قبل از انقلاب این‌همه فشار اقتصادی و گرانی و تورم نبود و وضع مردم خیلی بهتر از الان بود. در مدارس، موز رایگان توزیع می‌شد. پولمان ارزش داشت و ثبات قیمت داشتیم و مثلاً قیمت کبریت و خودکار تا سال‌ها ثابت بود و…
۱. همیشه می‌گوییم که دیروز بهتر از امروز بوده، اما هیچ‌کدام حاضر نیستیم به زندگی سی چهل سال قبل برگردیم!
۲. «ثبات قیمت» برخی محصولات، همیشه به معنای «اقتصاد خوب» نیست، هم‌اکنون نیز قیمت برخی محصولات مثل نان و بنزین گاهی سال‌ها ثابت می‌ماند، آیا این شاهدی بر نبودن گرانی و تورم است؟ و آیا گرانی و تورم و بیکاری نشانه آن است که ما در خیلی از امور پیشرفت نداشته‌ایم؟
درباره موضوع موز و کبریت و خودکار و کلاً اقتصاد عصر پهلوی شاید این چند نمونه از گفته‌های مدیران کلان حکومت پهلوی، خیلی از مسائل را روشن کند:
۱. اردشیر زاهدی (وزیر خارجه ایران در زمان پهلوی) می‌نویسد: «در سال ۱۳۵۲ و در پی جنگ اعراب و اسراییل با چهار برابر شدن بهای نفت، مشکلات اقتصادی تشدید شد و هویدا به‌جای آنکه از این موقعیت استثنایی استفاده کند و پول‌ها را در امور زیربنایی کشور هزینه نماید، آن‌ها را صرف واردات موز و آناناس و کالاهای مصرفی از خارج می‌کرد. این پول عظیم مانند یک کیک شیرین و خوشمزه در معرض سوءاستفاده رجال و قدرتمندان قرار گرفت و هر کس انگشت خود را در آن فرو کرده و ناخنکی به آن زد!»۱
درباره توزیع رایگاه موز در مدارس هم این نقل یکی از سران پهلوی قابل تامل است که: به دانش‌آموزان موز می‌دادیم که کسی نگوید پول فروش شش میلیون بشکه نفت کجا می‌رود؟
۲. شاه در مصاحبه ۸ آبان ۱۳۵۵ با روزنامه کیهان گفت: «در همه زمینه‌ها تقاضا فوق‌العاده زیاد است و عرضه کم. کمبود عرضه و زیادی تقاضا محدود به مواد مصرفی و خوراکی و مصالح ساختمانی و واحدهای مسکونی نیست. شنیده‌ام که سیمان در حال حاضر گاهی تا ۱۰ برابر قیمت رسمی به فروش می‌رسد.»۲
۳. اسدالله علم (وزیر دربار از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۶) در خاطراتش می‌نویسد «بر پایه گزارش سال ۱۹۷۹ بانک جهانی، درصد اشخاص بالغ باسواد در ۱۹۷۵ در تانزانیا ۶۶، در ترکیه ۶۰ و در ایران ۵۰ بیش نبود و همچنین در سال ۱۹۷۷ انتظار عمر متوسط در ترکیه ۶۰ و در ایران ۵۲ و در هندوستان و تانزانیا ۵۱ سال بود. به زبان دیگر چه در زمینه آموزشی و چه در زمینه بهداشتی وضع ایران از کشورهایی که درآمد کمتر یا خیلی کمتر داشتند بهتر نبود.»۳
۴. از این آمار و ارقام و از این گفته‌ها، صدها نمونه دیگر در منابع تاریخی معتبر یافت می‌شود که نشان می‌دهد وضع اقتصادی عموم مردم بسیار بغرنج، و ستم و تبعیض منزجرکننده بوده است. افزون بر این، نسلی که آن رژیم را دیده‌اند (به‌ویژه روستایی‌ها و شهرستانی‌های دور از پایتخت) هنوز زنده‌اند و در دسترس ما هستند و می‌توانند شواهدی از اوضاع اقتصادی آن روزگار به ما ارائه دهند.
۵. شما هم که مثل برخی ساده‌لوحان باور نمی‌کنید که مردم آن زمان ایران از سر سیری و آسایش و رفاه و امنیت، دست به قیام و شورش زدند و انقلاب کردند؟ هزاران تن به زندان و شکنجه و تبعید افتادند و هزاران نفر مرگ را در آغوش گرفتند.
۱. ۲۵ سال در کنار شاه، ص ۲۹۱.
۲. سقوط شاه، ص ۷۹.
۳. خاطرات اسدالله علم، ج ۵، ص ۱۱۷ و ۱۱۸.
مجله آشنا، شماره ۲۲۴، صفحه ۵۷
