امام علی و مباحث معنوی، عبادی

بخشنامه برای نماز اول وقت
امام علی علیه السلام پس از آنکه محمد بن ابی بکر را برای فرمانداری مصر انتخاب کرد، دستور العملی نسبت به نماز اوّل وقت به او نوشت: نماز را در وقت اختصاصی خودش بخوان «اوّل وقت»، و چون بیکار شدی در انجام نماز شتاب نکن، یا چون به کاری مشغول هستی آن را تأخیر میانداز، و بدان که: تمام اعمال تو، درگرو قبولی نماز تو می‌باشد. (۱)
و نامه ۵۲ نهج‌البلاغه را برای همه استانداران و فرمانداران جهت تعیین «اوقات نماز» به صورت بخشنامه می‌فرستد؛

نامه به فرمانداران شهرها درباره وقت نماز
وقت‌های نماز پنچگانه: «پس از یاد خدا و درود! نماز ظهر را با مردم وقتی بخوانید که آفتاب به‌طرف مغرب رفته، سایه آن به اندازه دیوار خوابگاه بُز گردد، و نماز عصر را با مردم هنگامی بخوانید که خورشید سفید و جلوه دارد، در پاره‌ای از روز که تا غروب می‌شود دو فرسخ راه پیمود. و نماز مغرب را با مردم زمانی بخوانید که روزه‌دار افطار، و حاجی از عرفات به‌سوی مِنی کوچ می‌کند. و نماز عشاء را با مردم وقتی بخوانید که شَفَق پنهان می‌گردد تا یک سوّم از شب بگذرد، و نماز صبح را با مردم هنگامی بخوانید که شخص چهره همراه خویش را بشناسد، و در نماز جماعت در حد ناتوان آنان نماز بگذارید، و فتنه‌گر مباشید.»(۲)

داشتن نمازخانه در منزل
انسان باید در جائی نماز بخواند که حال و هوای معنوی داشته و از زَرق و بَرق دنیائی به دور باشد.
حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: در خانه خود اطاقی را برای نماز خواندن اختصاص دهید. و حضرت در اطاقی که در آن جز فرشی و قرآن و شمشیری وجود نداشت، نماز می‌خواند. و به یکی از دوستان خود به نام «مَسْمَع» فرمود: «دوست دارم در خانه خود اطاقی را نمازخانه قرار دهی و با لباس مخصوص در آن مکان که اختصاص به نماز دارد، نماز بخوانی، و از خدا بخواهی که تو را از آتش جهنّم نجات دهد و وارد بهشت فرماید. از خدا بترس و دعای نامشروع نداشته باش، و کسی را نفرین نکن.» (۳)

جایزه مالی به قاریان قرآن
برای رونق گرفتن «فرهنگ قرآن» یکی از روش‌های تبلیغ و تشویق، احترام کردن به حافظان و قاریان است،
و روش دیگر اقتصادی و پرداخت جوایز نقدی است. حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام هر دو روش را بکار می‌گرفت. هم به ارزش‌های معنوی قاریان قرآن احترام می‌گذاشت، و هم جوایز نقدی و حقوق ماهانه برای آنها تعیین می‌فرمود. از این رو، امام علی علیه السلام دستور فرمود تا به هر قاری قرآن ماهانه دویست دینار پرداخت کنند. (۴)

نماز در میدان جنگ
امام علی علیه السلام همواره به نماز اوّل وقت توجّه فراوان داشت و این اصل ارزشمند را از یاد نمی‌برد. در یکی از روزهای نبرد صفین، در گرما گرم جنگ و کشتار، حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام به خورشید نگریست و فرمود: وقت نماز است. آنگاه دست از جنگ کشید، و در گوشه‌ای به نماز ایستاد، در حالی که انواع خطرات او را تهدید می‌کرد، و تیرهای فراوانی به سوی او پَر می‌کشید، امّا امام علی علیه السلام سرگرم نماز بود، گویا در خانه خود نماز می‌خواند.
نماز اوّل که تمام شد تیری به سوی حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام آمد و سخت بر ران پایش فرو رفت، یاران حضرت با اضطراب پیرامون او را گرفتند، امّا امام علی علیه السلام با همان حالت نماز دوم را خواند. (۵)پی‌نوشت:
۱.    نامه ۱۵: ۲۷ نهج البلاغه معجم المفهرس
۲.    نامه ۵۲ نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف، که برخی از اسناد آن به این شرح است:
۱-    کتاب اعجاز و ایجاز، ص ۳۲-۳۳ ابومنصور ثعالبی (متوفای ۴۲۹ ه)
۲-    بحارالانوار، ج ۳۳، ص ۴۷۲ مجلسی (متوفای ۱۱۱۰ ه)
۳-    منهاج البراعه، ج ۳، ص ۱۵۹ ابن راوندی (متوفای ۵۷۳ ه)
۴-    بحارالانوار، ج ۷۹، ص ۳۶۵ مجلسی (متوفای ۱۱۱۰ ه)
۳.    حلیه المتقین، باب دوازدهم، فصل پنجم
۴.    خصال شیخ صدوق، ج ۲، ص ۳۸۹، ترجمه کمرهای
۵.    انوار نعمانیه، ص ۳۴۲ و نفایس الاخبار، ص ۴۶۳