انواع نی

فارسی ما (نی ) است . به ما نای هم می گویند. عربی ما قصب و غاب بوده و ترکی ما قمیش است . ما انواع و اقسام توپر، تو خالی ، ضخیم ، باریک ، کوتاه و بلند داریم و با انواع ما فرش حصیری پرده ای ، سبد و نی لبک می سازند. نوع مرغوب ما خیزران است که با آن صندلی و مبل هم می سازند. بعضی از انواع ما دارای مواد قندی نشاسته ای می باشند، ولی تاکنون فقط از انواع نیشکر قند استخراج شده و از انواع دیگر قند گرفته نمی شود. معروفترین انواع ما که در ایران می رویند عبارتند از:۱- نی باتلاقی
که ساقه بلند آن به مصرف علوفه حیوانات می رسد و در غالب اماکن مرطوب و سواحل رودخانه ها به عمل می آید.۲- نی بوریا
بیش از صد نوع دارد و در اراضی مرطوب شنی به عمل می آید. از ساقه آن فرشهای مخصوصی به نام حصیر یا بوریا می بافند و به آن ساز و خونک ، سمارالحصر کربه و کرته هم می گویند. فرش حصیر گرما را به خود نمی گیرد و همیشه خنک و سرد به نظر می رسد، خواباندن بیماران تبدار روی حصیر در پایین آوردن تب آنها مؤ ثر است .۳- نی خیزران
قامت من به ۲۰ تا ۲۵ متر می رسد. در ساقه من مقدار زیادی سیلیس وجود دارد و همین امر باعث شده است که استقامت زیادی پیدا کرده و با آن صندلی و مبل هم می سازند. در مغز خیزران املاح منیزی نیز به حد وفور وجود دارد و به همین جهت به آن طباشیر هندی و ((طباشیر قلم )) می گویند. خوردن مغز خیزران سرطان را ترمز می کند.۴- نی رومی
در اطراف تهران ، دوشان تپه و نواحی البرز، در کوههای اطراف کرج ، در بعضی از نقاط شمال ، شهبازان و همچنین در اطراف مسجد سلیمان و بلوچستان زیاد می روید. به آن غاب رومی و غاب بلدی و نی دوناکس هم می گویند. قسمت مورد استفاده آن ساقه های زیرزمینی است که نوشیدن جوشانده بیست در هزار آن شیر را در پستان خشک می کند، و با آن داروهایی به همین منظور می سازند.۵- نی نهاوندی
من از خانواده نی نمی باشم ، بلکه از خانواده جنتیانا هستم . ریشه من مقوی بوده و خاصیت تب بر دارد. به من جراته هم می گویند. عربی من ((قصب الذریره )) است . گیاه من باریک و بلند بوده ، و گل من شبیه گل بنفشه است . در جوف من چیزی شبیه پنبه و تار عنکبوت بوده و لعابدار است و طعم آن گس می باشد. رنگ ظاهر ساقه های من سرخ مایل به زردی است ، و دو نوع کوچک و بزرگ دارم و در فارس و کهکیلویه زیاد می رویم . عرق من باز کننده گرفتگیها و مقوی دل و جگر می باشد. درمان خفقان و استسقا و درد سینه و کبد و رحم است . سختی و قطره قطره آمدن ادرار را معالجه می کند، ورمها را از بین می برد و شکاف بیخ ران را التیام می دهد. جوشانده آن با تخم کرفس جهت درمان جنون و امراض کلیه و رقع سرفه کهنه و درد کبد تجویز می شود. نشستن در جوشانده آن جهت درد رحم مؤ ثر است ، استنشاق دود آن جهت سرفه خلطدار سودمند است . پاشیدن گرد کوبیده آن جهت خوشبو کردن زیر بغل و خشک کردن عرق آن نافع است ، سرمه آن جهت جلای چشم و تقویت بینایی مفید است .۶- نی قلم
به من نی کلک هم می گویند. بهترین نوع من در قریه واسطه از روستاهای شوشتر به عمل می آید. رنگ آن سرخ و تیره است . از من بهترین نوع قلم ، برای خوش نویسی می سازند.خواص دیگر نی ها
مالیدن سوخته نی به دندان باعث سفید شدن آن و مانع خونریزی لثه می شود. سرمه آب برگ آن جهت از بین بردن لکه های سفیدی چشم تجویز شده است ، خوردن ساییده برگ من با عسل جهت سرفه سودمند است و چون برگ نورسته مرا در آب خیس کرده و پس از کوبیدن صاف نمایند، نوشیدن آن از خونریزی سینه جلوگیری می کند. ضماد سوخته نی جهت خارش – جرب و زخمهای چرکدار مفید است . ضماد بیخ کوبیده من با سرکه مسکن درد کمر و اعصاب است ، پاشیدن کوبیده نی نیم رس از خونریزی جلوگیری می نماید. خضاب بیخ سوخته من با حنا جهت رویاندن مو و بلندی آن مفید می باشد.
چنانچه گل نی در گوش رود، به علت چسبندگی که دارد باعث سنگینی آن خواهد شد.