طوری که تهیه نکردن آن عیب است، چنانچه در بین سال از منافع آن سال جهیزیه بخرد خمس ندارد.۴۴۷
۲O . جهیزیه‏ای که برای دختر کنار گذاشته می‏شود و یا پولی که برای خرید جهیزیه کنار گذاشته می‏شود خمس دارد یا نه؟
باسمه تعالی؛ اگر پول کنار بگذارد خمس دارد.۴۴۸
۳O . آیا به جهیزیه زنی که به خانه شوهر آمده و پدرش خمس مالش را نپرداخته، خمس تعلق می‏گیرد یا خیر؟
باسمه تعالی؛ اگر یقین نداشته باشد که در جهیزیه خمس است لازم نیست خمس بدهد. و اگر یقین دارد باید به حاکم شرع مراجعه کند و در صورت پرداخت خمس یا اجازه می‏تواند در جهیزیه تصرف نماید.۴۴۹
۴O . اگر کسی جهیزیه و یا قباله را فروخت، مازاد بر قیمت اول را سر سال خود چه کند؟ ترقی جهیزیه و قباله که زمانی صد تومان بوده و اکنون یکصد هزار تومان گردیده، خمس دارد یا نه؟
باسمه تعالی؛ خمس ندارد، مگر آنکه از پولی تهیه شده باشد که باید خمس آن را بدهد.۴۵۰
۵O . طبق‏فتوای شما: «جهیزیه‏ای که پدر برای دخترش در طول سال و از مخارج سالانه‏اش تهیه می‏کند، خمس ندارد». پدری است که در ضمن تهیه جهیزیه برای دختر خود، برای پسرش نیز وسایلی می‏خرد تا موقع شروع زندگی خود در آینده سختی نکشد، آیا باید خمس این وسایل را بدهد؟
باسمه تعالی؛ اگر مرسوم و متعارف نیست خمس آن را بدهد.۴۵۱
۶O . پسر عموی من که او را در حسب ظاهر عادلِ راستگو می‏دانم، ایشان می‏گویند که پدر زن تو خمس نمی‏دهد و بنا بر شناختی که به پدر زنم و نحوه زندگی ایشان دارم احتمالاً ایشان خمس مالش را نمی‏دهد. در رابطه عروسی با دخترش (که دختر عموی بنده هست) پدر زنم به من و همسرم جهیزیه داده است. حال تکلیف بنده در رابطه با استفاده از آن چیست؟
باسمه‏تعالی؛ اگر یقین به‏بودن خمس در جهیزیه ندارید برشما چیزی نیست.۴۵۲
۷O . بعضی از دختر خانمهای آموزگار حقوق دریافتی‏شان را کلاً پس‏انداز می‏کنند و چون فعلاً در خانه پدر و مادر هستند احتیاج به خرج کردن پول ندارند. از طرفی قصد تهیه خانه هم ندارند و فقط مقداری از این پول را جهیزیه تهیه می‏کنند، آیا اینها باید سال مالی داشته باشند یا خیر؟ آیا به پس‏انداز آنها یا جهیزیه‏شان خمس و سهم امام تعلق می‏گیرد یا خیر؟
باسمه تعالی؛ اگر در بین سال جهیزیه تهیه کرده باشند خمس ندارد، ولی اگر پول پس‏انداز نموده باید خمس آن را بدهد.۴۵۳
😯 . هنگام ازدواج، پدرم مقداری جهیزیه به من دادند، اگر چه پول آنها از درآمد ماهیانه‏اش بوده، ولی با نهایت تأسف ایشان خمس و زکات نمی‏پردازند و در بعضی از زمینه‏ها گرانفروشی نیز کرده‏اند، با این صورت آیا من باید خمس جهیزیه هایم را بپردازم؟
باسمه تعالی؛ اگر یقین ندارید که جهیزیه از پولی که باید خمس آن داده شود، تهیه شده باشد چیزی بر شما نیست.۴۵۴
۴. سرمایه‏ای که اگر خمس آن داده شود مانع امرار معاش می‏گردد
کسی که با سختی سرمایه‏ای را تهیه کرده است که اگر خمس آن را بدهد با بقیه آن نمی‏تواند کاری که با آن می‏خواهد امرار معاش کند شروع نماید. چه وقت باید خمس این سرمایه را بدهد؟
باسمه تعالی؛ اگر با دادن خمس نمی‏تواند امرار معاش نماید خمس ندارد.۴۵۵

.۴۲۹ توضیح المسائل، م ۱۷۵۴.
.۴۳۰ توضیح المسائل، م ۱۷۵۵.
.۴۳۱ استفتاآت، ج ۱، ص ۳۶۷، س ۷۰.
.۴۳۲ استفتاآت، ج ۱، ص ۳۷۵، س ۹۴.
.۴۳۳ استفتاآت، ج ۱، ص ۴۰۷، س ۱۸۳.
.۴۳۴ توضیح المسائل، م ۱۷۷۴.
.۴۳۵ توضیح المسائل، م ۱۷۷۵.
.۴۳۶ توضیح المسائل، بخش استفتائات، ص ۴۲۸، س ۶۰.
.۴۳۷ استفتاآت، ج ۱، ص ۳۶۳، س ۶۰.
.۴۳۸ استفتاآت، ج ۱، ص ۳۸۴، س ۱۲۱.
.۴۳۹ استفتاآت، ج ۱، ص ۳۵۲، س ۲۳.
.۴۴۰ استفتاآت، ج ۱، ص ۴۱۱، س ۱۹۸.
.۴۴۱ استفتاآت، ج ۱، ص ۳۵۶، س ۳۹.
.۴۴۲ استفتاآت، ج ۱، ص ۴۰۵، س ۱۷۸.
.۴۴۳ استفتاآت، ج ۱، ص ۳۵۵، س ۳۴.
.۴۴۴ استفتاآت، ج ۱، ص ۳۵۴، س ۳۳.
.۴۴۵ استفتاآت، ج ۱، ص ۳۵۴، س ۲۹.
.۴۴۶ استفتاآت، ج ۱، ص ۳۵۴، س ۳۲.
.۴۴۷ توضیح المسائل، م ۱۷۷۷.
.۴۴۸ استفتاآت، ج ۱، ص ۳۵۳، س ۲۸.
.۴۴۹ استفتاآت، ج ۱، ص ۳۵۳، س ۲۶.
.۴۵۰ استفتاآت، ج ۱، ص ۳۵۳، س ۲۷.
.۴۵۱ استفتاآت، ج ۱، ص ۳۵۴، س ۳۱.
.۴۵۲ استفتاآت، ج ۱، ص ۳۹۶، س ۱۴۹.
.۴۵۳ استفتاآت، ج ۱، ص ۳۵۲، س ۲۵.
.۴۵۴ استفتاآت، ج ۱، ص ۳۹۶، س ۱۴۸.
.۴۵۵ استفتاآت، ج ۱، ص ۳۵۵، س ۳۵.