قرآن مجید در آیات متعددی، مؤمنان را به مسارعت در خیرات و پیشی گرفتن از یکدیگر دعوت می کند؛
۱- از جمله در آیه ۱۱۴ سوره آل عمران در توصیف جمعی ازمؤمنان راستین می فرماید: «… و یسارعون فی الخیرات و اولئک من الصالحین، آنها کسانی هستند که در انجام کارهای نیک سرعت کرده و بر یکدیگر پیشی می گیرند و آنها ازصالحانند
۲- در سوره انبیاء آیه ۹۰ در توصیف جمعی از پیامبران بزرگ، مانند «زکریا» و «یحیی» می فرماید: «… انهم کانوا یسارعون فی الخیرات…: آنها در کارهای خیر به سرعت اقدام می کردند و بر دیگران پیشی می گرفتند.»
۳- در آیه ۶۱ سوره مؤمنون، در شرح صفات برجسته مؤمنان آمده است: «اولئک یسارعون فی الخیرات و هم لها سابقون: آنها در کارهای نیک به سرعت اقدام می کنند و ازدیگران پیشی می گیرند.»
۴- در آیه ۱۳۳ سوره آل عمران، این مساله به عنوان یک دستور عام خطاب به همه مؤمنان آمده است: «و سارعوا الی مغفره من ربکم و جنه عرضها السموات و الارض اعدت للمتقین: شتاب کنید و پیشی بگیرید برای رسیدن به آمرزش پروردگارتان، در رسیدن به بهشتی که وسعت آن به اندازه آسمان ها و زمین است که برای پرهیزکاران آماده شده است.»
۵- در آیه ۱۴۸ سوره بقره، همین معنی تحت عنوان مسابقه در خیرات مطرح شده است: «… فاستبقوا الخیرات… : در نیکی ها (و اعمال خیر) بر یکدیگر سبقت جویید.»
بدیهی است «مسارعه» در خیرات با مسابقه در خیرات، هر دو اشاره به یک حقیقت دارد و در واقع لازم و ملزوم یکدیگرند، زیرا، سبقت جستن بدون سرعت در عمل، امکان پذیر نیست و هر کسی سریع تر راه را سوی مقصود بپیماید، بی شک زودتر به مقصود می رسد.
تفاوت “سرعت” و “سبقت” در کارها
سرعت به معنای شتاب است. در این جا سخن از این است که بی توجه به دیگران هر کسی خود می بایست در کارهای نیک و خیر شتاب ورزد و تأنّی و مکث و درنگ نکند.
در قرآن با دو واژه از مردم خواسته شده است تا در کارهای نیک و پسندیده مشارکت فعال و سازنده داشته باشند. این دو واژه عبارتند از “سبقت” و “سرعت”. بازشناسی مفهوم این واژگان در تبیین صحیح مشارکت نقش ویژ‌ه‌ای را ایفا خواهد نمود.
“سبقت” در لغت به معنای پیشی گرفتن در راه، کار، فکر و علم است و “سرعت” عبارت است از شتاب داشتن؛ این معنی هم در اجسام کاربرد دارد و هم در کارها. [قاموس قرآن، ، چ اول، ص۴۰۷] نقطه مقابل آن، واژه‌ی “بُطء” به معنای کندی است.
سبقت در کار خیر و سرعت داشتن در آن، از صفات پسندیده به حساب می‌آیند اما عجله در کارها چه کار خوب باشد و چه بد، از صفات نکوهیده و ناپسند است. دلیل آن هم نکته ی لطیفی است که در معنای عجله نهفته است. راغب می گوید: «مقصود از عجله، خواستن چیزی است که هنوز موعدش فرا نرسیده است.» (قاموس قرآن، ، چ اول، ص۵۴۸٫)
در مسابقه و پیشی گرفتن چنان که از خود واژه ظاهر است، نوعی نسبت در آن نهفته است. از این رو ارتباط نزدیکی با مسایل اجتماعی پیدا می‌کند. به این معنا که هر کسی می‌بایست خود را با دیگری مقایسه کرده و بسنجد و در کارهای نیک و پسندیده بکوشد تا از دیگری سبقت گیرد. به دیگر سخن اگر دو تن می توانند کاری نیک و خیر انجام دهند، هر یک می بایست تلاش کند که زودتر از دیگری به آن اقدام کند. (تفسیر المیزان، ، چ پنجم، ج۱۹، ص۲۹۰٫)
بزرگترین خیر، برپایی ظهور امام زمان (عج) است
السابقون کسانی هستند که در خیرات از دیگران سبقت و سرعت می گیرند. خیرات همان افعالی است که السابقون به آن مقید بودند. خیرات همان افعالی است که صالحین به آن مقید بودند و هستند. یعنی همان کارهایی که در راستای ظهور انجام می دهند.
با بررسی زندگی ایشان، بر اساس آیات و احادیث این موضوع بر می آید که: تمام افعال ایشان در راستای برپایی ظهور و آینده بعد از آن بوده و هست. از نظر خداوند و اهل بیت، به این نوع افعال ،که تحت ولایت ولی عالم باعث برپایی ظهور و آینده بعد از آن می شود،خیرات گفته می شود؛ ابو خالد از امام محمد باقر (علیه السلام) روایت کند که آن حضرت درباره فرمایش خداوند عزوجل (فاستبقوا الخیرات) فرمودند: منظور از نیکی ها،ولایت اهل بیت (علیهم السلام) است و…. (معجم أحادیث الامام المهدی (عج) ،صفحات ۱۸ تا۴۰،ذیل آیه ۱۴۸ سوره بقره) و بزرگترین خیر در این زمان، برپایی ظهور امام زمان است.
به همین دلیل خداوند می فرماید: در خیرات از یکدیگر سرعت و سبقت بگیرید. یعنی در نعماتی که قبل از ظهور بابش باز می شود و باید ازآن در راستای برپایی ظهور استفاده کرد.
سه دلیل جهت پیشی گرفتن در کار خیر
۱- هر کس قصد دارد کار خیری کند عجله نماید، در صورت تأخیر، شیطان در آن نظری دارد: امام صادق علیه السلام می فرمایند: هر وقت یکی از شما بخواهد کار خیری انجام بدهد یا به کسی نفعی برسانید، دو شیطان در سمت راست و چپ شما قرار می گیرند تا شمار ا منصرف بکنند پس بشتابید تا منصرف نشدید.
۲- گاهی برای انسان فرصتی بدست می آید کار خیری انجام بدهد که اگر تأخیر بیندازد ممکن است آن موقعیت از دست برود. امام صادق علیه السلام: پدرم فرمودند کار خیری خواستید انجام بدهید شتاب کنید زیرا شما از آنچه پیش خواهد آمد خبری ندارید .
۳- بعضی مواقع لطف خداوند در زمان مشخصی بر آن کار خیر سایه افکنده است که با گذشت زمان عنایت و لطف خدا برداشته خواهد شد. امام صادق علیه السلام می فرمایند: چون قصد انجام کار خیری کردید آن را به تأخیر نینداز زیرا چه بسیار باشد خداوند از بنده ای در کار خیر مطلع می شود و می فرماید به عزت و جلالم سوگند تو را بعد این کار خیر عذاب نکنم. (روایات از: اصول کافی، ج ۴)
